VOV4.Bahnar – Pơrang jĭ Covid-19 hơbuh hli ‘măng mă 4 âu tŏk bŏk pơrăm tih tên truh tơdrong jang mŭk drăm, lơ̆m noh đei tơdrong tĕch tơlĕch tơmam choh pơtăm jĭ tơdrong pơngơ̆t kơ đon hăm kon pơlei jang chŭn. Tơ̆ dêh char Đăk Lăk, bơngai pơtăm sâu riêng atŭm hăm jơnŭm pơgơ̆r tơring tŏk bŏk oei tơchă trong tơgŭm kon pơlei tĕch tơlĕch sâu riêng ƀơ̆t pơyan iŏk yua tŏk bŏk jê̆ truh. Ƀai chih đơ̆ng Hương Lý, chih kơtơ̆ng ang ăn Rađiô nơ̆r pơma tơ̆ Tây Nguyên, chih tơroi kơ tơdrong đei ƀôh tơ̆ apŭng Krông Pach, minh lơ̆m dôm tơring pơtăm sâu riêng xă hloh tơ̆ dêh char Đăk Lăk.

Jing minh lơ̆m dôm bơngai pơtăm sâu riêng đunh xơnăm, tơdrong pơyua xơđơ̆ng rim xơnăm đơ̆ng 25 - 30 tâ̆n plei minh pơyan jang, ƀok Nguyễn Văn Thăng, oei tơ̆ xăh Ea Yông, apŭng Krông Pach, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt, tam mă xơnăm yơ ƀok păng kon pơlei lơ̆m xăh pơngơ̆t kơ đon găh tĕch tơlĕch plei sâu riêng nhen xơnăm âu. Yuơ pơrang jĭ Covid 19 hơbuh hli hlơt hlôi pơrăm truh tơdrong chơ tĕch tơmam drăm. Oei pă minh ƀar giĕng dơ̆ng noh truh pơyan tơm sâu riêng, mă lei hăm tơdrong đei ƀôh âu, hơbŏ đe pơdro ưh đei truh răt nhen rim xơnăm adrol ôh. Tơdrong mă âu pơrăm truh tơdrong ‘lơ̆ng hăm plei sâu riêng păng pơrăm găh mŭk drăm hăm bơngai pơtăm. Ƀok Nguyễn Văn Thăng tơroi: “Kon pơlei pơngơ̆t kơ đon găh pơrang jĭ, mă hăt noh găh tơdrong chơ tĕch. Mưh chơ tơlĕch ưh đei hlot noh tơnap tap hăm kon pơlei kơlih plei ‘long đum noh athei tĕch, mưh lê̆ đunh kơnh ưh gơh ôh. Oei xơnăm âu nhen lĕ đei yuơ lơ găh plei”.

Băt hơdăh dôm tơdrong tơnap tap lơ̆m tơdrong tĕch tơlĕch, kơtă adrol kơ pĕ akŏm, minh ƀar Hơp tak xăh hlôi răt kơmăi kơmŏk vă vei ‘lơ̆ng plei ‘long đơ̆ng rŏng kơ pĕ, tang găn tơdrong răm. Hơdăh nhen Hơp tak xăh ‘Long xa plei Krông Pach, apŭng Krông Pach, dêh char Đăk Lăk hlôi răt kơmăi hleh găr, ‘măn hơngeo plei sâu riêng hăm hơgăt xă 2.000 m2, kĕ hleh truh 30 tâ̆n găr minh năr, vă hơtŏk khei năr vei mă ưh đei răm truh tơdrong ‘lơ̆ng. Đơ̆ng noh, Hơp tak xăh gơh pơdui khei năr vă tĕch tơlĕch tơ̆ tơring lơ̆m teh đak păng tĕch ăn teh đak đe, tang găn dôm tơdrong răm đơ̆ng pơrang jĭ Covid-19 pơrăm truh tơdrong tĕch tơlĕch sâu riêng. Ƀok Lê Viết Chiến, Phŏ Kơdră Hơp tak xăh ‘Long xa plei Krông Pach, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt: “Dang ei chơ tơlĕch tơmam drăm noh tơnap, lơ̆m kơplăh pơyan iŏk yua tơ̆ Đăk Lăk tih xă, pơm ăn tơdrong tĕcht ơlĕch ưh kơ hlot. Inh jang tơ̆ tơring âu noh inh hơmet kơdih kơtă hloi thoi âu noh gô hiôk hloh ăn kon pơlei ƀơ̆t plei ‘long ưh gơh chơ tĕch mă duh oei gơh chă tĕch kơtă tơ̆ tơring ”.

