VOV4.Bahnar - Hơ nơ\ng lơ\m dang 10 sơ năm ‘nâu, tiu đei năng j^ măih găm kơ Tây Nguyên pơ ma atu\m, Dak Lak pơ ma adro#, [ât lăp 1ha đei io\k yoa đơ\ng 500 triu truh 1 ti hlak jên 1 sơ năm. Đei io\k yoa lơ pơm ăn rim bơ ngai pơ jei băl pơ tăm păng dang ei rơ bâu u\nh hnam oei pu\ tơ drong răm mưh tiu lôch ru\ng. Lơ\m dôm tơ drong pơm truh hiong răm âu, tơ drong ưh kơ mơ\ng nơ\r tơ tă đơ\ng khoa ho\k, pơ tăm hloi tiu tơ\ dôm tơ ring thu\ng, đak hrơm hiơ\ j^ tơ drong tơm hlo\h. Tơm tiu oei lôch kro pơm pơ răm tih truh tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao tơ\ tơ ring. Tơ drong ‘nâu oei tơ le\ch m^nh nơ\r ap^nh găh trong che\ng hơ met te\h cho\h jang xa, chih hơ dăh ‘long pơ tăm tơ\ rim tơ ring lơ\m dêh char. {ai chih tơ roi tơ\ xăh Ea O, apu\ng Ea Kar, 1 lơ\m dôm xăh mă blu\ng tơ\ Dak Lak jang ke\h tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao.

‘Mi kial hơ bu\t kơ so# 12 đ^ hlôi, mă lei dôm ‘măng ‘mi t^h ie\ oei hơ nơ\ng đei [o#h tơ\ xăh Ea Ô, apu\ng Ea Kar. Tơ\ găh lơ\m an^h jang vei lăng kon pơ lei, hlo\h 60 ‘nu dơ\ng, tơ oei rim gru\p, răp gô tru\h kơ d^h kâu io\k jên tơ gu\m sar bar. Dôm nơ\r sơk jơ hngơ\m, dôm mu\h măt sơ ‘ngon roi pơm ăn tơ drong ư\h kơ hiôk thim dơ\ng.  

Mo\ Hoàng Thị Hạnh, thôn 7a tơ roi tơ băt, ‘nâu j^ kon pơ lei năm io\k jên tơ gu\m hiong răm đơ\ng ‘măng ‘mi kial hơ bu\t sơ năm sơ\. Oei kial hơ bu\t sơ năm ‘nâu, rim hiong răm tam mă đei ch^h jo# đ^: “Mi kial hơ bu\t kơ so# 12 âu ‘no\h dang ei nhôn to\k bo\k ch^h jo# tơ roi hiong răm. {ơ\t măt ‘no\h hnam nhôn păk đ^ 500 tơ nơm ‘long kơ su. Oei tiu ‘no\h ku\m lôch đơ\ng sơ năm sơ\, sư đei ôm rơ\h tơ\ hơ la păng dang ei tiu hlôi lôch vă je# đ^.

Kiơ\ kơ mo\ Hoàng Thị Hạnh, u\nh hnam mo\ lăp jing 1 lơ\m kơ so# dôm j^t u\nh hnam tơ\ thôn 7a, păng rơ bâu u\nh hnam lơ\m xăh, pu\ hiong răm đơ\ng sar bar. Lơ\m đ^ đăng dôm bơ ngai to\k bo\k đei măt tơ\ an^h jang vei lăng kon pơ lei gô io\k jên tơ gu\m, hnam lơ ‘no\h hiong pơ go\h rơ bâu to\ jrăng tiu, hnam to\ se\t ku\m hiong tru\h kơ hre\ng jrăng tiu:

-Tiu ‘no\h đei hnam đei rơ bâu jrăng mă ‘mi 1 ‘măng dơ\ng ‘no\h lôch đ^ hloi. Hiong răm lơ de#h. Oei sơ năm ‘nâu ‘no\h ‘mi kial hơ bu\t, dôm jrăng tiu uơ oei dơ\ng ku\m păk đ^.

