VOV4.Bahnar - Kơ jă phŏng hơnơ̆ng tŏk măt pơm ăn kon pơlei chŏh jang sa tơ̆ Tây Nguyên pơma atŭm, dêh char Dak Lăk pơma hơdrô̆ tôch tơtăm, kơ yuơ kon jên tơmơ̆t jang chĕhphe tôch kơ lơ. Lơ̆m tơdrong au, rim bơngai joăt jang pơkă, kon pơlei jăh hơdrin tŭh mơ̆r tơplĭh ăn prôi phŏng, adoi iŏk yua phŏng hla chă pruih vă dă ƀiơ̆ tơhoach kon jên. Ƀai chĭh đơ̆ng Tuấn Anh-Bơngai chĭh kơtơ̆ng ang kơ Radiô NPMVN oei tơ̆ Tây Nguyên chĭh tơbăt tơdrong au.

Kơ jă phŏng măt pơm ăn kon pơlei mơ hoal

Ŭnh hnam ƀok Y Riu Uông oei tơ̆ buôn Dơng Bắk, tơring Yang Tao, apŭng Lăk,  dêh char Dak Lăk đei hlŏh 5.000m2 chŭn na. Ƀok Y Riu tơbăt: Rim sơnăm hơdrol kơ jă phŏng đơ̆ng 400 trŭh 500.000 hlak jên lơ̆m 1 ƀi 50 kĭ, mă lei dang ei hlôi tŏk hlŏh 2 ‘măng. Phŏng măt kơna jang ƀa ư̆h kơ lĕch.“Dang ei 1 ƀi dang 800, 900.000 hlak jên vă jê̆ 1 trĭu 1 ƀi kơna mơmat tat dêh, sơ̆ re ƀiơ̆. Ƀa ‘noh 5.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, tơdăh bơ̆n tĕch 3 ƀi dăh mă 4 ƀi ƀa ‘nŏh mă kơtĕch răt phŏng, sơ̆ ‘nŏh tĕch 2 ƀi ƀa tôm bơih”.

Jei lei lăi, rim sơnăm vă vei lăng 1ha ‘long găr sơlơ̆k păng 2 sao chehphe, ŭnh hnam ƀok A Đôn, oei tơ̆ tơring Ea Yiêng, apŭng Krông Phach tơhoach 15 trĭu hlak jên răt phŏng. Dang ei kơ jă phŏng tŏk măt hlŏh 2 ‘măng, kơna kon jên tơmơ̆t jang jei tŏk lơ. Ƀok A Đôn tơbăt, dôm bơngai răt phŏng ăn jên hloi ‘nŏh dă ƀiơ̆, hăm ŭnh hnam tơnap tap tŏk iŏk hơdrol, trŭh pơyan phĕ pơdrĕo ‘nŏh oei hiong răm tôch kơ lơ dơ̆ng.“Kơ jă măt kon pơlei jang sa ư̆h kơ kĕ mă kăl găh phŏng. Găh ba tĕh jang sa đei bơih mă lei phŏng măt lơ lau ba tŏk iŏk hơdrol dơ̆ng, mĭnh sơnăm đe hăp iŏk jên chĕh tôch kơ lơ. Pơtĭh gia bơ̆n tŏk iok đơ̆ng hơnĭh tech phŏng 1 ƀi dang ei ‘noh đe hăp jô̆ 1 trĭu 1 ƀi mă lei jên chĕh lơ̆m 1 sơnăm 400.000 hlak jên. Rim hơnĭh tĕch mơdro phŏng ăn tŏk iŏk, đe hăp ăn kơ bơ̆n tŏk iŏk hơdrol, trŭh pơyan chehphe bơ̆n tĕch ăn kơ đe hăp, oei oăi dôm yơ ‘nŏh đe hăp pơdreo ăn kơ bơ̆n. Bơ̆n pơdrĕo đĭ jên phŏng jên chĕh hloi, kơna mơmat tat dêh”.

