VOV4.Bahnar - Khei ‘nărr măt hlŏh lơ̆m sơnăm 2021, kơ jă plei pơlau trŭh 100.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, pơm ăn kon pơlei tơ̆ Dak Lăk drŭh kiơ̆ dĭh băl chă pơtăm ‘long au. Mă lei đơ̆ng khei 9 trŭh dang ei, kơjă plei pơlau tơjur tôch kơtang, đei jơ ‘năr lăp 15.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, kon pơlei păng pơ đĭ hloi hơnĭh răt iŏk vă sơ̆k kro lơ̆m dêh char Dak Lăk jei tơ oei pă sơ̆n  dơ̆ng pă sŭk. Minh Huệ bơngai chih kơtơ̆ng ang ăn Radiô Nơ̆r Pơma Việt Nam oei tơ̆ Tây Nguyên chĭh tơbăt tơdrong au.

Ƀok Phan Xuân Hoà tơtăm găh kơjă plei pơlau tơjur

 Ƀok Phan Xuân Hòa oei tơ̆ thôn 85, tơring Ea Tiêu, apŭng Chư Quynh, dêh char Dak Lăk hlôi pơtăm ‘long plei pơlau au đĭ 40 sơnăm. Ŭnh hnam ƀok đei 6000m2 tĕh pơtăm ‘long plei pơlau đĭ plei. Ƀok tơbăt, sơ̆ kơ jă plei pơlau mă đơ̆ng ư̆h kơ măh dang yơ ră mă lei hơnơ̆ng sơđơ̆ng. Dang 3 sơnăm kơ au, kơjă plei pơlau hơnơ̆ng tơplĭh, nhen sơnăm 2021 đei ‘măng tŏk trŭh 120.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ. Mă lei, đơ̆ng tŏk măt, dang ei kơjă hlôi tơjur kơtang lăp dang tim mă trŭh 20.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ: “Găh plei sơnăm au jei oei lei lăi mă lei kơjă ‘nŏh tơjur tôch kơtang, sơnăm sơ̆ kơ jă măt hlŏh ‘nŏh 120.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, lơ̆m khei ‘năr hmă ‘nŏh 92.000 hlak jên lơm 1 kĭ. Kơ jă dang ei tơjur lăp pă 22.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ đĕch.”

 ‘Moi kiơ̆ trong năm tơ̆ tơring Ea Tiêu, apŭng Cư Kuin păng Ea Kao kơ pơlei tơm Buôn ma Thuột, lơ mir pơgar hlôi pơtăm ‘long pơlau blŭh vơ̆ jing ‘lơ̆ng. Ư̆h khan lăp hơdrô̆ chă pơtăm tơ̆ tơnglăng, lơ kon pơlei jei oei chă pơtăm hrau lơ̆m mir pơgar chehphe, tiu hăm hơmŏ đei iŏk yua kơ jăp đơ̆ng pơtăm ‘long au.

 Ƀok Nguyễn Đắc Tiến, Kơdră chĕp pơgơ̆r Khŭl kon pơlei chŏh jang sa tơring Ea Tiêu, apŭng Cư Kuin tơbăt, mư̆h plei pơlau đei kơjă sơđơ̆ng, kơ loăi ‘long au kon pơlei hlôi răt pơtăm jơ̆p rim mir pơgar chehphe, tiu, lơ ŭnh hnam chă pơtăm ngăl hăp hloi. Dang ei kơjă plei pơlau tơjur kơtang pơm ăn kon pơlei tôch tơtăm:“Dang ei kon pơlei tŏk bŏk phĕ tĕch plei pơlau, mălei bơngai chă răt akhan plei pơlau hăp tơbŏl ư̆h kơnô kơna tim mă chă răt. Kon pơlei jei tôch tơtăm, kơjă đĭ tơjur bơih găh plei pơlau tă tơbŏl ư̆h kơnô ‘nŏh đe ư̆h kơ vă răt pơm kơnê̆ trŭh tơdrong đei iŏk yua sa yuơ kơ kon pơlei”.

Rim hơnĭh sơ̆k plei pơlau jei tôch tơtăm kơ yuơ pơkăp răt plei pơlau đơ̆ng blŭng pơyan trŭh dang ei oei tim mă tĕch hlot

 Kơjă plei pơlau tơjur ư̆h khan lăp pơm kơnê̆ trŭh hơnô̆ kon pơlei pơtăm mă lei oei pơm kơnê̆ trŭh hơnĭh răt iŏk, pơm tơlĕch tơmam drăm dơ̆ng. Ƀok Nguyễn Hồng Hạnh, oei tơ̆ tơring Dray Bhăng, apŭng Cư Kuin tơbăt, dôm sơnăm sơ̆, lăng ƀô̆h kơjă plei pơlau sơđơ̆ng kơna tơchơ̆t tơmơ̆t hlŏh 10 ti hlak jên vă jang sa, găh lơ ‘nŏh chă tŏk iŏk đơ̆ng hơnĭh mong jên, ming man đang kmăi sơ̆k, vei lăng sơ ‘ngiĕo vă tĕch tơ̆ tĕh đak Trung Quốc kiơ̆ trong bơngai kơdranh. Dang ei kơjă plei pơlau tơjur tôch kơtang mă lei chă tĕch jei oei ư̆h kơ hlot, ŭnh hnam ƀok nhen lĕ “tơ oei lơ̆m pôi ŭnh đĕch”: “ ‘Măng blŭng kơjă oei sơđơ̆ng hơnơ̆ng, plei pơlau hơnhăk đei iŏk yua kơ jăp ăn pơlei pơtăm păng tơngla hơnĭh sơ̆k tôch kơ lơ. Mă lei hrei au păh Trung Quốc đe pă ‘mĕh răt ‘nŏh rim tơngla hnam kmăi sơ̆k măh hiong răm tôch kơ lơ. Chă jang sa dang ei nhen lĕ chă pơm ƀĕng kơƀŏng văi. Chă tăh mong lơ̆m hơnĭh sơ ‘ngiĕo lơ lŏh gô chang Trung Quốc đe sư ăn chơ ba ‘nŏh mă chơ ba. Mă tơpă jang sa dang ei gô mơ̆ng pŭn ai đĕch bơih, nhen lĕ lơ̆m blŭng sơnăm ‘nŏh hiong răm tôch kơ dêh, hlŏh 5 ti bơih văi”.

 Thạc sĩ Lê Thị Hạnh Phúc, Hơnĭh pơtho chŏh jang sa-Bri ‘long kơ Hnam trương Cao Đẳng Công nghệ Tây Nguyên tơbăt: ‘long pơlau ‘nŏh kơ loăi ‘long rơ̆h lơ, ƀônh pơm ăn tĕh kơnê̆. Tơ̆ dôm groi tĕh tơmo hrêr, phui phang tơnang kŏ chă pơtăm ‘long pơtăm anai ư̆h kơ jing ‘lơ̆ng ‘nŏh pơtăm ‘long pơlau jing trong jang trŏ ƀlep hlŏh. Mă lei, hăm dôm groi tĕh đei tĕh rơhŭ jing ‘lơ̆ng, tơdăh chă pơtăm ‘long pơlau lơ đơ̆nh rŏng au kơnh chă pơtăm ‘long pơtăm anai tơnap mă jing ‘lơ̆ng. Kon pơlei chŏh jang sa dăh lăng mă hơlen, kăl tơchă hơnĭh răt iŏk plei pơlau đunh đai tai sơnăm, ‘nĕ chă lăng ƀô̆h ‘long pơtăm ayơ đei tĕch măt ‘nŏh drŭh kiơ̆ dĭh băl chă pơtăm kơna ƀônh đei tơdrong au to.

 Tiến sĩ Hoàng Mạnh Cường, Kơdră chĕp pơgơ̆r Khŭl pơtho găh ‘long bri păng ‘long sa plei kơ Dơnŏ anĭh chă tơchĕng hơlen Khoa hŏk Chŏh jang sa Bri ‘long Tây Nguyên tơbăt, lơm dang 5 sơnăm tơjê̆ au, kơ yuơ kơjă plei pơlau hơnơ̆ng tŏk măt pơm ăn trŭh tơdrong chă pơting dĭh băl pơtăm ‘long pơlau tôch kơtang, mă kăl ‘nŏh tơ̆ rim apŭng Cư Kuin, Cư M’gar, Krông Pach, thĭ xah Buôn Hồ…kơ Dak Lăk. Plei pơlau ‘nŏh tơmam drăm pơm tơlĕch pơgang chho hơnĕnh păng ƀeng keo cau, mă Trung Quốc ‘nŏh tĕh đak răt lơ hlŏh. Găh tơcrong chă răt yua ‘nŏh đei 4 tĕh đak nhen Philippines, Indonesia, Việt Nam păng Thái Lan, pơđĭ Trung Quốc jei pơtăm ‘long pơlau mơ̆n.

 Tiến sĩ Hoàng Mạnh Cường jei pơkă: Găh trong jang tơgŭm ăn, trong tơlĕch jang ‘nŏh ‘long pơlau tim mă jing ‘long pơtăm tơm kơ rim dêh char Tây Nguyên adoi nhen tơ̆ dêh char Dak Lăk. Pơtăm ‘long pơlau đơ̆ng sơ̆ trŭh dang ei oei jing tơdrong chă pơtăm drŭh kiơ̆ dĭh băl. Găh tơdrong kơjă plei pơlau ư̆h sơđơ̆ng ‘nŏh kơ yuơ bơ̆n gơnang lơ̆m tơdrong chă răt đơ̆ng păh Trung Quốc. Kơ yuơ tĕh đak răt tơmơ̆t plei pơlau lơ hlŏh ‘nŏh Trung Quốc, tơdăh đe hăp pơdơ̆h răt iŏk lei kon pơlei măh chă tĕch hŭt hloi. Kơ yuơ lơ lŏh kon pơlei kăl hơlen mă hơdăh, tơdăh ‘mĕh vă lang să chă pơtăm ‘long pơlau vă tĕch mơdro. Lơ̆m tơdrong au, tơdăh Dak Lăk păng rim dêh char Tây Nguyên oei hơnơ̆ng lăng ‘long pơlau ‘nŏh ‘long pơtăm găh ‘ngoăih trong pơ prŏ vă chă pơtăm, ư̆h kơđei chă tơchĕng hơlen găh tơdrong jang sa păng hơnih răt iŏk, prăh prang ư̆h kơ lăng ba kon pơlei, rŏ năng gô pơm ăn trŭh đei tơdrong ư̆h kơ ‘lơ̆ng hơ iă lơ̆m mĭnh ƀar sơnăm kơnh.

Minh Huệ VOV Tây Nguyên/Amazưt tơblơ̆ nơ̆r