Lơ̆m  jơ ‘năr mơsuơ̆t mơsoăt kơ tơdrong tĕch răt sâu riêng blŭng pơyan phĕ tơ̆ tơring pơtăm sâu riêng lơ Krông Pach, dêh char Dak Lăk, yă Nguyễn Thị Vân oei tơ̆ thôn Tân Đông, tơring Ea Yông, gô chang đunh ‘mơ̆i mă tĕch hlot 2 bai sâu riêng ŭnh hnam. Chrih kơđon tơpă ‘noh 2 bai ou lăp trăp 57 kĭ sâu riêng tĕch lăp iŏk đei 180.000 hlak jên, tŏ sĕt hloh jên tĕch 1 tŏ sâu riêng ‘lơ̆ng. Yă Vân tơbăt, pă 20 năr ‘mơ̆i ‘noh sâu riêng mă truh jơ ‘năr phĕ, mă lei kơ yuơ ‘mi đunh năr kơna hăp hơlŭng, kơna chă tĕch hŭt đĕch: “Plei ou ‘noh plei ‘lơ̆ng bơih mă lei năr brei yă to răt lăp 3.000 hlak jên đĕch. Chă tĕch lơ loh ơ̆h dêh, kơ yuơ hmă hmă chă tĕch 1 tŏ plei đei truh 200.000 hlak jên bơih”.

Tơpă yan ou đei ƀôh, ưh khan sâu riêng mŏk-chă tĕch mơdro hăm kơjă lăp 3.000hlak jên lơ̆m 1 kĭ. Tơdăh kon pơlei drơ̆ng nơ̆r lê̆ bơngai răt chă rơ̆ih, oei đei tŏ sĕt tĕch đei 10.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ. Mă lei, pă dôm yơ ưh kơ ‘lơ̆ng ‘noh đe pă ‘meh răt hloi. Mĭnh ‘nu bơngai mơdro tơ̆ tơring Ea Knuêch, apŭng Krông Pach tŏk bŏk tĕch mơdro sâu riêng mŏk, tơbăt: “Tơbăt tĕch 1.000 hlak jên 1 kĭ ‘noh mă lei đe oei ưh kơ ‘meh răt ‘mơ̆i. 1.000 hlak jên mă lei gô chang đơ̆ng hei truh dang ei văi. 1.000 hlak jên jên lơ̆m 1 kĭ oei ưh kơ tôm jên răt đak xăng chơ dơ̆ng”.

Ư̆h khan pơm ăn sâu riêng hơlŭng hrôih, hiong răm hloh 90% kơjă, ‘mi đunh năr oei pơm lom sâu riêng ưh kơ ‘lơ̆ng păng kơjă kơ dôm plei sâu riêng hlôi tôm khei ‘năr phĕ. Jơ ‘năr blŭng pơyan phĕ ou, ‘moi kiơ̆ Trong glung 26 găn hloh tơring pơtăm sâu riêng să Krông Pach, đei lơ bơngai mơdro sa chơ plei sâu riêng năm tơ̆ rim hơnih răt iŏk vă tĕch mă lei hơnih răt dê “lom ưh kơ ‘lơ̆ng” păng ưh kơ ‘ngam ‘lơ̆ng.

Lăp đơ̆ng rŏng pơma dơnuh kơjă tĕch sâu riêng ưh kơ drơ̆ng mĭnh nơ̆r ‘nhŏng Ama Lôi oei tơ̆ tơring Ea Yong, apŭng Krông Pach, sơ ‘nhôi:“Dang ei đe hăp ưh kơ ‘meh răt kơna chơ brŏk đĕch ou. Kơ yuơ lom ưh kơ ‘lơ̆ng văi. Tơdrong ‘mi dêh hnang ‘noh lom sâu riêng ưh kơ ‘lơ̆ng tơpă mơ̆n”.

Nhen rim sơnăm, khei năr blung pơyan phĕ sâu riêng 2024 tơ̆ dêh char Dak Lăk, rim gre container chă dơ̆ng brơ̆ch brăch ƀĕnh jih trong Glung 26, jăl trong đơ̆ng tơring Ea Knuêch truh tơ̆ thĭ trân Phước An, apŭng Krông Pach gô chơ tơmam tĕch mơdro tơ̆ teh đak Trung Quốc. Tơdrong pha hăm joăt joe ‘noh rim gre măh gô chang đunh hloh, đei ‘măng đơ̆ng 1 giĕng truh vă jê̆ 3 giĕng. Mĭnh ‘nu bơngai vơ̆r gre oei tơ̆ pơlei tơm Hồ Chí Minh tơbăt, ưh khan lăp hơdrô̆ tơ̆ dêh char Dak Lăk đei ‘mi đunh năr pơm ăn rim hơnih răt iŏk lơ tơnap mă răt akŏm đei tôm sâu riêng ‘lơ̆ng vă tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe, mă lei păh răt iŏk Trung Quốc jei đei ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng kơ yuơ ‘mi tih pơm ăn măt bơngai răt iŏk ưh kơ lơ kơna kơjă sâu riêng tơjur kơtang. “Tơmam pơyan ‘noh ‘noh kơna tơjur kơjă, păh Trung quốc tơglơ̆h kơchơ, plei tŏk bŏk huŏng. Tơglơ̆h kơchơ ‘noh jĭ vă khan tĕch ưh kơ hlot. Păh noh jei ‘mi kơna đe sư ưh kơ sa. Tơdăh dôm năr hơdrol ‘noh tĕch hlot dai dai đĕch. Păh noh tĕch mơdro hlot ‘noh chă tĕch hăm kơjă tŏk măt hơnơ̆ng mă lei dang ei tơjur bơih ôei jur dơ̆ng ‘mơ̆i rŏ năng dang lăp tơhngam jĭt dôm rơbou hlak jên 1 kĭ đĕch bơih”.