-Lôch đ^ bơ\ih. đei dôm hec tar lôch đơ\ng sơ năm sơ\. Lôch đang kơ ‘no\h pơ tăm ming dơ\ng, sơ năm ‘nâu ‘no\h lôch đ^. Đak no\ng kơ to\k lơ\p pơ đ^ pơ gar, ‘no\h oei kiơ dơ\ng...

‘Nho\ng Nguyễn Xuân Mạnh, thôn 3B xăh Ea Ô tơ roi tơ băt, ‘nao [ơ\t blu\ng sơ năm sơ\ đe\ch, kon pơ lei lơ\m xăh oei lơ\p blai hơ me\ng lơ\m ‘long tiu, [ơ\t kơ jă 1 k^ găr kro đei jo# hăm kơ hre\ng rơ bâu hlak jên. 1 jrăng tiu ăn dôm j^t k^. Kon pơ lei jang chu\n mir Ea Ô chhôk hơ iă, mă đơ\ng jing tơ ring te\h thu\ng, mă lei đe sư hlôi pơ tăm đei ‘long tiu ‘lơ\ng, ăn io\k yua ku\m đei lơ nhen dôm tơ ring nai lơ\m te\h đak mơ\n đe\ch. Mă lei tru\h dang ei, tơ drong hơ iă đơ\ng tiu hlôi pă đei, hơ me\ng lơ\m kơ loăi ‘long kăp g^t âu hlôi pă đei đ^:

 “Ki sơ\ ‘no\h 280, 200 rơ bâu hlak jên 1 k^, ‘no\h dang ei jur 1 ‘măng oei pă 70 rơ bâu 80000 hlak jên. Mă lei tơ [ơ\p hloi to\ ‘mi ư\h kơ sơ đơ\ng hơ nơ\ng đơ\ng sơ năm sơ\ tru\h sơ năm ‘nâu dơ\ng... ‘Mi kial t^h de#h, tiu kon pơ lei lôch tôch kơ lơ. Dang ei kon pơ lei jang chu\n mir nhen vă vơnh đ^ găh ‘long tiu.”

Ea Ô ‘no\h j^ xăh mă blu\ng kơ apu\ng Ea Kar, de#h char Dak Lak jang đang hơ drol tơ drong jang tơ ring tơ rang ‘nao păng Tiu đei lăng ‘no\h j^ tơ mam ‘lơ\ng tôch kơ ‘nao lơ\m hơ met ming cho\h jang sa kơ tơ ring. Mă lei đơ\ng ro\ng 1 sơ năm 1 puăt jo# đơ\ng đei sơ kơ\t jang đang tơ ring tơ rang ‘nao, tơ drong ‘lơ\ng ‘nao pơ jing đei hlôi đei pơ răm, ‘long tiu lơ\m xăh vă nhen đei su\t pơ đ^. Yă Vũ Thị Sen, Pho\ kơ dră An^h vei lăng kon pơ lei xăh akhan, xăh athei lăng io\k dơ\ng jăl trong hơ to\k tơ iung đơ\ng kơ d^h. Găh tơ drong che\ng hơ met tơ ring jang sa, hơ met ming ‘long pơ tăm, gô athei lăng hơ len dơ\ng, yua kơ tơ drong hăt hot đơ\ng dôm sơ năm hơ drol hlôi pơm đei hiong răm kơ tang:

 “Hrei ‘nâu ‘long tiu ‘no\h jing ‘long hơ nhăk dơ\ng mơ mat tat lơ hlo\h ăn kon pơ lei jang chu\n mir. Yua kơ tơ mơ\t jên jang tôch kơ lơ mă tru\h dang ei ‘long tiu nhen vă su\t pơ go\h. Hăm tơ drong yan âu hlôi đei [o#h nhen thoi no\h bơ\ih, hiong răm hlôi tôch kơ lơ thoi no\h, ‘no\h ro\ lăng xăh Ea Ô athei hơ len dơ\ng, păng rơ\ih io\k dơ\ng ‘long pơ tăm. Athei đei găh te\h ‘lơ\ng. Mơ mat nhen ‘long tiu ‘no\h ư\h kơ gơ\h tơ mơ\t lơ\m hơ met ming ‘long pơ tăm tơm kơ xăh Ea Ô.”

Kiơ\ kơ [ok Nguyễn Hắc Hiển, Pho\ kơ dră an^h jang vei lăng cho\h pơ tăm păng vei lăng ‘long pơ tăm dêh char Dak Lak, ku\m hăm Ea Ô tơ drong jang pơ tăm tiu lu\h lăh hlôi đei [o#h tơ\ lơ xăh lơ\m de#h char, pơm ăn hơ găt ‘long pơ tăm âu tơ\ Dak Lak hlôi tơ\ kơ so# vă je# 40 rơ bâu hec tar, pơ pro\ jang tiu kơ de#h char hlôi pơ chăh pơ chek đ^.  

Chă pơ tăm kơ d^h lơ lap, ư\h kơ mơ\ng tơ drong tơ tă khoa ho\k, hơ mơt jang ư\h kơ đei hlôi đei tơ roi tơ băt le# đơ\ng hơ drol. Mă lei, kiơ\ [ok Nguyễn Hắc Hiển, an^h jang vei lăng ku\m ư\h kơ gơ\h pơm kiơ, yua kơ te\h lơ\m ti kon pơ lei păng đe sư gơ\h pơ tăm ‘long kiơ\ ‘me\h vă đơ\ng kơ d^h. Tơ drong ‘nâu gô [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h jăl jang mă 2 pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, yua kơ tơ drong hơ găt che\ng hơ met te\h păng jang kiơ\ che\ng hơ met te\h ‘no\h j^ tơ drong hơ găt kơ so# 1 đơ\ng tơ drong jang. Ku\m hăm hơ to\k rim trong jang dăr hơ len, vei lăng che\ng hơ met te\h, Dak lak gô hơ met ming dơ\ng tơ drong jang cho\h jang sa hăm 1,2 kơ loăi ‘long sa plei đunh sơ năm, kơ jă mu\k drăm dai vă hơ to\ tiu đe\ch, vă hơ to\k tơ drong rơ\ih io\k ăn kon pơ lei jang chu\n mir:

“De#h char Dak Lak hlôi đei pơ pro\ ming găh ‘long sa plei păng ‘long kăp g^t đunh sơ năm. Păng lơ\m tơ drong jang hơ met ming dơ\ng cho\h jang sa đei An^h vei lăng kon pơ lei de#h char k^ ăn hlôi băt hơ dăh ‘long sa plei ‘no\h j^ 1 lơ\m dôm ‘long kăl. De#h char vă tơ mơ\t jên jang lơ\m rim ‘long đei mu\k drăm nhen ‘long sầu riêng păng ‘long [ơ jing rim tơ ring ako\m, pơm tơ mam drăm, kho\m kho\m hơ drin pơ tơ le\ch tơ klep hăm te\ch ăn te\h đak đe. Kiơ\ trong tơ le\ch jang tru\h sơ 2020 ‘no\h lơ\m de#h char đei dang 20000 hectar ‘long sa plei.

‘Nao đei tơ mơ\t lơ\m trong vă jang, păng tơ pă yan âu ku\m hlôi io\k đei kơ jă mu\k drăm đơ\ng 2,3 hre\ng triệu hlak jên tru\h hlo\h ti hlak jên 1 hec tar 1 sơ năm, mă lei Dak Lak dang ei hloi ‘no\h dơ\ng tơ\ hơ năp hơ mơt jang ư\h kơ đei trong vă jang ‘long sa plei. Yua kiơ\ kơ 1 kơ dră vei lăng an^h jang khoa ho\k kơ măy kơ mo\k Dak Lak, lăp hơ dro# hơ găt ‘long [ơ tơ\ de#h char, hlôi io\k đei tru\h 20 rơ bâu hec tar lơ\m khei ‘năr âu. Trong tơ le\ch vă jang kơ de#h char ‘no\h j^ tơ klep te\ch ăn te\h đak đe, păng tơ dăh trong tơ le\ch jang ư\h kơ đei jang kiơ\ hre\nh, đei yua. Pơ chăh đơ\ng ‘măng pơ tăm ‘long sa plei lei lăi nhen pơ chăh đơ\ng ‘măng pơ tăm tiu gô đei [o#h hơ lơ\k dơ\ng.

Thuem: Tơ blơ\