VOV4.Jarai - Tơdơi
kơ rơbêh 10 thun pok pơhai ngă tui Jơlan hơdră dêh ]ar man pơdong plơi pla
phrâo, [ô| adung mơta amăng plơi pla kual Dap Kơdư hơmâo lu tơlơi pơplih phrâo
hiam. Hơdôm glông jơlan hơmâo pơkra phrâo, anih anom hai hiam mơn, tơlơi hơdip
mơnuih [on sang jai hrơi pơplih tui yua pơplih hơdră ngă hmua pla pơjing…Abih
bang hơmâo ngă pơplih rup plơi pla [ơi kual Dap Kơdư anai.
Kơ să [ơi guai lo\n ia Ia Nan,
tơring glông Đức Cơ, tơring ]ar Gia Lai amăng bơyan hơpuă yuă giong [hiao yơh,
yua hnun sang ano\ hlơi hlơi lêng kơ mơ-ak soh yơh. {ô| mơta amăng plơi pla pơ
anai pơplih lu laih, mơng tơring glông truh pơ să hăng truh pơ plơi pla lêng
hơmâo jơlan kơsu, jơlan tuh c\uah rơga; sang do\ prong, kơjăp mơn. Hơdôm ring
bruă sang hră, sang ia jrao, dơnao ko\ng ia, ia mơ`um hơdjă hơmâo man pơkra
laih anun tu\ yua biă.
Yă Bùi Thị Thanh, Khua Jơnum min mơnuih [on sang să Ia Nan
brơi thâo, thun 2011, lơ\m să pơphun ngă bruă man pơdong plơi pla phrâo, să
kơnong dưi ngă 5 rơnoh pơkă đôc\. Truh rơnuc\ thun 2020 anai, să Ia Nan hơmâo
19/19 rơnoh pơkă plơi pla phrâo. Tơlơi kiăng lăi hloh le\ prăk pơhrui yap tui
ako\ mơnuih mơng să hơmâo rơbêh 41 klăk prăk; mrô sang ano\ rin hro\ trun yu\
kơ 3%.
“Sui mơng
anai 4 thun le\ să tơnap tap biă mă, mrô sang ano\ rin lu mơn. kiăng mơnuih [on
sang bơ wih [ong pơkra gơnam tam rơgơi le\ kho\m ngă hro\m hăng hơdôm anom apăn
bruă mơng tơring glông pok anih pơtô glăi boh thâo măi mok phrâo. Mơta dua dong
le\ pok anih hrăm kơ hơdôm boh sang ano\ mơng 3 boh plơi djuai ania [iă. Yua
hnun neh met wa amăng [rư\ thâo hơdră bơwih [ong hăng mă yua boh thâo phrâo
amăng bruă pơkra gơnam. Rơngiao kơ anun, rim thun ăt djru lăi pơthâo kơ neh met
wa prăk c\an pioh kơ sang ano\ rin, giăm rin, sang ano\ mơnuih djuai [iă. Abih
tih prăk brơi c\an hơmâo neh met wa mă yua djơ\ glông soh”.
Ăt kar hăng lu plơi pla [ơi kual Dap Kơdư
mơn, [uôn C|ư\ Dluê, să Hoà Xuân, plơi prong Buôn Ma Thuột, Dak Lak pơplih
phrâo laih hăng hơdôm pơnăng war man pơkra hiam, agaih, rim glông jơlan mut nao
rai amăng să lêng hơmâo tuh bê tông, jơlan nao rai pơ hmua ăt hơmâo pơkra kơjăp
mơn. Dua bơnah jơlan hơmâo pla lu bơnga hiam [ơhêm.
Ơi Y Măt Byă, mơnuih amăng plơi brơi thâo:
Bruă man pơdong plơi pla phrâo ba glăi lu tơlơi pơplih, mơng tơlơi pơmin rim
c\ô mơnuih truh kơ ano\ tu\ yua [ơi đang hmua. Ơi Y Măt Byă ră ruai:
“Kâo lăng
plơi pla pơplih lu biă mă yơh, neh met wa ră anai thâo mă yua boh thâo phrâo
amăng bruă ngă hmua, pla plah nao lu djuai phun amăng đang kơphê, sang ano\ [u
hơmâo lo\n tơnah le\ thâo hyu mă bruă arăng, thâo pơkrem prăk blơi gơnam amăng
sang ano\, hrăm nao rai [ing go\p mă yua prăk djơ\ lăp, huăi tui hăng mơng hlâo
hơmâo prăk hơdôm hơpă le\ blơi [ong abih hơdôm anun ôh”.
Hơdôm boh sang phrâo hiam [ơi kual Dap Kơdư (sang ơi Y Măt Byă – Hoà
Xuân – Buôn Ma Thuột).
Plơi pla hơmâo lu tơlơi pơplih le\ tơnhal
pơsit brơi rơđah hloh mơng bruă man pơdong plơi pla phrâo. Hơdôm glông jơlan
lo\n mriah tơpluk kơ kơthul amăng bơyan phang, dlut amăng bơyan hơjan jing
tơlơi [ing ta hơdor glăi đôc\ yơh, ră anai djop glông jơlan phrâo pơkra hiam
biă mă, ring bruă ia hơdjă ăt ba nao tơl plơi pla mơn…Hơdôm tơlơi pơplih anun
jing ngă plơi pla kual Dap Kơdư trơi pơđao yâo mơ-ak yơh. Ayong Hyôm, plơi
Chrơng 1, să Đăk Ta lêy, Mang Yang, Gia Lai lăi:
“Kơnuk
kơna pơkra brơi jơlan nao rai jing mơ-ak biă yơh. Đưm hlâo nao rai rơbêh 1 km
kah mơng truh pơ anih sô| ia, ră anai ia hơmâo ba rai tơl plơi pla, jơlan nao
rai hai mơ-ak mơn”.
