VOV4.Bahnar - Oei [ơ\t to\k bo\k tơ ring Tây Nguyên, đei kơ so# kon pơ lei lơ hlo\h lơ\m tơ ring, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, de#h char Dak Lak đei lơ tơ drong ‘lơ\ng vă jang to\k pơ đ^ hloi găh cho\h jang sa păng chă tơ mang lăng. Lơ\m ‘no\h chă tơ mang lăng - cho\h jang sa  - jang che\h phe – cham char bri brăh – tơ pôl, ro\ lăng gô hơ to\k tơ iung pran kiơ\ đơ\ng tơ găt tơ ring tơ rang jum dăr tơ ring kơ drơ\m păng lơ\m pơ lei tơm. Lơ pơ lei tơ ter j^h đei lăng gô jang to\k ‘lơ\ng [iơ\ mư\h đei trong jang hơ dai thoi no\h. Đe buăl mơ lo#h ku\m lăng [o#h chă đei tơ drong jang ma ưkơ d^h ‘me\h păng đei jên khei sơ đơ\ng.   

Tơ\ pơ gê, ‘mi ‘nao prăng, tơ moi ku\m tam mă lơ, dôm bơ ngai jang tơ\ an^h tơ mang lăng cham char bri brăh tơ pôl Kô Tam, phường Tân Hòa, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, hlôi hăt hot kơ jang. Đei gru\p ‘no\h io\k kung kăt hơ le\h hơ drơ\ng pơ kao tơ ter kiơ\ trong năm. Đei gru\p pơ klep bơ\n pơ kao lan bri tơ\ dôm ‘long t^h lơ\m pơ gar. Đei gru\p hơ len se\h ‘nhe\t tơ\ dôm an^h pơ tăm pơ kao lơ\m pơ gar, dăh mă mơ\t jang cho\h jang sa rơ go\h tơ\ pơ gar pơm jang kơ an^h jang mơ dro sa… Bơ ngai jang dro\ kăn đei tơ gu\m hơ drol [iơ\, ‘no\h tơ ge\ch ho\k vă io\k hla ar sơ kơ\t bơ ngai chông pơ tho. H’Jer Ê Ban, hơ dru\h Ê-đê oei tơ\ Buôn Buôr, xăh Hòa Đông, Krông Păk tơ băt, sư [o#h ‘nâu j^ tơ drong tôch kơ ‘lơ\ng hơ iă, ư\h khan lăp vei sơ đơ\ng tơ drong ar^h mă oei tơ gu\m hlo#h jru\ [iơ\ găh jo\h ayo\ - jơ hnơr ar^h joăt joe kơ bơ ngai Ê-đê păng kơ tơ ring:Tơ\ âu 70% ‘no\h j^ bơ ngaii Ê-đê. Mă đơ\ng o\h ‘no\h j^ bơ ngai Ê-đê, mă lei j^ jơ hnơr mơ lo#h, hlo#h ư\h kơ lơ găh tơ drong joăt joe. Jang tơ mang lăng tơ\ âu ư\h khan lăp hơ nhăk ăn kơ o\h jên khei mă oei pơm tơ drong hiôk ăn kơ rim bơ ngai jang đei ho\k lăm bơ ngai chông pơ tho păng băt hơ dăh gô kiơ\ tơ drong jang tơ mang lăng âu đunh đai.  Kiơ\ đơ\ng no\h, ro\ lăng j^ ư\h kơ t^h, mă lei ku\m hlôi tơ gop 1 păh vei răk đei tơ drong jo\h ayo\.  

