Tơring tĕh sơlam tĕh đak đơ̆ng Khe Sanh trŭh Hướng Phùng kơ Hướng Hóa đei pơtĭh nhen mĭnh Đà Lạt mă ƀar, kơ yuơ đei groi tĕh gô̆h păng ‘năr rơngơp nhen lĕ prăt sơnăm. Jei kơ yuơ lơ lŏh mă bơngai Phalăng hlôi rơ̆ih tơring au vă pơjing mir đak lar chehphe đơ̆ng dôm sơnăm pơjei iŏk groi tĕh tơ̆ Đông Dương. Rim tơring Hướng Phùng, Hướng Linh, Hướng Sơn đei lăng jing tơring tơm kơ chehphe Quảng Trị hăm hơgăt tĕh să hlŏh 5.000 ha. Chephe tơ̆ au găh lơ ‘nŏh Arabica- mĭnh hơdrĕch chehphe gĭt kăl đei kon pơlei rim tĕh đak châu Âu ‘mĕh vă răt iŏk. Kiơ̆ đơ̆ng ƀok Lê Trung Hưng-bơngai joăt jang chehphe gĭt kăl apŭng pklĕnh tĕh tơbăt:“Tơdrong rơvơn kơ chehphe tơ̆ tơring au ‘nŏh đei đe ư hơnhang ang hơnhăk đơ̆ng sơ̆ bơih, tơ̆ Việt Nam bơ̆n đĭ đăng bơngai jei băt ngăl Quảng Trị đei chehphe păng tơklep hăm chăl sơnăm atŏk tơ iung chehphe đơ̆ng mă bơngai Phalăng hơnhăk ba, mĭnh tơdrong dơ̆ng ‘nŏh kon pơlei tơ̆ au pơma atŭm tôch pơnam păng đe sư băt tĕh tơ̆ au, tŏ ‘mi kial tơ̆ au tôch kơ lăp hăm chehphe”.

VOV4 ( Rup pơtĭh - iŏk đơ̆ng mạng)

Tơdăh chehphe tŏk bŏk đei atŏk tơ iung kiơ̆ tơmam drăm gĭt kăl ‘nŏh ƀum ƀlang tŏk bŏk đei rim bơngai jang pơm tơlĕch pơ̆ih să tech mơdro năm tơ̆ châu Âu păng châu Mi. Hăm hơgăt tĕh xă hlŏh 12.000ha, tơdrong kăp gĭt kơ ƀum ƀlang hlôi ba ăn kon pơlei chŏh jang sa tơ̆ Quảng Trị ưh khan lăp dơ̆ng đơ̆ng rŏng ƀa. Tơ̆ 2 apŭng groi kông Hướng Hóa hăm Đakrông, tơring pơtăm ƀum ƀlang kơ Hnam kmăi pơm tơlĕch pŭk ƀum ƀlang Hướng Hoá đei hlŏh 6.000 ha. Tơmam drăm đei đơ̆ng hơgăt tĕh au tŏk bŏk sơđơ̆ng trŭh 60% ăn hnam kmăi pơm tơlĕch. Rŏ năng lăp hơdrô̆ tơ̆ Quảng Trị, kon pơlei pơtăm ƀum ƀlang tơ̆ apŭng Hướng Hóa pơjing đei khŭl kơhrĕng trĭu, ‘nŏh jing tơdrong jang sa iŏk đei kơ ŭnh hnam pơtăm ƀum ƀlang tơ̆ au iŏk đei đơ̆ng 100 trĭu hlak jên năm tơ̆ lơ. Ƀok Lê Văn Thể, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hnam kmăi ot ƀum ƀlang Hướng Hóa- Quảng Trị tơbăt:“Ƀum ƀlang đei pơtăm tơ̆ tơring au plei tôch kơ lơ păng ‘lơ̆ng dơ̆ng păng đei tơmoi lơ̆m tĕh đak păng tĕh đak đe ‘mĕh vă iŏk yua lơ, đei hơnăn ‘lơ̆ng vă tĕch mơdro tơmam drăm au. Ĭnh ƀô̆h tơdrong rơvơn đei plei lơ ‘nŏh jĭ tôch kơtang, jô̆ hơtŏ lơ̆m 1ha pơtăm ƀum ƀlang tơ̆ Quảng Trị iŏk đei đơ̆ng 16 trŭh 20 tân”

Găh tơdrong chehphe păng ƀum ƀlang sơkơ̆t hơdăh găh hơnăn tơmam drăm ‘lơ̆ng. Tơ̆ rim groi tĕh tơring tơmăn păng groi kông sơlam tĕh đak Quảng Trị oei đei dơ̆ng prit hăm rim kơ loăi ‘long pơgang. Hăm tơdrong tơgop mŭh măt kơ rim ‘long pơtăm au hlôi pơjing đei tơdrong ‘lơ̆ng kơ tơmam drăm chŏh jang sa. Kiơ̆ chĭh jô̆ đơ̆ng dơnŏ anĭh vei lăng chŏh jang sa, Quảng Trị đei dang 1.000 kơ loăi ‘long pơgang phara dĭh băl ‘nŏh đei ‘long kuê̆, sa nhân, tơƀăr, chẩu, pro hroi, chè vằng, hương nhu, kơmưt, rơya, Diệp Hạ Châu…kiơ̆ đơ̆ng yă Mai Thị Thủy, công ty ‘long pơgang Định Sơn- Quảng Trị:“Groi tĕh pơtăm kơ nhôn au ư̆h kơ đei hram pơgang pơnhŭl, ư̆h kơ đei iŏk yua pơgang pơlôch sơdrông, nhôn lăp iŏk yua bơ̆n mơ̆r đĕch...”

Jei nhen rim tơring groi kông anai, Quảng Trị đei lơ tơmam drăm chŏh jang sa ‘lơ̆ng liĕm, gơ̆h vă lang să, tơgop pơjing đei tơdrong chŏh jang sa păng jang sa iŏk yua kơ jăp ăn kon pơlei. Mălei, găh lơ tơmam drăm chŏh jang sa au jei tơnam mă tĕch mơdro hlot năm tơ̆ tĕh đak kơdrơ̆m bơngai, răt iŏk rơ̆ih kơtang; chă jang sa pơm tơlĕch lăp đei păh ai, tim mă pơjing đei jang hơdoi kơ jăp ‘lơ̆ng. Mĭnh tơmam drăm mă đơ̆ng hlôi đei pơm tơlĕch ‘lơ̆ng, đei hơnăn păng iŏk đei drơ̆ng nơ̆r OCOP kơ dêh char mă lei tơdrong jang tơƀô̆h tơbăt lăp chă pơtrŭh ăn tơmoi, tơdrong pơ̆ih să hơnĭh tĕch mơdro oei tim mă kơtang. Atŭm hăm ‘nŏh lơ tơdrong tơnap tap au to đei ƀơm trŭh, nhen pơyan, tơdrong ‘lơ̆ng kơ tơmam drăm, tơdrong ‘mĕh vă răt iŏk đơ̆ng tơmoi. Kiơ̆ đơ̆ng rim bơngai joăt jang, vă pơm tơlĕch đei lơ tơmam drăm rơgŏh, vă atŏk kơtang tơdrong kĕ pơjei, atŏk tơ iung kơ jăp ăn tơmam drăm tơring groi kông, rim dơnŏ anĭh bơ̆ jang, tơring tơrang, bơngai jang kăl pơm kiơ̆ ƀlep mĭnh ƀar tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng. Nơ̆r pơma đơ̆ng yă Nguyễn Thị Thu, Kơdră chĕp pơgơ̆r pơjing Trong jang ‘lơ̆ng chŏh jang sa MEVI:“Lơ lŏh, tơ̆ au đei ƀar tơdrong ‘nŏh đe sư tim gan gơ̆h hơgei, kơna bơ̆n kăl đei trong jang lơ liơ, bơ̆n kăl pơjing đei mĭnh kơ loăi păng jing hơnĭh vă hŏk pơhrăm tơmang lăng pơjing jơhngơm đon kon pơlei hưch hanh. Mă ƀar dơ̆ng, ‘nŏh tơdrong vă jang kăl akŏm lơ̆m pơtho ‘lơ̆ng mă lei kăl lăng kiơ̆ tơdrong ‘mĕh vă đơ̆ng kon pơlei păng pơtho tơbăt hloi tơ̆ mir pơgar hlôi jang sa iŏk đei kơ jăp bơih, ‘nau jei jing tơdrong gô tơgŭm ăn kon pơlei, tơdăh ư̆h lei tôch tơnap văi”.

Ƀok Phạm Hồng Quất, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih jang Atŏk tơ iung hơnĭh tĕch mơdro păng hơnĭh jang khoa hŏk kmăi kmŏk ‘nŏh akhan:“Hăp oei ư̆h kơ tôm tôch kơ lơ vă đe sư tơplĭh rim tơmam drăm chŏh jang sa dăh mă rim tơmam drăm chŏh jang sa dang ei đei lơ kơloăi lơ̆m pơjing tơmam drăm rơgŏh păng tơklep hăm atŏk tơ iung kơ jăp ‘lơ̆ng ‘nŏh ‘nau jing trong pơchŏh ăn vă atŏk tơ iung dôm tơdrong bơ̆n đei. ‘mĕh vă jang kĕ tơdrong au ‘nŏh kăl atŏk kơtang hlŏh dơ̆ng tơgoăt tơgoăl dĭh băl, jang hơdoi kơ jăp hăm rim kon pơlei tĕh đak bơ̆n oei tơ̆ tĕh đak đe vă kĕ năm rĕnh păng kơ jăp ‘lơ̆ng”.

Rŏ năng vă chă pơma, cham char hlôi pơjing ăn groi tĕh Quảng Trị đei rơvơn tôch kơ lơ vă atŏk tơ iung chŏh jang sa. Mă lei, groi tĕh jang sa ư̆h kơ să mă lei tơmam drăm jang sa đei lơ. Vă atŏk kơtang kăp gĭt kăl tơmam drăm, mă kăl tơ̆ tơring groi kông ‘nŏh kon pơlei tŏk bŏk kiơ̆ yok păng sơkơ̆t hơdăh rim tơmam drăm kiơ̆ trong pơm tơlĕch ‘lơ̆ng. Tơdrong au jing tơdrong iŏk đei gĭt kăl kơ mĭnh tơring ƀĕnh ƀang tŏ pơđang păng kial kơtang ...