‘Mi đunh năr pơm ăn mplei hơlŭng hrôih dăh mă pơm ăn lom klĭ, lom hơrăng, ƀônh hư răm, jĭ tơdrong long kơtang hloh hăm ‘long sầu riêng Dak Lăk. Tơdăh sơnăm 2023, ‘mi đunh năr lơ̆m khei 9, pơm hiong răm tŏ sĕt, ‘noh sơnăm ou tă đơ̆ng khei 7 pơyan blŭng phĕ, kơna pơm hiong răm tôch kơtang. Tơdrong hiôk jơhngơ̆m ƀiơ̆ ‘noh mĭnh hơnih mơdro sa găh plei ‘long ou hlôi hơdrin chă tơchĕng hơlen păng ‘măng blŭng tơlĕch jang kiơ̆ kmăi kmŏk sơ̆k pơm pơkrot đak, jei kĕ hơmet ăn tơdrong “ưh kơ gan ‘ngam-lom klĭ” kơ plei sâu riêng pơyan ‘mi.

Yă Lê Thị Thu Hà, Kơdră chĕp pơgơ̆r Công ty Cổ phần Nông nghiệp Xanh Đà Lạt, đei hơnih răt iŏk păng hơmet pơ ‘lơ̆ng plei sâu riêng tơ̆ Dak Lăk tơbăt, trong pơm pơkrot đak ou gô pơm ăn tơdrong ju lơ̆m plei sâu riêng pă 65%, tơ̆ sĕt hloh tơdrong ju 68% kơ sầu riêng Thái Lan, tơgop pơm ‘lơ̆ng hơ iă kơ plei sâu riêng tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe: “Kmăi ou đei pơm hơtŏk tŏ đơ̆ng 0 truh 85 độ, ‘noh jĭ hăp gơ̆h pơm ăn tŏ păng tơngiĕt lơ̆m 1 kơnut kơtĭt. ‘Nou jĭ kmăi kmŏk pơm pơkrot đak. Găh sâu riêng mơ̆t tăh ‘noh plei sâu riêng, truh hloi sâu riêng bơ̆n chă phĕ lơ̆m ‘năr ‘mi dăh mă năr prăng jei lei lăi đĕch. Tăh hăp lơ̆m kmăi ou vă pơm pơkrot đak đơ̆ng lơ̆m lom sâu riêng kơna pơm ăn lom plei sâu riêng hăp ‘ngam blơch hloh”.

Hơdrơ̆k pơyan ‘noh tơdrong hơ iă hloh kơ tơdrong jang sâu riêng dêh char Dak Lăk pơtêng hăm rim tơring anai lơ̆m teh đak păng hăm rim teh đak jang sâu riêng, pơm ăn, pơih să hơnih tĕch mơdro pơ đĭ lơ̆m teh đak păng tĕch tơ̆ teh đak đe. Mă lei, tơdrong pơyan hơdrơ̆k ƀlep lơ̆m pơyan ‘mi pơm ăn tơmam drăm ‘lơ̆ng hơ iă ou dơ̆ng tơ̆ hơnăp tơdrong long ‘lơ̆ng kơnê̆.Vă tơdrong hơ iă hơdrơ̆k pơyan kơ Dak Lăk yak hloh tơdrong găn ga đơ̆ng ‘mi kial pơrăm, kăl đei lơ hloh dơ̆ng rim trong jang choh jang sa hơgei păng pơm tơlĕch ‘lơ̆ng. Ƀơ̆t măt, tơdrong vei lăng ‘lơ̆ng tŏk bŏk đei dêh char Dak Lăk tơlĕch jang vei lăng kơtang, hăm trong atŏk kơtang bơ̆ jang dăr lăng rim tơring pơtăm păng hơnih tăh ‘nŭng, sơđơ̆ng pơm kiơ̆ ƀlep rim tơdrong tơchơ̆t, veh ver đei plei sâu riêng ưh kơ ‘lơ̆ng mơ̆t lơ̆m dôm sâu riêng ‘lơ̆ng tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe.