VOV4.Bahnar - Pơjing tơring pơxe\l ‘nao, hăm trong jang gơh rơgei, jơnu\m pơgơ\r xăh Đak Pxi, apu\ng Đak Hà, dêh char Kon Tum, hlôi che\p vei xơnong tơm kơ kon pơlei vă đei hơyak kơjăp, hơto\k tơdrong erih kon pơlei kon kông. Truh tơ\ Đak Pxi lơ\m pơyan puih mak âu, bơ\ng pang tơdrong hơto\k pran đơ\ng kon pơlei tơ\ âu. {ai chih tơ\ hơla đei hơnăn “Đak Pxi anih ang hơdăh găh pơjing tơring pơxe\l ‘nao lơ\m tơring kon pơlei kon kông tơ\ Kon Tum”.

Đak Pxi jing xăh tơnap tap kơ apu\ng Đak Hà, dêh char Kon Tum. Dôm xơnăm adrol ki, ăh pơyan ‘mi, Đak Pxi jing anih tơklăh hloi kơlih hloh 25km trong teh găn đak krong, găn kông. Dang ei, jăl trong kơxu tơpăt mlơ\ng hăm gơng tơroh kơjăp pơtoi đơ\ng anih tơm apu\ng năm truh tơ\ xăh. Rok kiơ\ 2 păh jih trong năm truh xăh Đak Pxi noh jơk [l^k pơgar cà phê, kơxu, tơ[ăr... atu\m hăm na [a pơyan puih phang pơtơm hon giơ\ng.

Vih hơlơ\k khei năr xơ\, jơnu\m pơgơ\r păng kon pơlei xăh Đak Pxi pơjing tơring pơxe\l ‘nao đơ\ng anih pơtơm tôch kơđeh. Ja#p xăh đei 9 pơlei hăm hloh 4.300 măt bơngai, mă lơ noh kon pơlei Sê đăng, hăm kơxo# unh hnam hin dơnuh hloh 57%. Xơkơ\t kon pơlei noh tơm lơ\m pơjing tơring pơxe\l ‘nao, xăh tơle\ch jang đei jơnei tơdrong hơvơn tơplih đon kơche\ng, trong pơm jang truh hăm rim kon pơlei. Đei tơdrong pơtho, hơlên, tơgu\m tơtom, kon pơlei Sê đăng hlôi lui ngeh, kh^n jang, pơ ‘nam lơ\m pơm jang păng pơjing tơring pơxe\l ‘nao. Pơmai Y Vân, tơ\ pơlei  Linh La ăn tơbăt, pơlei đei 127 unh hnam kon pơlei dang ei unh hnam yơ duh tơre\k ăn tơdrong pơm jang: “Dang ei tơdrong pơm jang noh kon pơlei hăt hot vă hơto\k mu\k drăm. Pơtêng hăm xơ\ ki dang ei kon pơlei hơto\k [ôh hơdăh. Lơ unh hnam hlôi hơto\k pơtăm cà phê đang kơ noh io\k jên răt kơmăi kơmo\k vă pơchoh teh pơm jang. Rơgei hloh noh mih ma duch nă gơh chă yua hơdre\ch ‘nao, ưh gan pơtăm tơđăh mă xăi găr hơdre\ch noh da [iơ\ huach jơhngơ\m jang. Mih ma duch nă duh pơ ‘nam ho\k hơlen vă băt chă hơto\k mu\k drăm unh hnam”.

Hlôi đei lơ tơdrong tơplih kăp g^t lơ\m trong pơm jang đơ\ng kon pơlei Sê đăng tơ\ xăh Đak Pxi. Truh dang ei, kơxo# kon pơlei yua hơdre\ch ‘nao păng mơ\r uh sinh ho\k lơ\m pơm jang đei hloh 60%. Atu\m hăm 2 hơdre\ch ‘long pơtăm tơm noh [a, [um [lang, kon pơlei oei pơtăm đei hloh 600ha kơxu, cà phê, hơto\k rong kơpô rơmo hloh 1.000 to\ păng to\k bo\k oei pơih xă trong pơm jang.  

Hơto\k pơyua, pơtăm lơ hơdre\ch ‘long pơtăm vă pơyua lơ hloh, tơdrong erih kon pơlei đei hơto\k [ôh hơdăh, vang jang kăp g^t lơ\m tơdrong pơjing tơring pơxe\l ‘nao. Pơmai Y Dim, Pho\ kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Đak Pxi ăn tơbăt, đơ\ng tơdrong tơgop đơ\ng kon pơlei, truh dang eu hlôi đei 7 lơ\m 9 pơlei tơ\ xăh dui đei unh hơyuh tơ\k ang hơdăh trong nơnăm. Pơlei yơ duh đei rông ‘măn ho\k hôp hơku\m âu to kơ tơpôl: “Jang kiơ\ pơkăp pơjing tơring pơxe\l ‘nao kon pơlei hăt hot vang jang dôm tơdrong mă xăh tơle\ch. Pơtih nhen vei rơgoh cham char, pơlei pơla rơgoh ‘lơ\ng. Rim thôn pơlei adoi đei rông juăt jue. Tăp dăr pơlei mih ma duch nă adoi pơtăm ‘long jơk vă ning mônh kơnh rơngơp ‘lơ\ng. Hăm bơ\ trong [ê to\ng teh đak păng kon pơlei atu\m jang. Kon pơlei hăt hot tơgop ‘năr jang vă pơjing trong tơ\ tơring pơxe\l ‘nao”.

Hăm đon pơkăp pơjing tơring pơxe\l ‘nao ưh kơx^ yuơ tơdrong jơnei, truh dang ei mă xăh Đak Pxi pơtơm đei jơnei 7 lơ\m 19 tơdrong tơchơ\t, cho\ng mă hơto\k kơjăp xơđơ\ng. Dôm tơdrong tơchơ\t hlôi jing kăp g^t lơ\m tơdrong erih rim kơ năr kơ kon pơlei. Hơdăh noh găh y te#, kon pơlei băt hơdăh lơ\m tơdrong vei lăng jơhngơ\m jăn. {ak sih Y Bả, Kơdră Hnam pơgang xăh Đak Pxi ăn tơbăt: “Adrol ki, kon pơlei ưh gan vao găh tơdrong jang yte#, mă lei dang ei mih ma duch nă hlôi tơplih, hlôh vao kloh kle\ch bơih. Mih ma duch nă tơre\k tơnăp hăm tơdrong vei lăng jơhngơ\m jăn kơdih po lơ\m unh hnam păng pơlei pơla. Adrol ki [ơ\t rơneh hơ ioh mă tơm noh rơneh tơ\ hnam, cho\ng mă dang ei lơ bơngai năm truh rơneh hơ ioh tơ\ hnam pơgang ngăl. Kơxo# bơngai năm khăm hơmet j^ tơ\ hnam pơgang kơdra#m hloh. Rim năr đei đơ\ng 50 truh 70 ‘nu bơngai năm khăm hơmet j^”.

            Vă hơto\k lơ\m tơdrong pơjing tơring pơxe\l ‘nao, jơnu\m pơgơ\r tơring păng kon pơlei xăh Đak Pxi oei io\k yua mu\k drăm hlôi đei. Atu\m hăm jên klă vei hơlen cham char bri, xăh hlôi pơjing keh kong tơmam drăm kăp g^t noh Tơ[ăng Le Đak Pxi. {ok Nguyễn Phúc Đoan, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh ăn tơbăt, dang ei tơ\ Đak Pxi đei 20 anih pơm tơle\ch tơmam drăm âu. Xơnăm âu ki, mă ưh đei yua lơ găh tơ[ăng pơle mă lei kon pơlei lơ\m xăh duh oei pơm tơle\ch đei pơhlom 20 tân tơ[ăng pơle kro. Hăm kơjă te\ch 240.000 hlj minh k^, kon pơlei đei yua da [iơ\ mơ\n. Xơnăm 2018, xăh Đak Pxi tơjur đei 6% unh hnam hin dơnuh, tơdrong tơjur hloh tong ane# pơtêng hăm pơkăp atu\m kơ dêh char Kon Tum. {ok Nguyễn Phúc Đoan ăn tơbăt, xơnăm âu, xăh rơih pơkăp hơto\k io\k yua ăn kon pơlei jing trong jang tơm lơ\m pơjing tơring pơxe\l ‘nao: “Tôm anih jang ch^nh tr^ ako\m ăn tơchơ\t âu. Tơdrong mă blu\ng noh nhôn ako\m hơto\k io\k yua, pơ ‘lơ\ng hơdre\ch ‘long pơtăm. {a na ưh adro# vei xơđơ\ng tơmam xo\ng xa ăn kon pơlei lơ\m tơring mă nhôn oei ‘meh hơ ‘nhăk phe [a te\ch tơle\ch tơ\ ‘nguaih vă hơto\k io\k yua ăn kon pơlei. Nhôn ako\m hơto\k rong kon tơrong hăm lơ trong phara băl noh io\k yua tơdrong hlôi đei lơ\m kon pơlei vă hơto\k chêk lar kon tơrong. Tơje# hăm noh, nhôn duh pơtruh nơ\r hăm apu\ng đei dôm trong jang vă io\k yua dơnâu đak kơ 4 hnam kơmăi unh hơyuh vă rong ka hơdang”.

Kơtă lơ\m dôm năr blu\ng, khei blu\ng kơ xơnăm ‘nao 2019, truh tơ\ xăh ataih yaih Đak Pxi hlôi [ôh tơdrong iung jang hăt hot vă pơjing tơring pơxe\l ‘nao hăm dôm jăl trong man bê to\ng pơtoi rim pơlei pơla; kơ rơbâu hơdre\ch ‘long pơtăm đei vei lăng tơnăp; tơdrong hiôk găh bri, dơnâu đak hnam kơmăi unh hơyuh đei io\k yua tro\ [lep... Jơnu\m pơgơ\r tơring păng kon pơlei tơ\ âu to\k bo\k oei tơguăt băl pơjing pơyan puih mak ‘nao ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng ăn tơring teh [enh kơ tơdrong tơnap tap âu. Đak Pxi tơgăl jing anih hơdăh lơ\m tơdrong jang kiơ\ Tơchơ\t jang kơ teh đak găh pơjing tơring pơxe\l ‘nao tơ\ tơring kon pơlei kon kông kơ dêh char Kon Tum.

Lan chih păng rapor