VOV4.Bahnar - Lâm Đồng đei lăng jing dêh char chĕp kơ̆l lơ̆m jâ̆p teh đak găh hơtŏk choh jang xa kiơ̆ trong ‘nao. Tơmam drăm đei pơm tơlĕch kơ dêh char Lâm Đồng hlôi đei tĕch tơ̆ jâ̆p tơring lơ̆m teh đak păng tĕch ăn teh đak đe. Mă lei, kơyuơ kơjă tơmam jang, jên axong jang tŏk kăp, tĕch tơlĕch ưh đei sơđơ̆ng, hlôi pơrăm truh tơdrong pơm jang kơ kon pơlei. Vă hơmet dôm tơdrong tam tôm âu, dêh char Lâm Đồng hlôi păng tŏk bŏk akŏm drŭt hơtŏk tơdrong pơm kiơ̆ pơkăp tơguăt pơm tơlĕch păng tĕch tơmam choh pơtăm kiơ̆ Tơchơ̆t 98 đơ̆ng Khul Kơpal teh đak. Đơ̆ng rŏng 3 sơnăm pơm kiơ̆ tơdrong vă jang, tơmam choh pơtăm kơ Lâm Đồng dar deh đei hơtŏk kơjă, hơtŏk iŏk yua ăn bơngai jang mir.  

Pơyan ‘nhot âu ki mă đei iŏk yua, kơjă xơđơ̆ng, mă lei bơngai jang mir  Phan Tùng Châu, tơ̆ thôn Nghĩa Hiệp 2, xăh Ka Đô, apŭng Đơn Dương (Lâm Đồng) duh ưh đei xô̆ lơ̆m đon kơlih tơdrong pơyua tơjur hloh pơtêng hăm adrol ki. Kơlih kiơ đei tơdrong âu noh kơyuơ kơjă tơmam jang hơnơ̆ng tŏk kơjă, jên axong jang tŏk kăp lơ̆m kơplăh tơmam tĕch tơlĕch ưh đei xơđơ̆ng, ưh đei tơdrong tơroh băl pơm tơlĕch kiơ̆ pơkăp kơjăp xơđơ̆ng: “Dang ei kơjă tơmam tơmam choh jang tŏk kăp hloh, jên axong jang adoi tŏk kơjung. Lơ̆m kơplăh noh, tơmam tĕch tơlĕch, mă lơ noh ‘nhot tơ̆ âu adoi đei kơjă kơđeh, tĕch tơlĕch ưh đei xơđơ̆ng kơlih mă tơm noh tĕch ăn đe pơdro”

Hơlơ̆k hăm ƀok Phan Tùng Châu, mă tơrĕk lơ kơlih jên axong jang tŏk kăp mă lei gơnơm kơjă păng tĕch tơlĕch tơmam pơm tơlĕch xơđơ̆ng kiơ̆ dôm tơdrong tơguăt jang chih măt răt tơmam, lơ kon pơlei jang mir nai lơ̆m tơring kơ dêh char Lâm Đồng vei  xơđơ̆ng pơyua lơ̆m minh hơgăt teh choh pơtăm. Pơtih nhen tơring pơtăm sâu riêng ‘lơ̆ng tơ̆ xăh Lộc An, apŭng Bảo Lâm (Lâm Đồng), gơnơm tơlĕch jang đei yua tơdrong vă jang tơguăt pơm tơlĕch păng tĕch tơmam choh pơtăm kiơ̆ Tơchơ̆t 98 đơ̆ng Khul Kơpal teh đak, kơ hrĕng unh hnam kon pơlei pơtăm sâu riêng tơ̆ âu hlôi xơđơ̆ng đei anih tĕch tơlĕch, hơtŏk iŏk yua.

