VOV4.Bahnar - “Lêh Sầu riêng Krông Pach ‘măng mă 1 – 2022” ‘nao pơ tôch, chih ƀôh tơ drong jơ nei đơ̆ng 1 anih jang găh tơ mam choh jang sa ‘nao kơ Dak Lak. Hơ dai hăm dôm kơ sô̆ hơ nhăk truh tơ drong chơt hơ iă păng ‘nă hal, nhen sơng đei 40 rơ bâu ‘nu tơ moi, kĭ chih tơ ƀlŏk tơ mơ̆t jên jang 24 tơ drong jang, akŏp jên tơ mơ̆t jang 11 rơ bâu ti hlak jên, ƀơ̆t vang truh pơm lêh sầu riêng kơ Dak Lak, rim bơ ngai kŭm ƀôh đei lơ tơ drong pơ mat yua kơ pơ đĭ anih răt iŏk tơ mam păng trong pơm tơ lĕch sầu riêng hrei ‘nâu tă kơ đei dôm tơ drong ưh kơ ‘lơ̆ng. Kăl kơ jăh đei trong tơ lĕch jang hơ met pơ ‘lơ̆ng dôm tơ drong ưh kơ ‘lơ̆ng ‘noh vă sầu riêng Dak Lak jăh tơ lĕch iŏk đei tơ drong hiôk hian, pơ jing tơ drong kơ jăp ƀơ̆t pơ jei băl apŭng plĕnh teh lơ̆m pơm tơ lĕch tĕch mơ dro sầu riêng tŏk bŏk jing kơ kret hai.

Kŏng ti Long Thành Lạng Sơn đei 1 kơ deng pơ dă tĕch tơ mam tơ̆ lêh sầu riêng ‘măng mă mônh păng 1 hơ nih iŏk răt sầu riêng tơ̆ thị trấn Phước An, hơ dai hăm anih bơ̆ jang tơm tơ̆ dêh char Tiền Giang- hơ nih tĕch mơ dro sầu riêng tih hloh lơ̆m teh đak. Kơ dră vei lăng kŏng ti, yă Đường Kim Thi lăng ‘lơ̆ng tơ mam đơ̆ng Krông Pach păng dêh char Dak Lak lơ̆m pơm tơ lĕch sầu riêng, yua đơ̆ng đei têh ba zan să, ưh kơ đei đak lơ̆p dăh mă đak ƀoh. Sầu riêng Dak Lak đum tôch kơ klui pơ têng hăm dôm tơ ring nai kơ na veh ver đei pơ mat kơ pơ jei băl. Mă lei, kiơ̆ kơ yă Thi, tơ mam sầu riêng tŏk bŏk đei ưh kơ tŏk ‘lơ̆ng yua kơ pơ mơ̆ng găh anih tĕch. Sơ năm ‘nâu hơ mĕng hloh găh tĕch tơ̆ teh đak đe ƀơ̆t tơ drong tơ chơ̆t kơ thơ găh vei lăng hơ len ‘long pơ tăm đơ̆ng Việt Nam păng Trung Quốc đei kĭ pơ kăp, mă lei truh khei ‘năr ‘nâu, hơ mĕng tam mă jing đei yua tơ pă yan âu. Tơ drong chơ chuĕn tơ mam kiơ̆ trong sơ lam tam mă hiôk, dôm gre chơ tơ mam sầu riêng oei tôch pơ mat ƀơ̆t kơ plăh chơ truh tơ̆ teh đak đe:

Oei tam mă tĕch đei 1 plei sầu riêng hơ yơ ƀlep trong. ‘Noh jĭ pơ đĭ 1 tơ drong, ưh kơ đei anih jang mơ dro sa hơ yơ pơ̆n tơ chĕng. Ưh khan lăp tam mă tĕch đei ƀlep trong, mă lơ ‘măng tĕch kiơ̆ trong sơ lam oei athei vơ̆t tơ̆ rŏng, yua kơ năm mơ̆t tơ̆ păih Lào ‘noh ‘mi kial đak lâp, trong hơ lih. Năm păih Campuchia ‘noh Campuchia ưh kơ ăn tơ mam bơ̆n mơ̆t tơ̆ teh đak sư, kơ na athei vơ̆t brŏk đĕch. Nhen kŏng ti nhôn oei 30 container tŏk bŏk rok trong, tam mă năm tơ̆ yơ. Oei nŏng kơ gô, hơ mĕng năr ‘nâu gơh năm, năr dơ ning gơh năm. Dôm gre thoi noh lăp kĕ năm đơ̆ng 12 truh 15 năr. Tơ dăh ưh kơ gơh ‘noh athei vơ̆t brŏk vă lak lom tăh krăl tơ ngiĕt, ưh ‘noh hư đĭ.

