VOV4.Bahnar – Atu\m trong jang sa găh hơmet pơ ‘lơ\ng tơdrong “đei plei kơ jă re, kơ jă măt ư\h gan plei”, mơj^t u\nh hnam kon pơlei kon kông oei tơ\ apu\ng Đak Đoa, dêh char Gia Lai hlôi vang jang chehphe kiơ\ pơkăp ‘lơ\ng UTZ (tơdrong tơchơ\t lơ\m apu\ng ple\nh te\h găh chehphe rơgo\h ‘lơ\ng). Hăm trong jang au, kon pơlei dă [iơ\ tơtăm tơdrong ư\h gan plei mă lei oei te\ch plei chehphe hơdr^h hăm kơ jă măt lơ\m 1 k^ 8.500 hlak jên.

{ok Lê Hữu Anh – Kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah choh jang sa păng Te\ch mơdro Lam Anh năm lăng mir pơgar chehphe kon pơlei lơ\m khu\l

Mơ\t lăng lơ\m pơgar chehphe 1ha to\k bo\k phe\, ‘nho\ng Si Môn, rơne\h sơnăm 1987, oei tơ\ pơlei Dôr 2, apu\ng Đak Đoa, dêh char Gia Lai tơroi “Dôm sơnăm tơ je# au, chehphe hơnơ\ng ư\h kơ gan plei, kơ jă re. Kơ jă chehphe chă te\ch mơdro tim mă tru\h 7.000 hlak jên lơưm 1 k^ hơdr^h. Vă đei te\ch măt adoi nhen chehphe ‘lơ\ng, đơ\ng sơnăm 2018 - 2019 ^nh hăm rim u\nh hnam kon pơlei lơ\m pơlei Dor 2 hlôi vang jang lơ\m Hơp tak xah cho\h jang sa păng Te\ch mơdro Lam Anh oei tơ\ pơlei Tuơh Ktu, tơring Glar, vă vang pơkăp jang chehphe ‘lơ\ng [lep pơkăp ‘lơ\ng UTZ. ‘Nau tơdrong pơkăp ‘lơ\ng lơ\m apu\ng ple\nh te\h găh chehphe rơgo\h ‘lơ\ng, sơđơ\ng ăn jơhngơ\m jăn bơngai jang chehphe păng vei lăng cham char rơgo\h ‘lơ\ng lơ\m cho\h jang sa ".

U|nh hnam ‘nho\ng Wui (pơlei Dôr 2, tơring Glar) jei jing u\nh hnam yak hơlau lơ\m jang chehphe rơgo\h kiơ\ kơ jăp ‘lơ\ng. U|nh hnam đei 5ha chehphe mă lei kơ yuơ kơ [a\h kon jên tơmơ\t jang, jang kiơ\ sơ\ ki kơna lơ\m 1 ha lăp đei plei 2 tân chehphe găr. Đơ\ng sơnăm 2015, ‘nho\ng Wui mă jang kiơ\ trong jang chehphe rơgo\h ‘lơ\ng kiơ\ pơkăp ‘lơ\ng UTZ  ‘no\h pơtăm ming pơ đ^ hơgăt te\h au hăm hơdre\ch chehphe TR4, chă pơma dơnu\h, tơbăt d^h băl trong jang [lep, kih thuơ\t vei lăng năng tông hăm kon pơlei lơ\m tơring. ‘Nho\ng Wui tơbăt: “Tơpl^h t^h tên hlo\h kơ kon pơlei ‘no\h đei pơtho tơbăt găh jang sa vei lăng jơhngơ\m jăn, vei lăng cham char, ư\h kơ io\k pơgang pơlôch ‘ngie\t. Gơnơm lơ lo\h mir pơgar mă jing ‘lơ\ng đei plei, kơ jă măt sơđơ\ng”.

Mư\h phe\ kon pơlei rơ\ih chehphe đum ‘no\h te\ch, pă dôm yơ ‘no\h te\ch mơdro tơ\ ‘ngoăih

Kiơ\ kon pơlei tơ\ au, jang chehphe kiơ\ pơkăp ‘lơ\ng UTZ, đ^ đăng 6trong jang tơpl^h kiơ\ tu\h mơ\r ngăl. Lơ\m au, pơgang vei lăng ‘long pơtăm đei tơ jur to\ se\t ngăl păng lăp pơm kiơ\ [lep trong pơkăp đe\ch. Ư|h kơ gơ\h io\k yua pơgang pơlôch ‘ngoe\t, chă tu\h lơ mơ\r păng pơgang sinh ho\k lơ\m tang găn hơlau, pơlôch sơdrông pơra\m.