Ƀok Võ Hữu Long, Kơdră Anih pơm jang tĕch pơdro Long Thủy tơ̆ thôn 6, xăh Lộc An ăn tơbăt, đơ̆ng xơnăm 2014 truh dang ei, tơring tĕch răt plei sâu riêng dêh char Lâm Đồng xơđơ̆ng hloh. Tam mă đei xơnăm mă yơ sâu riêng tơjur truh hơla 40.000 hlj minh kĭ dăh mă oei lơ̆m tơdrong athei hơlen tơring tĕch răt adar. Mă kăl, gơnơm pơm kiơ̆ tơguăt pơm jang kơjăp xơđơ̆ng păng pơyua đơ̆ng anih jang mŭk drăm păng kon pơlei jang mir, sâu riêng tơ̆ âu oei đei lơ tơring teh vă pơtoi hơtŏk ăh hlôi đei tĕch ăn eth đak đe kiơ̆ pơkăp dơnơm. Ƀok Võ Hữu Long ăn tơbăt:  “Sâu riêng mă bơ̆n tĕch ăn teh đak đe noh ưh gơh pruih pơgang dăh mă kăt iŏk plei pơda ôh, kơlih ăh vang jang lơ̆m pơkăp tơroh pơm jang noh Hơp tak xăh athei kăt plei sâu riêng trŏ khei năr ăn anih jang mŭk drăm. Păng inh tĕch ăn teh đak đe ‘nhăk truh tơ̆ noh tĕch hăm kơjă kăp kơ sâu riêng ba pơtơm đei kơjă hloh, kĕ tơgar hăm teh đak Thái Lan. Ăh vang jang lơ̆m pơkăp tơguăt noh đei tơdrong pơkăp pơdrơ̆ng thoi noh, kơjă kăp thoi ăi. Oei kon pơlei kơdih pơm tơlĕch tơ̆ ‘nguaih, bu pran noh jang, bơngai âu jang tơnăp, bơngai to jang ưh ‘lơ̆ng noh mă hơtuch adoi đei tơmam ưh kơ ‘lơ̆ng ngăl. Kơyuơ noh vang jang lơ̆m pơkăp tơroh pơm jang hăp pơyua hloh ăn kon pơlei jang mir jang kơdih, ưh đei bu vei hơlen”.

Kiơ̆ Anih Choh jang xa păng Hơtŏk tơring tơrang Lâm Đồng, tơdrong vă jang tơroh pơm tơlĕch păng tĕch tơmam drăm kiơ̆ Tơchơ̆t 98 đơ̆ng Khul Kơpal teh đak găh pơkăp drŭt hơtŏk jang hadoi, tơroh lơ̆m pơm tơlĕch păng tĕch tơlĕch tơmam drăm đei pơm jang lơ̆m xơnăm đơ̆ng 2019 truh 2023, hăm kơsô̆ jên pơhlom 270 tih hlj, lơ̆m noh hloh 51% jên mong teh đak đơ̆ng jên pơjing tơring pơxĕl ‘nao păng jang hadoi đơ̆ng dôm tơdrong vă jang nai; jê̆ 49% kơsô̆ jên oei lăi noh jên axong jang đơ̆ng anih jang mŭk drăm, Hơp tak xăh păng kon pơlei. Đơ̆ng rŏng 3 xơnăm tơlĕch pơm jang, Lâm Đồng hlôi pơjing păng hơtŏk đei 182 tơdrong tơroh jang, hăm jê̆ 16.000 unh hnam pơtăm păng 2.445 unh hmam rong kon tơrong. Kơjă pơm tơlĕch tơmam drăm kiơ̆ pơkăp tơguăt lơ̆m xơnăm 2021 đei 14 rơbâu 378 tih hlj, đei 20% hơkŏp kơjă pơm jang kơ anih choh jang xa lơ̆m dêh char. Găh ‘nhot, ƀum plei ‘long hơdrih tŏk đơ̆ng  20 - 25% kơjă tơmam drăm pơtêng hăm pơm jang hmă.

Tơdrong tơlĕch jang kiơ̆ tơdrong vă jang tơgoăt jang hơdoi lơ̆m chŏh jang sa, pơm tơlĕch păng tech mơdro tơmam drăm chŏh jang sa kiơ̆ trong kơ jăp ‘lơ̆ng. Lơ lŏh Lâm Đồng pơchoh trong, trong tơlĕch vă jang hơdăh yă kiơ vă hơnơ̆ng jang kiơ̆ iŏk đei jơnei tơdrong vă jang au lơ̆m khei năr kơnh, pơma dơnŭh tơ̆ hơla au hăm ƀok Nguyễn Văn Châu, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char Lâm Đồng gô pơma tơbăt trŭh tơdrong ‘nau.

- Ƀok ăi, ih lăng lơ liơ găh pơtôch tơlĕch jang kiơ̆ tơdrong vă jang tơgoăt dĭh băl jang chŏh jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch mơdro tơmam drăm chŏh jang sa kiơ̆ tơdrong tơchơ̆t 98 kơ Khŭl kơdră tĕh đak tơ̆ Lâm Đồng?

- Ƀok Nguyễn Văn Châu: Lăp đơ̆ng rŏng đei Tơdrong tơchơ̆t 98 găh tơgoăt jang hơdoi lơ̆m chŏh jang sa păng tĕch mơdro tơmam drăm, dêh char Lâm Đồng hlôi pơjing Tơdrong tơchơ̆t 104 sơnăm 2018 găh trong jang tơgŭm djru tơgoăt jang hơdoi chŏh jang sa păng tĕch mơdro tơmam drăm chŏh jang sa lơ̆m dêh char Lâm Đồng. Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa jei jang tơgŭm tơbăt ăn Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei dêh char tơlĕch trong vă jang tơgŭm djru tơgoăt jang hơdoi chŏh jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch mơdro tơmam drăm chŏh jang sa lơ̆m dêh char jăl jang 2019-2023. Kăl pơma trŭh 3 sơnăm tơlĕch jang kiơ̆ tơdrong vă jang hlôi đei jang kiơ̆ kơtang, rim trong jang tơgum djru hlôi hơnhăk đei iŏk yua kơ jăp. Trŭh đĭ sơnăm 2021, lơ̆m dêh char đei 182 khŭl jang hơdoi, hăm hlŏh 18.300 ŭnh hnam vang jang kiơ̆. Hơgăt tĕh jang sa hơdoi să trŭh 30.000ha, hăm iŏk đei 392.938 tân, păng lơ̆m rong kon tơrong ‘nŏh dang 850.000 tŏ kon tơrong. Lơ̆m au đei 62 trong jang hơdoi đei kon jên jang tĕh đak tơgŭm ăn, pă dôm yơ ‘nŏh kơ yuơ Hơnĭh mơdro sa, Hơp tak xah chă pơjing kơ dĭh păng atŏk tơ iung ‘moi kiơ lang să trong vă jang hơdoi lăp đơ̆ng rŏng đei ƀô̆h iŏk yua kơ jăp.

            - Ƀok ăi, dang ei hlôi atŏk tơ iung trong jang hơdoi lơ̆m chŏh jang sa mă lei oei tôch iĕ ioch pơtêng hăm tơdrong ‘mĕh vă kơ dêh char, mư̆h lei trŭh au kơnh hơnĭh vei lăng chŏh jang sa Lâm Đồng gô jang yă kiơ vă tơlĕch atŏk tơ iung pơ̆ih să dơ̆ng lơ trong jang hơdoi lơ̆m chŏh jang sa anai hŏ ƀok?

- Ƀok Nguyễn Văn Châu: Kăl pơma akhan pơtôch 3 sơnăm jang kiơ̆ ‘nŏh tơdrong jang au oei jang kiơ̆ trŭh sơnăm 2023. Nhôn hơnơ̆ng pơrô̆, iung jang hơdoi hăm rim tơring vă jang kiơ̆ ‘lơ̆ng hlŏh tơdrong jang au, atŭm hăm trong jang tơgŭm djru kơ dêh char vă jang kiơ̆ tơgoăt jang hơdoi, tĕch mơdro tơmam drăm.

Găh lơ kon pơlei hlôi tơgoăt jang hơdoi hăm hơnĭh mơdro sa, Hơp tak xah păng tĕch răt pơ đĭ đơ̆ng jang hơdoi jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch mơdro tơmam drăm. Păng rim tơmam drăm kiơ̆ trong jang au đei tĕch mơdro hlot sơđơ̆ng, atŏk kơ jă măt, sơđơ̆ng ‘lơ̆ng, rơgŏh ‘lơ̆ng tơmam drăm kơ yuơ jang kiơ̆ trong jang trŏ lăp hăm tơdrong ‘mĕh vă tĕch răt au to.

Mă lei, hăm iŏk đei lơ lau dôm tơmam drăm chŏh jang sa jei nhen atŏk tơ iung chŏh jang sa kmăi kmŏk hơgei kơ dêh char roi năr roi atŏk tơ iung, ‘nŏh tơdrong ‘mĕh vă tĕch mơdro sơđơ̆ng ‘moi kiơ̆ jang hơdoi oei tôch kơ tĭh tên. Lơ̆m mă kon jên jang đơ̆ng tĕh đak ‘nŏh ư̆h kơ măh lơ. Tơdrong jang kiơ̆ tơdrong vă jang au hơnơ̆ng kiơ̆ trong bơ̆ jang păng trong pơ prŏ jang hơmet pơ ‘lơ̆ng hơnĭh chŏh jang sa jăl jang 2022-2025 ‘nao đei dêh char kĭ tơchơ̆t ‘nŏh jei hơmet ăn kon jên jang vă hơnơ̆ng pơ̆ih să dơ̆ng rim trong jang hơdoi păng atŏk tơ iung dơ̆ng rim trong jang ‘nao.

Tơdrong kăl hlŏh ‘nŏh kon pơlei chŏh jang sa, hơnĭh mơdro sa ƀô̆h iŏk đei kơ jăp đơ̆ng jang hơdoi, pơm tơlĕch păng tĕch mơdro, atŏk jang sa iŏk yua kơ jăp, tơmam drăm ‘lơ̆ng ... ‘Ngoăih đơ̆ng tĕh đak tơgŭm ăn kon jên jang, Dơnŏ anĭh vei lăng chŏh jang sa dêh char gô tơgŭm djru dơ̆ng lơ tơdrong jang, trong tơgŭm djru anai dơ̆ng. Vă pơm lơ liơ rim trong jang hơdoi au đei atŏk tơ iung kơ jăp pơm tơlĕch đei lơ tơmam drăm ‘lơ̆ng hlŏh dơ̆ng adoi atŏk loi dơ̆ng.

- Ƀok ăi, đei mĭnh tơdrong ƀô̆h yan au ‘nŏh tơdrong kơ dĭh lĕch vĕh đơ̆ng jang hơdoi, mĭnh ƀar khei ‘năr lơ̆m hơnĭh tĕch mơdro đei tĕch mơdro lơ tơmam drăm măt ‘nŏh kon pơlei kơ dĭh chă tĕch ăn kơ đe ... lơ lŏh vă hơmet pơ ‘lơ̆ng tơdrong tơgoăt jang hơdoi, hơnĭh vei lăng chŏh jang sa gô iung jang lơ liơ găh tơdrong ‘nau?  

- Ƀok Nguyễn Văn Châu: Mă tơpă rim trong jang hơdoi au jei đei Kĭ pơkăp dĭh băl găh kơ jă, tơdăh kon pơlei pơm glăi ‘nŏh jing tơdrong drŭh kiơ̆ ƀơ̆t măt, hŭt tơdrong đei iŏk yua đunh đai tai sơnăm. ‘Nau jing tơdrong mă hơnĭh vei lăng chŏh jang sa adoi nhen rim tơring kăl hơnơ̆ng chă pơrô̆ pơrôp pơtho khan ăn kon pơlei hlô̆h vao. Mư̆h kon pơlei tĕch mơdro tơmam drăm ăn kơ đe tơ̆ ‘ngoăih lơ̆m khei ‘năr ayơ ‘nŏh kơ jă măt, lei kơ dĭh pơm pơrăm hŭt tơdrong kĭ pơkăp dĭh băl, mư̆h kơ jă re lei hơnĭh mơdro sa, Hơp tak xah ư̆h pă ‘mĕh răt iŏk dơ̆ng bơih, lơ lŏh kơna kơ dĭh kon pơlei pơm tơnap tap ăn kơ bơ̆n.

Kơ yuơ lơ lŏh, ĭnh hơpơi ‘mĕh vă kon pơlei kăl hlô̆h vao mă brĕ, bơ̆n jang sa lơ̆m khei ‘năr hrei au ‘nŏh kăl đei khŭl, đei vang jang lơ̆m khŭl jang hơdoi ‘nŏh kơna mă kơ jăp ‘lơ̆ng. Păng chŏh jang sa kiơ̆ pơ̆ih să hơnĭh tĕch mơdro, pă đei trŏ lăp hăm trong jang sa kơ dĭh kơ dĭh nhen hơdrol au ki bơih. Mư̆h ư̆h kơ vang jang kiơ̆ lơ̆m khŭl chŏh jang sa hơdoi, khŭl tơgoăt jang hơdoi ‘nŏh tơdrong hiong răm lơ̆m đunh đai tai sơnăm tôch tĭh tên hăm rim ŭnh hnam kon pơlei chŏh jang sa.

- Bơnê kơ ih ƀok Nguyễn Văn Châu hơ!

Tơblơ̆ nơ̆r: Lan - Amazưt