Hlŏh dăr lăng rim hơnĭh tĕch phŏng lơ̆m dêh char Dak Lăk, kơ jă rim phŏng hlôi tŏk măt đơ̆ng 60-80%, đei ‘măng tŏk hloh 2 ‘măng pơtêng hăm sơnăm sơ̆. Mă hơdăh, sơ̆ phŏng kali răt đơ̆ng tĕh đak đe ‘nŏh 7.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ ‘noh dang ei tŏk trŭh 14.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ. Phŏng Sunphat răt đơ̆ng tĕh đak đe tok 600.000 hlak jên lơ̆m 1 tân, dang ei kơ jă 500.000 hlak jên lơ̆m 1 ƀi kơ loăi 50 kĭ. Đạm Urê tŏk đơ̆ng 10.000 hlak jên lơm 1 kĭ tŏk 18.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ. Tơdrong tơm pơm ăn phŏng măt kơ yuơ tơmam drăm pơm tơlĕch phŏng tŏk măt. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh đei ƀơm kơnê̆ đơ̆ng jĭ hơbŭh Covid-19 pơm ăn jên chơ tŏk măt kơna phŏng jei tŏk măt hloi.

Tơ̆ hơnăp phŏng tŏk măt, ƀok Ngô Xuân Biên, Kơ iĕng Kơdră Dơnŏ anĭh vei lăng chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang apŭng Cư Mgar, dêh char Dak Lăk pơkă athei kon pơlei dăh tŭh phŏng păh ai, hơdrin răt tŭh mơ̆r vă kon jên dă ƀiơ̆ tơhoach lơ adoi pơjing ăn tĕh rơhŭ, ‘long jing ‘lơ̆ng. “Apĭnh rim hơnĭh bơ̆ jang, hơnĭh jang dăr lăng, dăr lăng rim hơnĭh pơm tơlĕch tĕch mơdro phŏng, pơgang vei lăng ‘long pơtăm mă kơ jăp vă vĕh ver tơdrong gơ̆t tĕch mơdro vă kơ jă tŏk măt ‘nŏh tĕch. Pơkă athei kon pơlei lăng hơlen kơ jăp phŏng pơgang ayơ ‘lơ̆ng răt yua, veh ver phŏng ư̆h kơ ‘lơ̆ng kơn pơm ăn ‘long pơtăm ư̆h kơ jing ‘lơ̆ng”.

Găh kiơ̆ đơ̆ng Tiến sĩ Phan Việt Hà, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Viện trưởng Viện Khoa học păng Kih thuơ̆t chŏh jang sa Tây Nguyên, tơdrong phŏng tok măt ƀônh pơm ăn kon pơlei chă prôi phŏng tŏ sĕt. Đơ̆ng nŏh, pơm ăn plei ‘long pơtăm ư̆h kơ lơ. Hăm ‘long sa plei, tơdăh kon pơlei chă prôi phŏng ư̆h kơ tôm lei ‘long ư̆h kơ jing ‘lơ̆ng. Tơdăh lơ lŏh gô pơm kơnê̆ trŭh sơnăm đơ̆ng rŏng ‘long pơtăm ư̆h kơ plei ăl. Kon pơlei jăh pơgenh chă tŭh mơ̆r hloi vă tĕh jing ‘lơ̆ng. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh kon pơlei jei iŏk yua phŏng la chă pruih vă dơnơm ‘long blŭh vơ̆ jing ‘lơ̆ng. Ƀok hơlen: Tơdăh kon pơlei pruih phŏng hla ăn kơ ‘long pơtăm gô pơm dă ƀiơ̆ tơhoach kon jên răt phŏng prôi. Găh prôi phŏng tơ̆ tĕh ‘nŏh bơngai jang kơ toei ră mă lei jên răt phŏng măt. Lơm tơdrong lơ lau kon pơlei jăh rơ̆ih iŏk răt phŏng đak pruih tơ̆ hla vă kon jên tơmơ̆t jang dă ƀiơ̆ tơhoach lơ.

Bai chĭh đơ̆ng VOV Tây Nguyên

Tơblơ̆ nơ̆r: Amazưt