Lơ\m anih anom hơmâo tuh pơ alin pơkra pơjing, tơlơi bơwih
[ong huă mơng ană plơi ăt pơplih mơn, tơlơi hơdip hơđong tui amăng [rư\ le\
bruă djă pioh hăng pơtrut đ^ gru grua boh thâo mơng djuai ania [iă [ơi anai ăt
hơmâo lăng ba mơn. Mơng kơc\ăo bruă djă pioh boh thâo atông c\ing mơng hơdôm
boh tơring ]ar kual Dap Kơdư truh kơ Jơnum ngui mơ`am eng ao gru đưm phrâo
hơmâo pơphun prong biă mă [ơi Dak Nông jing gum djă pioh hăng pơ[uh hyu boh
thâo gru grua hiam phara mơng kual Dap Kơdư.
Yă H’Đă Êya, [uôn Nui, să Tâm Thắng, tơring glông C|ư\ Jut,
tơring ]ar Dak Nông brơi thâo, hlâo adih neh met wa hui rư\i đôc\ mơng buh eng
ao đưm, gơ`u mlao biă lơ\m buh eng ao djuai ania gơ`u. Samơ\ hơdôm thun giăm
anai, hăng bruă ako\ pơdong tơlơi hơdip hiam amăng plơi pla, bruă buh eng ao
djuai ania ta hơmâo [uh amăng hrơi pơdô| rơkơi bơnai, amăng hrơi jơnum ngui. Lu
rơkơi bơnai buh eng ao djuai ania pô yơh c\i phin rup pơdô| laih anun gơ`u
kơdrưh yua biă mă kơ tơlơi anun. Yua hnun bruă mơ`am mrai hơmâo đ^ kyar mơn:
“Ră anai
neh met wa [u mlâo dong tah lơ\m buh eng ao đưm. Lơ\m hơmâo hrơi jơnum ngui,
pơdô| rơkơi bơnai, jơnum prong mơng Ping gah
kơnuk kơna gơmơi amra buh eng ao Êđê mơtăm yơh. Gơmơi c\ang rơmang kơnuk kơna
pơ[uh brơi abih bang anih amăng ]ar ta kiăng gơmơi dưi ba hyu s^ eng ao gơmơi”.
Lu rơkơi bơnai buh eng ao đưm c\i phin rup pơdô|.
Amai H’Đă Êya pơ[uh eng ao gru đưm brơi tuai hyu ngui lăng.
Rơgao 10 thun ngă tui hơdră Dêh ]ar man
pơdong plơi pla phrâo [ơi Dap Kơdư, tơring ]ar Gia Lai ră anai hơmâo 2 anom
bruă gưl tơring glông le\ plơi prong Pleiku hăng plơi prong An Khê hơmâo abih
bang să plơi pla phrâo; tơring ]ar Kon Tum ăt hơmâo 4 boh tơring glông anun le\
Đăk Hà, Đăk Tô, Ngọc Hồi hăng Kon Braih hơmâo mrô să Plơi pla phrâo.
{ơi Dơnung Dap Kơdư, truh rơnuc\ thun 2020,
Lâm Đồng hơmâo 109/116 boh să hăng [iă hloh le\ 6 boh tơring glông dưi man
pơdong plơi pla phrâo. Tơring ]ar Dak Nông hơmâo tơring glông Dak Rlâp ngă
giong rơnoh pơkă plơi pla phrâo hăng [ơi Dak Lak hơmâo plơi prong Buôn Ma Thuột
glăk tơguăn arăng pơsit ngă giong man pơdong plơi pla phrâo.
Jơlan bơnga [ơi tơring kual {uôn Chấp, tơring glông Krông Ana.
Hơdôm tơlơi dưi ngă anai le\ tơhnal pơsit
brơi hơdră man pơdong plơi pla phrâo [ơi kual Dap Kơdư glăk hơmâo pok pơhai
klă, laih anun amra hơmâo lu tơlơi dưi ngă prong pơ anăp anai. Pơto\ng glăi
hơdôm tơlơi pơplih mơng plơi pla kual Dap Kơdư mơng hơdră man pơdong plơi pla
phrâo, ơi Điểu Mưu, Kơ-iăng khua anom pơphun bruă Ping
gah 2 brơi thâo:
“Mơng thun
2009-2020, hơdră man pơdong plơi pla phrâo mơng Ping
gah kơnuk kơna tuh pơ alin laih kơ neh met wa pơkra anih anom, pơđ^ tui prăk
pơhrui kơ neh met wa, ană bă mơnuih djuai [iă dưi hrăm hră. Mơng hrơi hơmâo
bruă man pơdong plơi pla phrâo neh met wa lêng gir djă bong hăng pơtrut đ^ gru
grua boh thâo, pơplih tơlơi pơmin, pơplih bruă ngă hmua pla pơjing, mơng anun
hơmâo tơlơi hơdip hơđong hăng đ^ kyar hloh”.
Hơdră man pơdong Plơi pla phrâo jing ba glăi
[ô| mơta phrâo kơ kual Dap Kơdư. Mơng anih anom phrâo hiam hloh, mơ-ak hloh,
kual ngă hmua, plơi pla [ơi Dap Kơdư amra hơmâo ano\ kơjă c\i đ^ kyar, anăp nao
anih ngă hmua tui boh thâo phrâo, kual plơi pla pơdrong sah.
Nam Trang: C|ih - Siu H’Mai: Pơblang