Đei lơ bơ ngai đơ\ng jang chu\n mir ngăl, lăp joăt hăm pơ lei pơ la, mir ro\h, [ơ\t yak mơ\t lơ\m tơ drong jang tơ mang lăng tơ\ Buôn Ma Thuột, đe hơ dru\h Ê-đê đei lơ tơ drong [o#h ‘nao hăm trong jang to\k đơ\ng rim pơ lei pơ la.  H’Jổn Ê-ban, hnam oei tơ\ buôn Ko Tam, xăh Ea Tu ‘no\h j^ 1 tơ pơ t^h gia. Ku\m hăm hơ drin ho\k răh pơ hrăm răh tơ\ ko\ng ti, H’Jổn pơm buăl tôch kơ lơ lơ\m mạng tơ pôl, mă loi ‘no\h j^ hăm đe buăl mơ lo#h lơ\m de#h char păng tơ\ Đà Lạt, Lâm Đồng vă răp lăng, ho\k pơ hrăm trong jang tơ mang lăng. H’Jổn akhan, rim pơ lei pơ la tơ\ Buôn Ma Thuột đei dôm tơ drong hơ iă hơ dro# vă sơng đei tơ moi tơ mang lăng. Tơ dăh đei bơ ngơ\t păng đei rim an^h jang mơ dro sa t^h chông trong, tơ mang lăng tơ pôl tơ\  Buôn Ma Thuột gô hơ to\k tơ iung pran kơ tang: O|h tơ che\ng thoi âu Buôn Ma Thuột ke\ jang đei tơ mang lăng tơ pôl. Yua kơ tơ\ âu đei lơ pơ lei je# an^h kơ drơ\m. Yua thoi no\h, pơ lei pơ la gơ\h jang hơ dai hăm rim tơ ring tơ mang lăng, tơ ring tơ mang lăng gơ\h jang hơ dai hăm rim pơ lei pơ la, pơm lơ homestay, rim an^h ăn [6ch pơ dơ\h ngôi, hơ dai hăm ‘no\h chă hơ len lăng găh dôm tơ mam păng jo\h ayo\ tơ\ pơ lei pơ la ‘no\h.

Tru\h dang ei rơ\  Buôn Ma Thuột đei 6 an^h tơ mang lăng tơ pôl tôch kơ ‘lơ\ng, đei tơ mơ\t jên jang tơ păt păng pơ gơ\r 1 trong ‘lơ\ng hơ iă. Ku\m hăm sơng io\k đei lơ tơ moi tơ mang lăng, sơ kơ\t hơ dăh đei um rup đơ\ng kơ d^h lơ\m la kak tơ mang lăng Dak Lak pơ ma hơ dro# păng tơ ring Tây Nguyên pơ ma atu\m, rim an^h jang âu oei pơ jing tơ drong jang ăn kơ dang 1.000 ‘nu bơ ngai jang, hlo\h 1 puăt lơ\m no\h ‘no\h j^ bơ ngai lơ\m rim pơ lei bơ ngai  Ê-đê tơ\ tơ ring, vei lăng sơ đơ\ng io\k yua jo# păh lăp đơ\ng 50 tru\h 60 triệu hlak jên 1 sơ năm, vă je# hơ to\ pơ tăm 1 héc ta che\h phe lơ\m kơ jă te\ch hrei ‘nâu. “ Lăp đon, ‘ [o#h lơ tơ drong hiôk jang to\k ăn pơ lei pơ la”, ‘no\h j^ lăng [o#h atu\m đơ\ng đe sư. Nhen nơ\r tơ roi đơ\ng mo\ H’Đrim Ayun, oei tơ \ phường Tân Hòa: O|h tơ che\ng ^nh gô pơ lung thim dôm đe buăl nai vă vang jang yua kơ lơ\m pơ lei nhôn oei đei 1 pôm đak tơ nglang tôch kơ ‘lơ\ng. Kiơ\ tơ roi hơ ‘mon sơ\ ‘no\h đak tơ nglang Đăm Ji. Đei tơm a đơ\ng tơ dăm Đăm Ji oei tơ\ no\h. Kơ l^h thoi no\h o\h ku\m nhen kon pơ lei lơ\m pơ lei o\h adoi ‘me\h hơ nhăk tơ mang lăng v^h vă rim bơ ngai băt tru\h jo\h ayo\ đơ\ng nhôn.

Yă Nguyễn Thị Ngọc Anh, kơ dră Jơ nu\m vei lăng Ko\ng ti tơ mang lăng jo\h ayo\ - cham char bri brăh – tơ pôl Kô Tam, te\h đak hlôi đei trong jang tôch kơ rơ đăh găh hơ to\k tơ iung tơ mang lăng. Vang tru\h pơm le#h Che\h phe Buôn Ma Thuột, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ku\m hlôi pơ tru\t rim khu\l jang mu\k drăm tơ\ Dak Lak pơ tru\t “ hơ to\k tơ iung cho\h jang sa – tơ mang lăng păng che\h phe hăm atu\m 1 tơ drong jang păng đon hơ drin”. Dôm tơ drong ‘no\h ăn [o#h, hăm Dak Lak pơ ma hơ dro#, Tây Nguyên pơ ma atu\m, tơ mang lăng cho\h jang sa – cham char bri brăh – tơ pôl, ư\h khan lăp jing tơ drong pran mă oei jing tơ drong ‘lơ\ng pơm hơ to\k rim tơ mam drăm, tơ drong pran nai hai. Yua thoi no\h, tơ mơ\t jên jang lơ\m tơ mang lăng tơ\ Buôn Ma Thuột to\k bo\k đei hlo#h vao [lep păng đei lơ tơ pl^h ‘lơ\ng. Đơ\ng tơ pă yan âu tơ\ an^h jang mơ dro sa kơ d^h, yă Anh akhan, kơ l^h đơ\ng bơ ngai jang đơ\ng rim pơ lei Ê-đê to\k bo\k bơ\ jang tơ\ rim ko\ng ti tơ mang lăng, gô jing bơ ngai jang ‘lơ\ng vă trong jang âu đei [o#h lang să jơ\p de#h char, pơ jing đei 1 trong jang kơ jăp đơ\ng tơ mang lăng – cho\h jang sa – che\h phe – cham char bri brăh – tơ pôl: Rim đe o\h dang ei jang tơ mang lăng hai, jang cho\h jang sa hai, gơ\h đei dôm tơ drong hơ gei hai. Mă loi ‘no\h j^ tơ\ Dak Lak âu, j^ bơ ngai jang mă lei lơ o\h đei 1, 2 dăh mă 3 héc ta te\h. Tơ dăh 2,3 ‘nu o\h jang hơ dai hăm băl ‘no\h đei 6-7 héc ta bơ\ih. ‘No\h đe sư gơ\h jang hơ dai hăm băl, mă ki thuơ\t, tơ drong jang tơ mang lăng ‘no\h đe o\h hlôi đei băt bơ\ih. {ơ\t do\h, đe sư jang pơ v^h pơ văn hơ dro# tơ\ pơ lei gô ‘lơ\ng hlo\h. &nh [o#h đei an^h jang mơ dro sa pơm jang hơ drol, hăm rim trong jang hơ dai tơ\ rim pơ lei pơ la ‘no\h tôch kơ hơ iă.

Dang ei, rim pơ lei pơ la tơ\ pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, de#h char Dak Lak, hlôi jang đang jăl jang 1 pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. ‘Ngoăih kơ che\h phe Buôn Ma Thuột hlôi kơ jăp an^h dơ\ng, lơ tơ mam ‘lơ\ng hơ dro# kơ tơ ring tơ rang, pơ lei tơm ku\m to\k bo\k đei pơ jing hơ năn. {o#h hơ dăh lơ\m no\h đei joei Cư Êbua tơ\ găh pơ mơ\t pơ lei tơm, ‘long hơ dre\ch cho\h ạng sa – bri ‘long păng pơ kao pơ ro\ tơ\ găh hơ le\ch, ka lăng, ka yo\ng tơ\ găh pơ băh… Ku\m hăm dôm hơ năn tơ mam drăm đơ\ng cho\h jang sa đei to\k bo\k pơ jing ‘no\h rim tơ drong jang tơ mang lăng t^h păng păh lăp, ku\m yak blu\ng đei tơ le\ch jang. Kon pơ lei rim pơ lei pơ la đei pơ lei tơm ‘măn ăn dôm an^h ‘lơ\ng tơ\ tơ ring kơ drơ\m, nhen cham să, an^h ‘măn răk tơ mam drăm so… vă tơ [o#h jo\h ayo\ păng dôm tơ mam đơ\ng kơ d^h. Cho\h jang sa, tơ mang lăng, che\h phe, cham char bri brăh – tơ pôl tơ\ âu to\k bo\k yak tru\h cho# mạng jơ\p jang, pơ jing đei tơ drong ‘lơ\ng păng tơ drong kơ jăp lơ\m hơ to\k tơ iung./.

Dương Đình Tuấn: Ch^h

Thuem: Tơ blơ\