VOV4. Bahnar - Đei tơlĕch jang đơ̆ng sơnăm 2016 trŭh dang ei, Tơdrong vă jang Tơplĭh chŏh jang sa kơ jăp ‘lơ̆ng (VnSAT) hăm jang chehphe, hlôi tơgŭm ăn kon pơlei chŏh jang sa dêh char Gia Lai băt dơ̆ng dôm tơdrong hle găh ‘long pơtăm hlôi joăt joe. Pơtăm chehphe, hăm lơ kon pơlei chŏh jang sa Gia Lai dang ei pă gan chă chŏh ‘ngiĕt, chor sơlŭng pruih đak glĕh hrat, ‘nŏh pơ pră kơ tŏ ‘mi hiong răm. “Kih thuơ̆t” lơ̆m vei lăng, “kmăi kmŏk” ot chehphe hlôi jing tơdrong lăng kơ jăp hlŏh, tơgŭm ăn kon pơlei phĕ đei plei lơ păng hơnhgăk ba iŏk yua kơ jăp. Sơnăm ‘nao 2022 năm trŭh hăm rim pơlei kơ dêh char Gia Lai atŭm hăm kơtơ̆ng ang chơt ho wiă găh mĭnh pơyan chehphe au ki plei lơ adoi tĕch măt, kon pơlei sa roi lăng trŭh jang kiơ̆ kih thuơ̆t, kmăi kmŏk, vă chehphe roi jơk ƀlĭk, hơnhăk đei iŏk yua kơ jăp ăn ŭnh hnam.

Kmăi kmŏk ot chehphe đei Tơdrong jang VnSAT Gia Lai tơgŭm ăn

Dôm năr au, ‘năr tŏ hlơ hlĕng, chehphe lơ̆m pơgar ‘nhŏng Siu Bốp (oei tơ̆ pơlei Mnông Yô̆ 2, tơring Ia Ka (apŭng Chư Păh) hlôi jô hla, tơbăt ăn hlôi rơhap kơ đak. Siu Bốp plôi đing đak ro năm tơ̆ păh pơgar, toĕnh chĭt đing đak tŏk tơ̆ sơlŭng, lăp ư̆h kơ đunh đak rơngơp hlôi tơruih lơ̆m rim dơnơm chehohe. Siu Bốp tơbăt, rim sơnăm ‘nhŏng tơ hiong 10 năr hơnơ̆ng, đơ̆ng pơgê hrôih trŭh tơ̆ gơmăng ‘nŏh mă tơruih đang ăn hlŏh 2.000 dơnơm chehphe lơ̆m ‘măng tơruih blŭng a. Găh dang ei, lăp kăl chĭt đing-plôih đing, đing pơro đang hăm kmăi kmŏk tơruih pơkom tơruih ăn hloi, bơ̆n pă kăl chă chĕp đing tơruih bơih. Siu Bốp tơbăt, atŭm hăm ŭnh hnam ‘nhŏng, rim ŭnh hnam anai jei jing dôm ŭnh hnam lơ̆m hơp tak xah -Chŏh jang sa-Mơdro sa-tĕch răt tơmam drăm chŏh jang sa păng Tơmang pơ hiơ̆ Ia Mơ Nông, jei hlôi iŏk yua trong tơruih au bơih: “Sơ̆ mư̆h hơp tak xah tim mă ăn nhôn chă tơruih hăm ƀek tơruih kơdĭh, ‘nŏh nhôn chă tơruih hăm ti, nhôn chă tơruih lơ̆m 1 ha trŭh 4-5 năr ‘mơ̆i mă đang. Đơ̆ng mă nhôn pơlăp kmăi tơruih kơdĭh ‘nŏh 3-4 năr tơruih đang bơih, hoei tơhoach jơ ‘năr, jei hoei tơhoach lơ jên ŭnh hơyŭh, dă ƀiơ̆ tơhoach lơ đak dơ̆ng. Trŭh pơyan ‘mi bơ̆n chă prôi phŏng jei ƀônh pă đei tơnap nhen sơ̆ bơih”.