Sầu riêng oei tŏk bŏk athei gô đei tĕch ƀlep trong

Pơ têng hăm mơ mat tat găh anih tĕch, tơ drong ưh kơ ‘lơ̆ng lơ̆m trong pơ tăm sầu riêng kŭm ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng tih truh iŏk yua pơm tơ lĕch. Tơ pă yan âu ăn ƀôh. Krông Pach jĭ tơ ring sầu riêng tih hloh, kŭm jing tơ ring sầu riêng ƀônh kơ ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng hloh tơ̆ Dak Lak. Sơ năm 2018, rơ bâu tơ nơm ‘long tŏk bŏk plei tơ̆ tơ ring ‘nâu hlôi lôch yua kơ jĭ đơ̆ng rŏng ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng đơ̆ng ‘mi kial hơ bŭt 12/2017. Păng sơ năm ‘nâu, lơ pơ gar ‘long tơ̆ apŭng ‘noh đei tơ jur truh 1 puăt plei. Yă Phạm Thị Hương, thôn 19 tháng 5, xăh Ea Yông, apŭng Krông Pach đei hloh 1 hek tar sầu riêng tơ til trong gre 26. Sơ năm sơ̆ yă iŏk đei dang 25 tấn, mă lei sơ năm ‘nâu lăp đei hloh 10 tấn. Yă Hương tơ băt, tŏ ‘mi kial ưh kơ sơ đơ̆ng, mă ŭnh hnam ‘noh ưh kơ hlôh vao tơ jră. Tơ̆ apŭng kŭm đei lơ bơ ngai jang pơ vih pơ văn ki thuơ̆t sầu riêng, mă lei ŭnh hnam ưh kơ thuê đe pơ vih pơ văn yua kơ jă măk păng ưh kơ lăp:

Đĭ băt sầu riêng iŏk đei dôm yơ mă đe pơ koĕl 1 kĭ sa 1 rơ bâu. Nhen tơ ƀôt nhôn, plei 20 tấn ‘noh hŏk pơ hrăm tơ̆ đe sư, đe sư pơ koĕl 20 triệu. Na mưh ưh kơ đei 20 tấn mă lăp 10 tấn, 5 tấn ‘noh đe sư kŭm oei iŏk 1 kĭ 1 rơ bâu. Thoi noh jing lê̆ đĕch, hnam chă jang kơ dih, đei lơ sa lơ, đei tŏ sĕt sa tŏ sĕt.

Truh dang ei, anih jang sầu riêng Krông Pach đĭ hloh vă jê̆ 20 sơ năm, kơ jă hlôi iŏk đei truh kơ sô̆ rơ bâu ti. Mă lei, oei tam mă đei 1 trong vei lăng ‘lơ̆ng kiơ̆ pơ kăp păng hơ năn dôm kơ loăi choh jang sa trŏ ƀlep ăn rim sơ năm ‘long, sơ năm pơ kao, plei sầu riêng. Ƀok Nguyễn Trung, phŏ Kơ dră vei lăng 1 anih jang mơ dro sa pơm tơ lĕch phŏng păng pơ jao ki thuơ̆t choh jang sa tơ̆ Bình Dương, đei anih jang tơ̆ Krông Pach tơ băt, hăm sầu riêng, đŏk hla ar ki thuơ̆t, lăng pơ tho lơ̆m video ‘noh tam mă tôm mă athei hok đơ̆ng tơ pă yan âu pơm tơ lĕch. Tơ ring sầu riêng Krông Pach đei lơ kon pơ lei jang chŭn mir hơ gei, mă lei tôch kơ hmach, găh lơ ưh kơ chu tơ roi băl tơ drong hlôh vao, kơ na pơm tơ lĕch atŭm oei pŭ lơ ưh kơ pŭn ai:

Athei hŏk đơ̆ng kon pơ lei jang chŭn mir. Kon pơ lei jang chŭn mir mă jing bơ ngai hơ gei. Kỹ sư, thạc sỹ, tiến sỹ kŭm jing đơ̆ng kon pơ lei mă đei. Mă lei kon pơ lei ‘noh ưh kơ ‘meh tơ roi dơ̆ng tơ drong hlôh vao đơ̆ng kơ dih. Yua get chai pơ gang ‘noh athei hek lê̆ hla ar pơ klep, lăp ‘meh băt hơ drô̆ đĕch. Yua thoi noh, tôch kơ pơ nat ‘noh thoi noh.

Pơ gar ‘long kơ yă Phạm Thị Hương, thôn 19/5 lăp iŏk đei 1 puăt plei pơ têng hăm sơ năm sơ̆

Kiơ̆ kơ anih vei lăng găh choh jang sa - hơ tŏk tơ iung tơ ring tơ rang Dak Lak, teh sầu riêng tơ̆ dêh char dang ei đei dang 15 rơ bâu hek tar, hloh 10% lơ̆m kơ sô̆ ‘noh hlôi tơ ƀôh hơ dăh tơm a păng đei asong kơ sô̆ tơ ring pơ tăm, tŏk bŏk gô păih Trung Quốc  xet kĭ ăn vă gơh tĕch ƀlep trong. Tơ drong hiơ̆ đei kĭ ăn dôm kơ sô̆ tơ ring pơ tăm păng tam mă đei gre chơ sầu riêng hơ yơ gơh chơ kiơ̆ trong sơ lam ăn ƀôh, trong truh tơ̆ anih tĕch mơ dro tih oei đei lơ pơ găn păng pơ jei băl. Kŭm hăm pơ jei băl tĕch mơ dro ‘noh pơ jei băl pơm tơ lĕch, mưh teh sầu riêng kŭm tŏk bŏk tŏk luh lăh tơ̆ lơ teh đak Đông Nam Á, nhen Campuchia, Lào, Thái Lan păng Malaysia. Anih jang sầu riêng Krông Pach, đa pơ ma atŭm pơ đĭ Dak Lak păng Tây Nguyên kăl kơ hrôih hơ met pơ ‘lơ̆ng dôm tơ drong ưh kơ ‘lơ̆ng pơ đĭ hloi lơ̆m pơ tăm - pơm tơ lĕch- tĕch mơ dro, mă tơ gĕch yua đei tơ drong hiôk păng pơ jei jơ nei ‘lơ̆ng.

 VOV Tây Nguyên

Thuem: Tơ blơ̆