VOV4.Bahnar - ‘Nao au, Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang jang hơdoi hăm Dơnŏ anih vei lăng kon pơlei dêh char Dak Lăk pơgơ̆r Hop akŏm lăng hơlen pơtôch jang kiơ̆ tơdrong vă jang pơtăm ming chehphe jăl jang 2014-2020, tơlĕch jang kiơ tơdrong vă jang chehphe jăl jang 2021-2025. Kiơ̆ kơ ‘nŏh, rim dêh char lơ̆m tơring Tây Nguyên păng mĭnh ƀar tơring anai lơ̆m teh đak hơnơ̆ng jang kiơ̆ tơdrong vă jang pơtăm ming chehphe. Trong tơlĕch jang trŭh sơnăm 2025, pơ đĭ lơ̆m tĕh đak pơtăm ming păng tơgep chehphe dang 107.000 ha chehphe, lơ̆m au găh să tơ̆ rim dêh char Tây Nguyên.

Pơđĭ lơ̆m tĕh đak đei 710.000 ha chehphe, jing ‘long pơtăm tơm kơ Việt Nam, dơ̆ng mă 2 găh hơgăt tĕh să, lăp dơ̆ng đơ̆ng rŏng ‘long ksu. Găh plei chehphe Việt Nam iŏk đei jô̆ hơtŏ 2 tân 8 tă lơ̆m 1 ha, lơ hlŏh 3 ‘măng pơtêng hăm tĕh đak đe, phĕ iŏk đei 1 trĭu 800.000 tân, dơ̆ng mă 2 lơ̆m apŭng plĕnh tĕh đơ̆ng rŏng Brazil. Dang ei đei hloh 20 dêh char pơtăm chehphe, dang 90% hơgăt tĕh akŏm tơ̆ Tây Nguyên. Sơnăm 2021, chehphe Việt Nam tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe hlot 1 trĭu 560.000 tân, iŏk đei hlŏh 3 ti dolar, tơjur 2,7% găh trăp, mă lei tŏk 9,4% găh kơ jă pơtêng hăm sơnăm 2020.

Jang kiơ̆ tơdrong vă jang “Pơtăm ming chehphe rim dêh char tơring Tây Nguyên jăl jang 2014-2020”, trŭh dang ei chehphe tơgep ming vă jê̆ 150.000 hektar, să hlŏh pơtêng hăm tơlĕch jang 30.000 ha. Găh plei lăp đơ̆ng rŏng hơmet ming iŏk đei lơ hlŏh 3 tă lơ̆m 1 ha.

Hơdrô̆ tơ̆ Dak Lăk dang ei đei 210.000 ha chehphe, lơ̆m 1 sơnăm phĕ iŏk đei 520.000 tân găr. Tơmam drăm chehphe Dak Lăk đei hơnăn “chehphe Buôn Ma Thuột” hlôi tĕch mơdro tơ̆ 80 tĕh đak. Jăl jang 2014- 2020 dêh char Dak Lăk kăl pơtăm ming vă jê̆ 41.600ha, mă lei ‘nao lăp pơtăm ming đei 35.400ha, jơnei 85% pơtêng hăm trong vă jang. Ƀok Nguyễn Hoài Dương, Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Lăk tơbăt:“Mư̆h pơtăm ming kăl đei jơ ‘năr đunh ‘mơ̆i, chă pơtăm ‘long pơtăm anai vă tĕh jing ‘lơ̆ng đơ̆ng nŏh mă pơtăm hăp kơna tơdrong jang sa iŏk đei rim sơnăm ư̆h kơ gan đei kơna kon pơlei drơ̆ng drơ̆t ư̆h kơ ‘mĕh vă bŭch rô̆ pơtăm ‘nao”.