Kon pơlei tơ\ au tơbăt: Đơ\ng ro\ng 1 sơnăm vei lăng năng tông pơgar chehphe kiơ\ tu\h pho\ng mơ\r, te\h đei jing ‘lơ\ng, hoei rang rar nhen sơ\ bơih. Dơnơm chehphe jei jing ‘lơ\ng, plei ăl, hoei đei tơdrong đei sơnăm plei ư\h kơ lơ, đei sơnăm plei lơ nhen sơ\ bơih. Mă kăl, gơnơm jang kiơ\ [lep tơdrong pơkăp ‘lơ\ng UTZ kơna u\nh hnam nhôn păng rim u\nh hnam te\ch chehphe hơdr^h đei 8.500 hlak jên lơ\m 1 k^.

Pơyan jang chehphe sơnăm 2018-2019, ‘nho\ng Suân (oei lơ\m pơlei Groi 2, tơring G’lar) iung jang hơmet ming pơgar chehphe 1,5 ha kơ u\nh hnam, lơ\m au găh să chehphe hlôi vă tru\h 20 sơnăm. Tơpl^h ăn hơnơ\ng jang kiơ\ nhen so, ‘nho\ng hơdrin ho\k pơhra\m kiơ\ kih thuơ\t vei lăng năng tông chehphe rơgo\h ‘lơ\ng. Gơnơm hơdrin tơmơ\t jên jang vei lăng kơna chehphe đei plei lơ păng ‘lơ\ng.

Hrei au Hơp tak xah cho\h jang sa păng Te\ch mơdro Lam Anh đei 19 ‘nu bơngai vang jang hăm 31 u\nh hnam k^ pơkăp jang hơdoi, hăm hơgăt te\h să dang 70ha. Đ^ đăng mir pơgar au jang kiơ\ pơkăp ‘lơ\ng UTZ ngăl. Lơ\m au, 70% bơngai vang jang lơ\m Hơp tak xah ‘no\h bơngai Bahnar oei tơ\ 3 tơring G’Lar, A Dơ\k păng Xah Trang kơ apu\ng Đak Đoa.

{ok Lê Hữu Anh – Kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah Cho\h jang sa păng Te\ch mơdro Lam Anh tơbăt: “Hrei au Hơp tak xah hlôi tơgoăt jang hơdoi te\ch chehphe ăn hơn^h te\ch mơdro chehphe tơ\ te\h đak đe, hăm kơ jă sơđơ\ng. Tơche\ng hơlau, lơ\m pơyan au, ako\p plei chehphe ‘lơ\ng UTZ kơ nhôn đei dang 200 tân. Hơp tak xah jei pơm tơle\ch chehphe đei hơnăn Slar Land coffee, đei rim bơngai lơ\m Hơp tak xah rơ\ih io\k đơ\ng rim găr chehphe ‘lơ\ng hlo\h. ‘Măng blu\ng dôm chehphe au hlôi đei đe răt io\k roi năr roi lơ ".

Lơ\m sơnăm blu\ng tơpl^h jang chehphe, chehphe u\nh hnam ayơ jei ư\h kơ gan plei ngăl. Mă lei đơ\ng sơnăm mă 2 năm tơ\ đunh, chehphe roi plei lơ, mư\h phe\ kon pơlei rơ\ih dôm chehphe đum vă te\ch, pă dôm yơ ‘no\h chă te\ch tơ\ au tơ\ to. Kơ yuơ tu\h pho\ng mơ\r, pruih pơgang [lep kih thuơ\t kơna plei lơ hlo\h pơtêng hăm chehphe đei vei lăng năng tông nhen sơ\ ki.

Gơnơm jang kiơ\ [lep pơkăp kơna chehphe kơ Hơp tak xah cho\h jang sa păng te\ch mơdro Lam Anh hlôi đei hơnăn, tơbăt hơn^h jang sa. Mă kăl, kon pơlei jei to\k bo\k tơpl^h trong jang chehphe so chă prôi pho\ng păng pruih pơgang kiơ\ trong chă tu\h mơ\r, pơm sơđơ\ng rơgo\h ‘lơ\ng ăn te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe. {ok Bùi Quang Thoại – Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h vei lăng kon pơlei tơring G’Lar hơlen: "Tơdrong jang kiơ\ pơkăp ‘lơ\ng mă blu\ng hlôi tơgu\m ăn kon pơlei băt io\k yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm [lep khei ‘năr, ư\h kơ io\k pơgang pruih pơlôch ‘ngie\t vă plei chehphe đei ‘lơ\ng, pơjing đei plei chehphe rơgo\h, sơđơ\ng [lep pơkăp ‘lơ\ng ".

Quốc Học kơpi io\k [ai ch^h đơ\ng {a\o Gia Lai

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt