Gơnơm hơtŏk pran tơdrong iŏk yua trong jang gơh rơgei kiơ̆ pơkăp kŏng ngê̆ ‘nao lơ̆m choh jang sa, Lâm Đồng hlôi hơtŏk kơjă kơ tơdrong choh jang sa đei 60% tơmam drăm tĕch ăn teh đak đe kơ dêh char. Mă lei, hăm tơdrong răm đơ̆ng hơyuh tô̆ ‘mi tơplih hlôi pơrăm kơnê̆ truh lơ tơdrong jang, pơrăm tih tên găh kon bơngai, mŭk drăm, anih jang mŭk drăm, cham char... lơ̆m noh choh jang sa jing tơdrong jang ƀơm răm kơtang hloh. Hăm tơdrong tơnap tap âu, adoi nhen rim tơring nai lơ̆m jâ̆p teh đak, Lâm Đồng hlôi păng tŏk bŏk adrin pơm kiơ̆ lơ trong jang hơtŏk pran choh jang sa gơh rơgei trŏ hăm hơyuh tô̆ ‘mi tơplih. 

Lâm Đồng dang ei đei 300.000ha hơgăt teh choh pơtăm. Lơ̆m noh, đei hloh 18.400ha tơm ‘long xa plei đei yua 178.000 tâ̆n, hloh 68.000ha ‘nhot tơh hăm pơyua truh jê̆ 2,5 trĭu tâ̆n; păng 9.120ha pơkao đei yua hloh 3,5 tih xơdrai. Găh choh jang xa kơ Lâm Đồng đei 46,8% lơ̆m pơkăp mŭk drăm kơ dêh char, mă tơm noh choh pơtăm. 

Kiơ̆ kơ ƀok Trần Văn Tuận, Kơdră anih pơtrŭt choh jang xa dêh char Lâm Đồng, dôm xơnăm kơ âu, tơdrong choh jang xa tơ̆ tơring hlôi hơtŏk kiơ̆ trong ‘nao păng đei jơnei kăp gĭt găh pơkăp jang jang păng tơdrong pơm jang. Hơdăh, jâ̆p dêh char dang ei đei hloh 63.000ha choh jang xa kiơ̆ trong jang ‘nao, lơ̆m noh đei 376 ha iŏk jang kiơ̆ pơkăp gơh rơgei lơ̆m choh jang xa tơgŭm vei lăng atŭm, pơgơ̆r jang păng tơroi tơbăt trŏ ƀlep găh hơyuh tô̆, hơ iuch, đak ruih, kơchơ̆t ‘lơ̆ng ăn ‘long pơtăm... Đơ̆ng noh hơtŏk iŏk yua, pơ ‘lơ̆ng tơmam drăm, tơjur jên huach axong jang, tang găn răm kơyươ đơ̆ng hơyuh tô̆ ‘mi tơplih. Tơdrong hơtŏk choh jang xa gơh rơgei, iŏk yua trong jang ‘nao hơnơ̆ng đei dêh char lăng tơgĭt jing minh trong jang dơnơm, kăp gĭt lơ̆m hơtŏk choh jang xa kơjăp xơđơ̆ng. Ƀok Trần Văn Tuận tơroi: “Lâm Đồng jing minh lơ̆m dôm dêh char đei tơdrong choh jang xa jăh vă akhan hơtŏk tenh păng pran găh lơ tơdrong pơtêng hăm tơdrong pơkăp kơ teh đak. Tơdrong iŏk yua trong choh jang xa ‘nao gơh rơgei tơgŭm ăn bơngai pơm jang pơjing akŏm đei tơdrong kăl lơ̆m phân mêm điê̆n tưh hăm dôm tơdrong pơkăp găh hơyuh tô̆ ‘mi, cham char, kơchơ̆t ‘lơ̆ng hăm ‘long pơtăm. Pơjing tơdrong hơtŏk iŏk yua, hơtŏk tơdrong erih ăn bơngai jang mir păng gơh tơplih dôm trong pơkăp pơm jang, vei lăng anih jang mŭk drăm ăh đei tơroh hăm internet”.

Gơnơm tơrĕk hơtŏk choh jang xa kiơ̆ trong ‘nao gơh rơgei đơ̆ng hloh 15 xơnăm adrol ki, truh dang ei, anih jang, tơmam drăm pơm jang adoi nhen tơdrong hlôh vao lơ̆m pơm jang đơ̆ng kon pơlei, Hơp tak xăh, anih jang mŭk drăm kơ dêh char Lâm Đồng hlôi hơtŏk kơjung hloh pơtêng hăm tơdrong pơkăp atŭm kơ jâ̆p teh đak. Hơtŏk tơdrong pơyua lơ̆m minh hơgăt teh choh pơtăm đei yua hloh 200 trĭu hlj minh ha minh xơnăm.

Ƀok Nguyễn Văn Châu, Phŏ Kơdră Anih Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl Lâm Đồng ăn tơbăt, mă choh jang xa kơ dêh char hlôi hơtŏk pran hloh pơtêng hăm adrol ki mă lei adoi oei ƀơm lơ tơnap tap, tơjră hăm dôm tơdrong tơplih đơ̆ng hơyuh tô̆ ‘mi. Lơ̆m noh, hơtŏk choh jang xa gơh rơgei jing minh trong jang kăp gĭt vă tang găn răm, hơtŏk iŏk yua, pơ ‘lơ̆ng tơmam drăm... trŏ hăm hơyuh tô̆ ‘mi tơplih, tơjră hăm tơdrong kơnê̆ đơ̆ng hơyuh tô̆ ‘mi tơplih pơm đei. Ƀok Nguyễn Văn Châu tơroi: “Hăm dôm tơdrong tơnap tap đơ̆ng hơyuh tô̆ ‘mi tơplih adoi nhen dôm tơdrong pơkăp jang hadoi lơ̆m kơpal teh noh tơdrong iŏk yua trong jang gơh rơgei lơ̆m choh pơtăm jing minh tơdrong pơkăl kăp gĭt hloh lơ̆m pơgơ̆r pơm jang kơ anih choh jang xa. Tơdrong iŏk yua trong jang rơgei hăm rim tơring đei dôm tơdrong phara băl, mă lei đei atŭm minh anih noh trong jang ‘nao gơh iŏk yua đơ̆ng tơdrong choh pơtăm, truh pơm đei păng tĕch tơlĕch. Tơ̆ Lâm Đồng noh nhôn hlôi iŏk yua tôm tơdrong pơkăp âu. ‘Nguaih hơtŏk choh jang xa kiơ̆ trong ‘nao rơgei nhôn oei tơguăt hăm hơtŏk tơmang pơhiơ̆ choh jang xa, tơguăt hăm tơbang pơjing hơnăn noh choh jang xa kơ Lâm Đồng hlôi đei tơdrong hơtŏk pran kơtang”.

Vă choh jang xa kơ dêh char trŏ ƀlep hăm hơyuh tô̆ ‘mi tơplih, Anih jang Kơpal kơ dêh char Lâm Đồng hlôi tơlĕch Tơchơ̆t 05 găh hơtŏk choh jang xa tôm tơdrong, kơjăp xơđơ̆ng ‘nao rơgei jăl xơnăm 2016 – 2020 pẵng ơkơ̆t truh xơnăm 2025. Atŭm hăm noh, Anih vei lăng kon pơlei dêh char Lâm Đồng duh tơlĕch Tơchơ̆t 740 hăm pơkăp tơgŭm 50% jên iŏk jang kiơ̆ trong jang ‘nao, 3% jên cheh tŏk iŏk hăm dôm tơdrong pơtơm choh jang xa gơh rơgei lơ̆m tơring. Hăm dôm tơdrong tơgŭm âu, ‘meh vă choh jang xa gơh rơgei kơ dêh char Lâm Đồng gô pơtoi hơtŏk pran lơ̆m khei năr truh, trŏ hăm hơyuh tô̆ ‘mi tơplih nhen dang ei.

Ƀai chĭh ‘nau hei ‘nao tơƀô̆h hơdăh chŏh jang sa hăm kmăi kmok hơgei, chŏh jang sa hơgei kơ dêh char Lâm Đồng hlôi iŏk đei hơ iă, ư̆h khan lăp trŏ lăp hăm tơplĭh tŏ ‘mi kial mă lei oei pơm hơtŏk jang sa iŏk đei kơ jăp ăn kon pơlei păng hơnĭh mơdro sa. Lơlŏh tơdrong chŏh jang sa păng tơdrong jang kiơ̆ kĭh thuơ̆t gơ̆h hơgei lơ̆m chŏh jang sa hăm kmăi kmŏk hơgei, chŏh jang sa hơgei hrei au kơ tĕh đak bơ̆n lơ liơ, vă chŏh jang sa trŏ lăp hăm tơplĭh tŏ ‘mi kial ‘nŏh kon pơlei păng hơnĭh mơdro sa jang choh jang sa kăl pơm yă kiơ? ‘Măng pơma dơnŭh hăm ƀok Hoàng Văn Hồng, Kơ iĕng Kơdră Hơnĭh tơm pơtrŭt chŏh jang sa Tĕh đak gô pơma trŭh tơdrong au.

- Ƀok ăi, mă blŭng ih tơroi lăng tơdrong chŏh jang sa lơ̆m tĕh đak bơ̆n dang ei ‘nŏh lơ liơ?

Ƀok Hoàng Văn Hồng: Mă blŭng, tơdrong chŏh jang sa kơ bơ̆n hrei au tŏk bŏk atŏk tơ iung ‘lơ̆ng mă lei jei tŏk bŏk dơ̆ng tơ̆ hơnăp tơdrong long, tơdrong tơnap tap. Găh chŏh jang sa ‘nŏh tơdrong kĕ jang jĭ tôch kơ ‘lơ̆ng, pơjing đei lơ tơmam drăm trŏ lăp hăm kon pơlei lơ̆m tĕh đak chă răt păng tĕch tơ̆ tĕh đak đe. Mă lei hăm atŏk tơ iung nhen hrei au đei tôch lơ tơdrong long, ‘nŏh kon pơlei chŏh jang sa, hơnĭh mơdro sa chŏh jang sa đei khei ‘năr pơm tơlĕch rơkăh rơkai tơmam drăm, tơmam drăm tơjur kơjă kơtang. Tơdrong mă au đei ƀô̆h tơdrong chŏh jang sa kơ bơ̆n tim gan ‘lơ̆ng hơ iă ‘mơ̆i. Tơdrong rơkăh tơmam drăm kơ bơ̆n tim mă tĕch hlot lơ tơ̆ tĕh đak đe, găh lơ lăp chă tech mơdro lơ̆m tĕh đak đĕch. Tơdăh đei trong chŏh jang sa ‘lơ̆ng hơ iă, tơmam drăm ‘lơ̆ng trŏ lăp ăn tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe lei tơdrong jang sa kơ bơ̆n đei iŏk yua kơ jăp, hoei đei tơdrong rơkăh rơkai, hoei pơgơ̆r iung jang chă tơgŭm dŏng.

- Mư̆h lei kon pơlei chŏh jang sa kăl pơm yă kiơ vă jang sa iŏk yua kơ jăp, pơm dă ƀiơ̆ đei tơdrong hiong răm, ư̆h rơvơn nhen ih ‘nao tơroi hei?

Ƀok Hoàng Văn Hồng: Vă jang đei tơdrong au, kon pơlei chŏh jang sa, hơp tak xah, hơnĭh mơdro sa kăl hơlen mă brĕ, pơprŏ ming chŏh jang sa, chă jang pơm tơlĕch tơmam drăm yă kiơ păng tĕch ăn bơngai bu. Mă blŭng kăl hơlen trŭh bơngai bu răt iŏk tơmam drăm bơ̆n jang sa păng đe ‘mĕh vă răt iŏk tơmam drăm ‘lơ̆ng dang yơ kơna mă jang. Mă ƀar, trong choh jang sa hrei au kăl kiơ̆ trong mã kơsô̆ tơring pơtăm, tơchă băt hơdăh tơring pơtăm, đei chĭh hơlen tôch brĕ lơ̆m chŏh jang sa, lơ̆m chă phĕ, pơm tơlĕch ... vă trŏ lăp hăm jơhngơ̆m đon ‘mĕh vă đơ̆ng bơngai răt  yua. Mă pêng ‘nŏh atŏk kơtang jang sa iŏk yua kơ jăp,  bơ̆n kăl jang kiơ̆ hloi rim kmăi kmŏk gơ̆h hơgei hle, trong chŏh jang sa gơ̆h hơgei ‘nao lơ̆m chŏh jang sa. Jei gơ̆h chă hŏk pơhrăm kơ dĭh dăh mă vang năm hŏk pơhrăm lăm hŏk pơtho tơbăt kơ rim hơnĭh bơ̆ jang đơ̆ng trung ương trŭh tơ̆ tơring vă băt hơdăh trong chŏh jang sa. Mă puăn ‘nŏh kăl jang hơdoi lơ̆m chŏh jang sa să jĭ vă jang sa lei lăi dĭh băl găh jang kiơ̆ kih thuơ̆t, vă dôm tơmam drăm pơm tơlĕch jei đei ‘lơ̆ng lei lăi dĭh băl, đei tơmam drăm lơ, sơđơ̆ng măh mai vă tĕch ăn hơnĭh mơdro sa năm tĕch tơ̆ tĕh đak đe. Tơdăh bơ̆n chă jang sa kơ dĭh kơ dĭh, hơgăt tĕh iĕ lĕ, mă đơ̆ng đei tơmam drăm ‘lơ̆ng ră mă lei ư̆h kơ tôm măh mai găh tơdrong đe ‘mĕh vă răt iŏk lei jei ư̆h kơ đei bu vă răt iŏk mơ̆n. Kơ yuơ lơ lŏh kăl pơjing đei rim khŭl jang hơdoi, khŭl jang rim hơp tak xah vă vang jang sa. Adoi kăl tơgoăt jang hơdoi hăm rim hơnĭh mơdro sa, kơ yuơ rim hơnĭh mơdro sa hrei au jei đĭ đei kmăi kmŏk vă tơgŭm ăn chŏh jang sa pơm tơlĕch đei tơmam drăm ‘lơ̆ng, trŏ lăp hăm tơmam drăm bơ̆n.

- Ƀok ăi, tơ̆ hơnăp tơdrong đei ƀơm kơnê̆ đơ̆ng tơplĭh tŏ ‘mi kial, kon pơlei chŏh jang sa păng hơnĭh mơdro sa chŏh jang sa kăl pơm yă kiơ̆ vă trŏ lăp hăm khei ‘năr lơ lau?

Ƀok Hoàng Văn Hồng: Nhen bơ̆n đĭ băt, khei năr au ki tơdrong tơplĭh tŏ ‘mi kial tôch kơtang nhen tơngiĕt găng tơ̆ tơring găh Tu, ‘mi kial đak hơbông tơ̆ tơring Tŏk bŏk, đak ƀăt ƀŏh hram mơt tơ̆ tơring Pơbăh, đơ̆ng nŏh phang pơđang tơ̆ tơring Tŏk bŏk Tây Nguyên. Đơ̆ng tơdrong au ‘nŏh kon pơlei bơ̆n jei ƀô̆h bơih trong chŏh jang sa kơ bơ̆n tim mă trŏ lăp pơm ăn trŭh tơplĭh tŏ ‘mi kial kơtang păng pơm kơnê̆ truh chŏh jang sa. Đơ̆ng nŏh vă chŏh jang sa kĕ yak hlŏh tơdrong tơplĭh tŏ ‘mi kial pơrăm lei lơ̆m rim trong chŏh jang sa kơ bơ̆n kăl lăng kơ jăp trŭh chŏh jang sa kơ jăp ‘lơ̆ng, pơm tơjur yŭh tŏ hnam pơnĭl, nhen lơ̆m jang ƀa, rong nhŭng, kơpô rơmo…

Vă jang kiơ̆ ‘nŏh bơ̆n kăl pơm kiơ̆ trong jang kih thuơ̆t nhen ư̆h kơ tŭh lơ phŏng vă đei jing ‘lơ̆ng tĕnh koăng. Tơdăh prôi phŏng lơ dêh hnang lei pơm ăn rơkăh pơm ăn trŭh yŭh tŏ hnam pơnĭl kơtang. Dăh mă lơ̆m chŏh jang sa bơn ư̆h kơ pơm kiơ̆ ƀlep trong jang chă tơruih đak jei pơm kơnê̆ yŭh tŏ lơ̆m hnam pơnĭl. Tơ̆ au, ‘mĕh vă pơma ‘nŏh lơ̆m chŏh jang sa, adoi nhen rim tơdrong jang au to jei pơm kiơ̆ ƀlep trong jang kih thuơ̆t vă pơm dă ƀiơ̆ yŭh tŏ hnam pơnĭl ‘lơ̆ng hơ iă hlŏh. Mă ƀar, lơ̆m chŏh jang sa, vă trŏ lăp hăm tơplĭh tŏ ‘mi kial ‘nŏh pơm kăl jang kiơ̆ khoa hŏk kih thuơ̆t. Pơtĭh gia nhen, đei tơring iŏk tơdrong ư̆h rơvơn pơm jing tơdrong rơvơn nhen Ninh Thuận, đơ̆ng tơring tĕh chuơ̆h ngơ ngal mălei gơ̆h chă pơtăm tơƀăng tây păng iŏk yua tôch kơ jăp. Dăh mă dôm tơring groi tĕh phui phang tơnang kŏ bơ̆n chŏh jang sa lơ̆m hnam hơdrau, hnam pơnĭl, iŏk yua kmăi kmŏk tơruih đak prui nhen ‘mi hngach dăh mă tơruih đak kơtŏh. Tơdăh bơ̆n lăng trŭh jang kiơ̆ chŏh jang sa hăm kmăi kmŏk hơgei lei kĕ tơ jră tang găn hăm tơdrong tơplĭh tŏ ‘mi kial, pơjing đei tơmam drăm lơ, ‘lơ̆ng, adoi hơnhăk đei iŏk yau kơ jăp.

-  Lei ah! Bơnê kơ ih ƀok hơ!