Jang kiơ̆ tơdrong vă jang pơtăm ming chehphe jăl jang 2014-2020 hlôi tơgop gĭt kăl lơ̆m atŏk kơtang jang sa iŏk đei đơ̆ng jang chehphe tơ̆ Tây Nguyên ‘moi kiơ̆ tơdrong pơtăm hơdrĕch hle, kih thuơ̆t ‘nao. Mă lei, kiơ̆ đơ̆ng ƀok Đoàn Ngọc Có, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char Gia Lai tơbăt, tơdrong pơtăm ming oei tơ ƀơ̆p tôch lơ tơdrong tơnap tap, mă kăl ‘nŏh kon jên tơmơ̆t jang:“Khei năr au ki bơ̆n đĭ hơdrin tôch ai mă lei tơdrong kon pơlei ‘mĕh vă tŏk iŏk kon jên jĭ tơ ƀơ̆p tôch tơnap tap. Kơ yuơ kon pơlei đĭ tŏk iŏk jên, pơdơ̆ng hla bơar tĕh hơdrol kơ ‘noh bơih kơna khei năr au jang kiơ̆ pơtăm ming đe sư măh pơdreo kon jên tŏk iŏk hơdrol ‘nau đơ̆ng nŏh mă tok iŏk dơ̆ng. Mĭnh ƀar ŭnh hnam kon kông ư̆h kơ gan lăng trŭh tơdrong đei hla bơar pơm tơngla tĕh, păng mư̆h tim mă đei hla bơar tĕh ‘nŏh tơdrong ‘mĕh vă tŏk iŏk jên đơ̆ng hơnĭh mong jên tơ ƀơ̆p tôch tơnap tap”.

Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang tơlĕch jang trŭh sơnăm 2025, pơtăm ming păng tơgep hơmet pơ ‘lơ̆ng đei dang 107.000 ha chehphe, lơ̆m au pơtăm ming 75.000 ha, tơgep ming 32.000 ha.Kiơ̆ tơdra hơdrol, jang sa iŏk đei lơ̆m 1ha chephe lăp đơ̆ng rŏng pơtăm ming păng tơgep ming dơ̆ng tŏk 1,5 trŭh 2 ‘măng pơtêng hăm chehphe so.

Kiơ̆ vă jang, tơ̆ 5 dêh char Tây Nguyên ‘nŏh đei: Lâm Đồng, Dak Lăk, Dak Nông, Gia Lai, Kon Tum hơgăt tĕh pơtăm ming chehphe trŭh sơnăm 2025 dang 91.000 ha, lơ̆m au pơtăm ming 64.000 ha, tơgep ming 27.000 ha. Hơgăt tĕh pơtăm ming uơ oei găh rim dêh char nhen: Sơn La, Điện Biên, Quảng Trị, Bình Phước, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu.

Vă iŏk đei trong tơlĕch jang au, Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei rim dêh char, pơlei tơm kơpal gô pơm keh đang trong pơ prŏ vă jang pơtăm ming păng tơgep ming chehphe lơ̆m dêh char kơ dĭh; rim hơnĭh jang, rim bơngai ‘mĕh vă chă pơtăm plơ̆ng păng tơgep ming chĭh hơnăn apĭnh ‘mĕh vă pơtăm ming păng tơgep ming hăm Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei tơring păng chă pơma dơnuh hăm Hơnĭh mong jên vă gơ̆h chă tŏk iŏk kon jên pơtăm ming chehphe.

Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang tơbăt, trong jang khoa hŏk kmăi kmŏk đei tơlĕch jang kơtang vă atŏk kơtang bơ̆ jang chă tơchĕng hơlen, pơtho tơbăt jang kmăi kmŏk pơtăm ming păng tơgep ming chehphe ăn rim hơnĭh jang khoa hŏk găh Dơnŏ anĭh tơm păng rim tơring. Adoi tơ iung pơjing mir pơgar ơng hơdrĕch ‘lơ̆ng tơ̆ tơring, măh mai ăn tơdrong 'mĕh vă răt pơtăm ming păng tơgep ming chehphe. Atŭm hăm ‘nŏh atŏk kơtang jang kiơ̆ rim trong bơ̆ jang tĕh đak găh vei lăng năng tông hơdrĕch dơđăh chephe kiơ̆ tơdrong tơchơ̆t kơ khôi luơ̆t vă bơngai pơtăm chehphe đei răt iŏk hơdrĕch ‘lơ̆ng, kơ jă trŏ ƀlep.

        ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, dơnŏ anĭh vei lăng chŏh jang sa jei dăr lăng, pơm pơkeh trong jang kih thuơ̆t pơtăm ming păng tơgep ming chehphe mă ƀlep kiơ̆ tơring vă lang să tơring pơtăm ming păng tơgep ming đei erĭh lơ; ƀrư̆ ƀrư̆ lang să hơgăt tĕh chehphe kiơ̆ trong jang sa ‘lơ̆ng, trŏ lăp hăm yan au. Rim hơnĭh jang, tơring pơrô̆ tơbăt, pơtho tơbăt kih thuơ̆t pơtăm ming păng tơgep ming chehphe ăn bơngai jang pơtăm chehphe.

                                                                                    Ƀai chĭh: VOV Tây Nguyên

Tơblơ̆ nơ̆r: Amazưt