Apŭng Krông Pach jing tơring pơtăm sâu riêng xă hloh kơ dêh char Đăk Lăk, xơnăm 2021 hơbŏ sâu riêng kơ apŭng đei yua đơ̆ng 40.000 - 45.000 tâ̆n, kơjă tĕch đei 2.000 tih hlj. Hăm tơchơ̆t ưh đei lê̆ tơdrong tĕch tơlĕch ưh đei hlot kơyuơ răm đơ̆ng pơrang jĭ Covid 19, jơnŭm pơgơ̆r tơring hơtŏk dôm tơdrong jang vă tơjră păng tơgŭm ăn bơngai pơtăm sâu riêng, anih jang mŭk drăm iŏk yua păng tĕch tơlĕch gơh hlot vă hơtŏk răh mŭk drăm, tang găn păng tơjră răh pơrang jĭ gơh đei jơnei tơnăp. Yă Ngô Thị Minh Trinh, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Krông Pach, dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt: “Hăm tơdrong hơbuh hli hlơt đơ̆ng pơrang jĭ noh apŭng duh kơchăng akŏm khul jang lơ̆m tơring. Mă kăl, pơm trong hiôk hloh ăn đe pơdro truh akŏm răt, nhôn gô axong khul năm truh tơgŭm chă răt ‘long xa plei vă xơđơ̆ng răh tơdrong tang găn păng tơjră pơrang jĭ. Atŭm hăm noh đei hla bar pơkăl rim anih jang đei tơrĕk nhen Anih jang găh Trong nơnăm  – Chơ tơmam drăm, Anih Choh jang xa – Hơtŏk tơring pơxĕl, Anih Kŏng thương pơm trong hiôk ăn tơdrong chă răt, chơ tơlĕch plei sâu riêng”

Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Hoài Dương, Kơdră Anih Choh jang xa – Hơtŏk tơring pơxĕl dêh char Đăk Lăk, jâ̆p dêh char đei jê̆ 10 rơbâu hectar sâu riêng, xơnăm âu đei yua pơhlom 100 rơbâu tâ̆n. Kơtă đơ̆ng blŭng xơnăm, Anih jang hlôi jang atŭm hăm dôm tơring tơlĕch trong jang vă tĕch tơlĕch păng akŏm khul tơgŭm ăn kon pơlei lơ̆m khei năr pĕ păng tĕch tơlĕch. Mă kăl noh pơkăl dôm Anih jang tơm athei tơroh hăm dôm anih tĕch răt vă đei anih tĕch tơlĕch xơđơ̆ng. Ƀok Nguyễn Hoài Dương tơroi: “Nhôn hlôi pơtruh hla bar kăl ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char, pơkăl Anih tơm Kŏng thương, Anih tơm Choh jang xa – Hơtŏk tơring pơxĕl, anih vei hơlen tơdrogn tĕch răt kiơ̆ điê̆n tưh dăh mă anih tĕch răt nai vă tơroi, tơroh hăm dôm anih tĕch răt, dôm anih jang mŭk drăm atŭm hăm Đăk Lăk băt khei năr pĕ yua plei ‘long xa vă chă tơroh tĕch răt tơmam drăm âu. Lơ̆m noh mă kăl hăm sâu riêng păng ƀơr”.

Atŭm hăm tơdrong tơgŭm bơngai pơtăm sâu riêng tĕch tơlĕch lơ̆m teh đak hăm tơdrong tơgŭm Anih jang mŭk drăm chih măt axong pơkăp Lôgô atŭm hăm pơkăp QR code ăn tơdrong vang jang pơkăp “trong jơk” vă hiôk hian hloh lơ̆m tơdrong chơ pơdŭ, pơjao tơmam drăm Sâu riêng găn dôm anih hơlen ƀơ̆t chă chơ pơdŭ, dêh char Đăk Lăk adoi hlôi akŏm tôm tơchơ̆t ăn 47 pơkăp tơring pơtăm sâu riêng vă ăh chơ pơdŭ noh gô đei tôm pơkăp tĕch tơlĕch tơ̆ tơring nai.