Gơnơm đơ̆ng Tơdrong jang VnSAT tơgŭm, mĭnh ƀar hơp tak xah tơ̆ Gia Lai pơjing đei kơ dĭh chehphe ‘lơ̆ng

Atŭm hăm tơmơ̆t jên jang pơlăp đing tơruih dơnơm pơkom đak, gơnơm đơ̆ng kon jên jang kơ Tơdrong jang VnSAT, hơp tak xah choh jang sa-Mơdro sa-tĕch mơdro tơmam drăm chŏh jang sa păng Tơmang pơ hiơ̆ Ia Mơ Nông (apŭng Chư Păh) oei tơmơ̆t jên răt kmăi pleh rơ̆ih plei kơ sĕ, hơdrơ̆r sơ̆k vă pơjing đei chehphe ‘lơ̆ng; tơmơ̆t jên jang ming man hơnĭh mong răk păng 2km trong nơnăm tơ̆ mir pơgar. Hlŏh 300 ‘nu bơngai lơ̆m khul Hơp tak xah đei hŏk pơhrăm găh pơtăm chehphe ‘lơ̆ng 4C. Mŏ Rơ Châm Seng (oei tơ̆ pơlei Mnông Yô̆ 2, tơring Ia Ka- bơngai jang lơ̆m Hơp tak xah) tơbăt:“Jang chehphe ‘nŏh ư̆h kơ gơ̆h prôi lơ phŏng NPK kơ yươ đei lơ kưochŏt hoă hŏk, prôi lơ ‘nŏh pơm ăn dơnơm ‘long ŭh kơ ‘lơ̆ng, tĕh rang rar, bơ̆n dăh chă prôi phŏng vi sinh đĕch. Phŏng vi sinh pơm ăn tĕh rơhŭ, dơnơm ‘long jing ‘lơ̆ng, plei ăl. Tơdăh bơ̆n chă prôi phŏng, iŏk yua pơgang pơlôch sơdrông, pơlôch ‘ngiĕt ‘nŏh hăp pơm kơnê̆ trŭh jơhngơ̆m jăn kơ bơngai jang chehphe dơ̆ng”.

Mĭnh mir pơgar chehphe jang kiơ̆ pơkăp ‘lơ̆ng 4C tơ̆ Gia Lai

Kiơ̆ đơ̆ng ƀok Lê Quốc Tuấn, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng Tơdrong jang VnSAT dêh char Gia Lai, Tơdrong jang tơplĭh chŏh jang sa kơ jăp ‘lơ̆ng (VnSAT) đei tơlĕch jang tơ̆ dêh char Gia Lai đơ̆ng sơnăm 2015 trŭh dang ei tơ̆ 6 apŭng Chư Prông, Đak Đoa, Ia Grai, Chư Păh, Đức Cơ, Mang Yang. Kiơ̆ kơ ‘nŏh, tơdrong jang hlôi tơgŭm ăn lơ hơnĭh jang, kmăi kmŏk ăn 20 khŭl kon pơlei păng hơp tak xah; pơtho tơbăt găh jang chehphe kơ jăp ‘lơ̆ng păng hơmet ming chehphe ăn hlŏh 15.000 ŭnh hnam kon pơlei. Jei đơ̆ng au, hlôi đei 432 ŭnh hnam pơtăm chehphe jei vang mơ̆t jang hăm akŏp kon jên tŏk iŏk ‘nŏh 185 ti hlak jên vă hơmet ming hlŏh 1.470 ha chehphe. Ƀok Tuấn tơbăt, jăl jang 2021-2022, Tơdrong jang VnSAT gô hơnơ̆ng jang rim tơdrong jang tơgŭm djru yak hơdoi hăm rim khŭl, hơp tak xah păng kon pơlei lơ̆m jang chehphe kơ jăp ‘lơ̆ng:“Găh jang chehphe kơ jăp ‘lơ̆ng hơnĭh jang chephe kơ Tơdrong jang VnSAT hlôi jang keh đang trong tơlĕch jang. Mă lei, lơ̆m khei năr kơnh, tĕh đak jei kăl tơgŭm djru lơ̆m tơgoăt jang hơdoi hăm hơnĭh mơdro sa răt iŏk, pơm tơlĕch, tơgum djru dơ̆ng au to vă kon pơlei đei băt găh khoa hŏk-kih thuơ̆t vă kon pơlei jang chehphe roi năr roi đei iŏk yua kơ jăp hlŏh dơ̆ng”.

Drơ̆ng kiơ̆ tơplih ‘nao jang sa vă lăp hăm chăl hle, kon pơlei chŏh jang sa Gia Lai hlôi pơjing đei jơhngơ̆m pran pơjei kơ tơmam drăm chehphe tơring. Chephe ‘lơ̆ng hlôi tơgŭm ăn găr chehphe Gia Lai năm trŭh dơ̆ng dôm hơnĭh tĕch mơdro ‘nao, hơnhăk đei iŏk yua kơ jăp ăn kon pơlei tơ̆ rim pơlei pơla.

Bơngai chĭh: Nguyễn Thảo

Tơblơ̆ nơ̆r: Amazưt