 Tơdrong tĕch mơdro tơmam drăm chŏh jang sa tŏk bok tơ ƀơ̆p tơnap tap kơ yuơ đei ƀơm kơnê̆ đơ̆ng jĭ hơbŭh Covid-19 păng plei sâu riêng Dak Lăk jei lơ̆m tơdrong đei ƀơm kơnê̆ au mơ̆n. Mă kăl vă jê̆ trŭh khei ‘năr phĕ rim kơ loăi sâu riêng ‘lơ̆ng. Dêh char Dak Lăk chă hơlen lơ̆m dêh char đei vă jê̆ 10.000 ha sâu riêng, gô phĕ iŏk đei dang 100.000 tân. Mư̆h lei trong jang ayơ vă tĕch mơdro hlot plei sâu riêng lơ̆m khei ‘năr hrei au? Bơngai chĭh kơtơ̆ng ang ăn Radiô NPMVN pơma dơnŭh hăm ƀok Nguyễn Hoài Dương, Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Lăk gô pơm hơdăh hlŏh dơ̆ng găh tơdrong ‘nau.

Nguyễn Hoải Dương, Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char Dak Lăk

- Ƀok ai, khei năr tơ jê̆ au đei đe chă akhan sâu riêng tơ̆ Dak Lăk tŏ bŏk tơ jur kơ jă “tôch kơ dêh”, mă lei mă tơpă tơdrong ‘nau ‘noh lơ liơ?

Ƀok Nguyễn Hoài Dương: “Hrei au rim dơnơm sâu riêng tŏk bŏk phĕ tĕch dang ei găh lơ ‘nŏh pơtăm găr, hơdrĕch lơ̆m tĕh đak păng dôm hơdrĕch ư̆h kơ gan ‘lơ̆ng. Tơdrong mă au sơnăm sơ̆ đe hăp chă phĕ tĕch mơdro jei đei đăi mơ̆n, mă lei hrei au lơ̆m khei ‘năr đei jĭ hơbŭh Covid-19 kơna tơdrong tĕch răt ư̆h kơ gan kơtang adoi nhen vei lăng kơ jăp kơna tơnap tap lơ̆m tơdrong tĕch mơdro kơna jei đei ƀơm ư̆h kơ ‘lơ̆ng mơ̆n”.

- Nhen ih hlôi tơroi lăp hơdrô̆ dôm âu riêng pơtăm găr, hơdrĕch lơ̆m tĕh đak kơ jă re kơ yuơ tơnap tap lơ̆m tơdrong tĕch mơdro kơ yuơ đei ƀom kơnê̆ đơ̆ng jĭ hơbŭh Covid-19. Mă lei yan au lơ kon pơlei tŏk bŏk tơtăm hơmơt tĕch ư̆h kơ hlot trŭh hloi dôm sâu riêng mă đơ̆ng ki hei đei tĕch măt. Mư̆h lei, păh Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang dêh char hlôi tơchĕng trŭh tơdrong au ưh păng hăm đei trong jang yă kiơ ăn tơdrong ‘nau?

Ƀok Nguyễn Hoài Dương: “Tơdrong mă au, Dơnŏ anĭh nhôn ƀô̆h ư̆h khan lăp hơdrô̆ sâu riêng mă lei oei trŭh hloi lơ tơmam drăm chŏh jang sa anai kơna đunh kơ au 1 khei Dơnŏ anĭh au hlôi chĭh pơtrŭh hla bơar athei rim apŭng, thĭ xăh, pơlei tơm chĭh jô̆ đĭ đăng rim tơmam drăm chŏh jang sa phĕ bŭch đei, atŭm hăm lơ tŏ sĕt dôm yơ păng khei ‘năr phĕ iŏk, tơdra hơdrol dôm tơmam drăm tơnap mă tĕch mơdro hlot ‘nŏh pơtrŭh ăn Dơnŏ anĭh vei lăng Chŏh jang sa dêh char. Âu ki nhôn hlôi đei hla bơar bŏ jang tơgŭm ăn Dơnŏ anĭh vei lăng kon pơlei dêh char pơtrŭh ăn Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Mơdro sa, Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang, Dơnŏ anĭh tơm vei lăng jang Kơtơ̆ng ang păng pơre nơ̆r jing Dơnŏ anĭh đei hơnĭh tĕch mơdro điên tư dăh mă tơbăt ăn hơnĭh mơdro sa tơgoăt dĭh băl tĕch răt hăm Dak Lăk vă băt hơdăh đei plei dôm yơ, khei ‘năr phĕ dang yơ vă tĕch răt tơmam drăm au. Lơ̆m au mă kăl ‘nŏh sâu riêng hăm ƀơ. Dak Lăk đei dang 100.000 tân sâu riêng păng 50.000 tân ƀơ gô vă phĕ lơ̆m khei năr kơnh”.

- Atŭm hăm tơdrong gô chang tơdrong tơgŭm djru đơ̆ng rim hơniưh tơm, hơnih bơ̆ jang kơpal ‘nŏh kơ dĭh dêh char Dak Lăk jei kăl đei trong jang hơdăh, trong jang ƀơ̆t măt vă tơgum djru ăn kon pơlei, hơnĭh mơdro sa? Mư̆h lei tơdrong hơdăh ‘nŏh dôm trong jang yă kiơ hŏ ƀok?

Ƀok Nguyễn Hoải Dương: “ Găh păh hơnih nhôn hlôi apĭnh dêh char 2 ‘măng bơih. Tơdrong mă blŭng akŏm pơrô̆ athei rim tơring ‘ngoăih tang găn jĭ hơbŭh kăl đei tơdrong tơgŭm djru pơjing rơvơn vă kon pơlei păng hơnih mơdro sa gơ̆h chă tĕch mơdro hlot tơmam drăm, mă kăl sâu riêng tơ̆ mĭnh ƀar apŭng rơvơn hlŏh. Sơkơ̆t hơdăh trong jang vă sơđơ̆ng ăn jang kiơ̆ tang găn jĭ Covid-19 lơ̆m chơ pơdŭ, tĕch răt, tăh ‘nŭng, chơ choĕn kăl đei pơm kiơ̆ kơ jăp, hơdăh, ư̆h khan tang găn đe sư năm trŭh ôh. ‘Moi kiơ̆ lơ̆m năr 29/7, Kơ iĕng thủ tướng Lê Văn Thành jei hlôi đei hla bơar tơchơ̆t đơ̆ng Khŭl kơdră tĕh đak pơrô̆ athei rim tơring atŏk kơtang rim trong jang pơm sơđơ̆ng ăn tĕch mơdro lơ̆m khei ‘năr tang găn jĭ Covid ‘nŏh rim dêh char hơlen kiơ̆ kơ yuơ rim tơring tang găn jĭ hơbŭh Covid oei đunh khei ‘năr ư̆h khan dai dai 1, 2 năr ôh, tơdăh bơ̆n pơrô̆ jang ư̆h kơ tơnăp ‘lơ̆ng lei rim tơring gô pơm tơnap tap, lơ lŏh rim hơnih mơdro sa, rim bơngai mơdro ư̆h kơ năm trŭh lei tơdrong chă tĕch răt tơmam drăm gô tơnap tap hlŏh. ‘Nŏh tơdrong mă blŭng. Tơdrong mă 2 ‘nŏh pơrô̆ athei rim hơnĭh jang pơgang, Vei lăng trong nơnăm kăl đei trong tơchơ̆t mă hơdăh găh trong chă chơ choĕn tơmam drăm, dôm tơdrong pơkăp gơ̆h chơ tơmam drăm păng sơđơ̆ng ăn rim hơnĭh mơdro sa, bơngai vơ̆r gre, dôm bơngai vang jang kiơ̆ chơ choĕn đei tôm tơdrong yă kiơ mă gơ̆h jang. Vă ăn rim dơnŏ anĭh bơ̆ jang tơring rơvơn lơ̆m bơ̆ jang dăr lăng, lăng hơlen, pơtho tơbăt pơm kiơ̆ ƀlep, ‘lơ̆ng vă mĭnh păh tang găn jĭ mĭnh păh sơđơ̆ng ăn tơdrong tĕch mơdro chơ pơdŭ ‘lơ̆ng hơ iă hlŏh. ‘Nŏh 2 tơdrong tơm păng đei rim hla bơar pơtrŭh ăn rim tơring, rim hơnĭh răt iŏk lơ̆m tĕh đak vă đei tơdrong tơgoăt dĭh băl tĕch răt sâu riêng păng rim tơmam drăm anai ăn kon pơlei”.

- Mư̆h lei, mĭnh tơdrong đei lăng trŭh khei ‘năr au ‘nŏh tơdrong tĕch mơdro tơmam drăm hiôk hian lei tơdrong tĕch mơdro sâu riêng păng rim tơmam drăm chŏh pơtăm pơma atŭm kơ kon pơlei gô dă ƀiơ̆ tơnap tap, kơ jă đei sơđơ̆ng ƀiơ̆. Kiơ̆ kơ ih, tơdrong kăl hlŏh khei ‘năr au ‘nŏh yă kiơ ƀok?

Ƀok Nguyễn Hoài Dương: “Vă pơjing rơvơn ăn rim hơnĭh mơdro sa, bơngai mơdro gơ̆h năm trŭh lei kăl đei tơdrong tơchơ̆t mă hơdăh ƀar păh bơ̆ jang tang găn jĭ păng tơdrong tĕch mơdro tơmam drăm lơ liơ ‘nŏh. Tơdrong mă au tơ̆ rim tơring nhen Krông Pach đe sư tơlĕch jang tôch kơ ‘lơ̆ng hơ iă mă đơ̆ng apŭng au tim mă pơjing kiơ̆ nơ̆r athei jang kiơ̆ 16. Đe sư pơjing rim khul vă tơgŭm tơchă bơngai răt iŏk. Pơtĭh gia, khŭl au đei tơdrong tơchơ̆t mư̆h bơngai mơdro trŭh ‘nŏh năm tơroi tơbăt ăn kơdră tơring mă rơhau, tơbăt hơdăh tơring năm răt ‘nŏh tơring ayơ vă vei lăng, tơroi tơbăt jơhngơ̆m jăn ăn hơnĭh jang pơgang jang kiơ̆ rim trong jang tang găn jĭ hơbŭh. Đei tơdrong pơkăp đơ̆ng tơdrong chă chơ akŏm tơmam drăm, tăh ming pơ ‘lơ̆ng tơmam drăm, chơ choĕn tơmam drăm kăl tơroi tơbăt ăn kơdră tơring băt vă dăr lăng hơlen tơdrong sơđơ̆ng tang găn jĭ. Tơdrong anai dơ̆ng, rim tơring jei tơroi tơbăt ăn kon pơlei, rim ŭnh hnam jang sa, rim hơnĭh jang sa să băt rim tơdrong pơkăp ‘nŏh vă pơm kiơ̆ kơ jăp mĭnh păh tang găn jĭ mĭnh păh chơ pơdŭ tơmam drăm sơđơ̆ng ‘lơ̆ng hơ iă, ư̆h gan iung jang pơvang tang găn ư̆h kơ ăn bơngai mơdro, ư̆h kơ ăn hơnĭh mơdro sa năm trŭh kơnh pơm kơnê̆ trŭh tơdrong tĕch mơdro tơmam drăm kơ kon pơlei. Kiơ̆ kơ inh tơdrong au ‘nŏh lơ lau, lăp đơ̆ng rŏng Dơnŏ anih vei lăng kon pơlei dêh char Dak Lăk sơkơt hơdăh rim tơdring au lei rim tơdrong kơtơ̆ng ang au gô đei tơroi tơbăt hơdăh lơ̆m brŏ, lơ̆m tivi kơ dêh char păng dêh char anai hloi vă kon pơlei băt, hơnĭh mơdro sa băt,ƀơ̆t dŏh kơnh đe sư mă băt gô sơđơ̆ng jơnghơ̆m năm trŭh vă chă răt, chơ pơdŭ tơmam drăm kiơ̆ ƀlep rim tơdrong tơchơ̆t”.

- Lei ah, bơnê kơ ih ƀok hơ!

Bơngai chĭh: Hương Lý

Tơblơ̆ păng rapor: Lan - Amazưt