VOV4.Bahnar - Jang kiơ\ tơdrong hơvơn pơjing “Unh hnam 5 ưh 3 rơgoh, pơjing tơring pơxe\l ‘nao”, Jơnu\m jang drăkăn apu\ng Chư\ M’gar, dêh char Dak Lak hlôi tơle\ch lơ tơdrong jang nhen tơgu\m drăkăn hơto\k mu\k drăm, vei xơđơ\ng tơpôl, vei rơgoh cham char, tơgop kăp g^t lơ\m tơdrong jang pơjing tơring pơxe\l ‘nao tơ\ tơring.

Tơ\ jăl trong bê tông năm truh rim thôn kơ xăh Ea M’nang, apu\ng Chư\ M’Gar, dêh char Dak Lak, gru kơnăl kơ tơring pơxe\l ‘nao ang bang lơ\m rim bơbu\ng hnam kon pơlei tơ\ âu. Hăm tơdrong jang kiơ\ dôm tơdrong tơchơ\t “5 ưh, 3 rơgoh” tơ\ jăl trong pă đei [ôh rơm re\k nhen adrol ki, pơtăl kơ noh đei kơnong pơkao minh j^t jơ chôh ang. Tơ\ anăp hnam, kon pơlei hơvơn băl bơ\ jrăng tơ\k unh hơdăh trong pơlei pơla.

To\k bo\k atu\m hăm pơmai oh lơ\m kueng choh ‘nhe\t tơ\ kơnong pơkao ăh anăp hnam, pơmai Hoàng Thị Trà My, oei tơ\ thôn 2A xăh Ea M’nang, apu\ng Chư\ M’Gar, dêh char Dak Lak chơt hơ iă tơroi, ‘nguaih kơ hơvơn kon pơlei atu\m băl pơjing “5 ưh”, truh dang ei, lơ drăkăn tơ\ âu adoi băt hơdăh “3 rơgoh” jing xơnong jang kơ po. Tơdrong ako\m rơm re\k, pơ ‘nguaih cham char, pơtăm pơkao kiơ\ kơnong, hnam oei rơgoh ‘lơ\ng, hlôi jing tơdrong juăt erih kơ lơ unh hnam: “Inh [ôh âu jing minh lơ\m dôm tơdrong tơchơ\t vă đei jơnei tơchơ\t tơring pơxe\l ‘nao. Inh [ôh ‘lơ\ng, dang ei pơih xă đơ\ng kueng âu truh kueng nai, năm truh tơ\ yơ đei pơkao ngăl. ‘Nâu jing tơdrong jang athei đei pơih xă hloh dơ\ng vă tôm pơmai oh drăkăn lơ\m apu\ng, rim ‘măng truh rim xăh yơ, thôn mă yơ duh [ôh kơnong pơkao [enh [ang, rim jăl trong đei pơkao chôh ang bang thoi âu, vă tơ[ôh xơnong jang kơ bơngai drăkăn, ưh adro# rơgei tơdrong jang teh đak, tơdrong jang hnam mă oei băt pơjing ăn tơring pơxe\l ‘nao roi năr roi pơdro\ng ‘lơ\ng ro\ hloh dơ\ng.”

Lơ\m dôm tơdrong tơchơ\t “5 ưh”, Jơnu\m drăkăn xăh Ea M’nang xơkơ\t tơdrong pơkăp unh hnam ưh đei pơngot hin dơnuh vă pơm trong jang đei jơnei tơchơ\t nai. Jơnu\m jang drăkăn ako\m lơ\m tơdrong jang tơgu\m bơngai jang hơto\k mu\k drăm unh hnam, tơgu\m dih băl tơjur hin dơnuh hlo\ng hloi. Hơdăh noh jơnu\m jang drăkăn xăh hlôi jang đei 22 kơxa#p hla bar mong jên tơgu\m băl hơto\k mu\k drăm hăm kơxo# jên hloh 1 tih hlak jên păng hlôi đei 125 pơmai đei axong to\k io\k jên jang. Kơxo# jên mong âu, đei lơ pơmai oh hlôi klaih đơ\ng hin dơnuh, hơto\k pơm pơdro\ng.

Pơmai Lý Thị Thảo, oei tơ\ thôn 2 B, xăh Ea M’nang adrol ki noh unh hnam hin dơnuh kơ xăh, truh xơnăm 2013, pơmai đei Jơnu\m jang drăkăn xăh axong to\k io\k 12 triu hlak jên. Đơ\ng jên jang âu pơmai Thảo axong hơto\k rong nhu\ng yo\ng. Đơ\ng ro\ng minh xơnăm nhu\ng yo\ng pơyua hloh 50 triu hlak jên. Đơ\ng kơxo# jên âu, pơmai chă răt pho\ng tuh ăn tơm tiu, cà phê. Dang ei unh hnam pơmai hlôi đei 1000 tơm tiu, 1.400 tơm cà phê. Hăm tơdrong jang rong kon tơrong, choh pơtăm, xơnăm 2017 ưh jo# jên huach jang, unh hnam pơmai Thảo ako\m đei hloh 600 triu hlak jên: “Đei jên to\k io\k rong kon tơrong, io\k cheh noh ba axong ăn ‘long pơtăm, adrol ki mă unh hnam tơnap tap, đơ\ng ‘năr rong nhu\ng, jang pơgar, rong kon tơrong noh đei jên axong jang găh ‘long pơtăm tơnăp hloh.”

Atu\m hăm hơto\k mu\k drăm, drăkăn xăh Ea M’nang oei tơre\k truh hơto\k pơm tơle\ch tơmam drăm rơgoh. Xơnăm 2017, lơ\m tơring đei lơ khul pơtăm ‘nhot rơgoh păng truh blu\ng xơnăm 2018 hlôi pơjing đei minh khul jang pơtăm ‘nhot rơgoh hăm 11 ‘nu jang. Hăm hơgăt xă 1 sao pơtăm lơ\m hnam pơn^l, mă blu\ng đei io\k yua tơnăp hăm 10 triu hlak jên lơ\m rim pơyan te\ch ‘nhot.

Kiơ\ pơmai Trần Thị Thiên, kơdră Anih pơtăm ‘nhot rơgoh tơ\ xăh Ea M’nang, mă tam đei yua lơ, mă lei tơdrong iung jing anih pơtăm ‘nhot rơgoh hlôi pơjing tơdrong juăt pơm tơle\ch păng te\ch ‘nhot rơgoh tơ\ tơring, tơgop hơto\k pơ ‘lơ\ng tơdrong erih duh nhen vei xơđơ\ng jơhngơ\m jăn ăn kon pơlei tơ\ âu: “Tơ\ anăp noh ba pơtăm ‘nhot rơgoh, vă pơjing tơring pơxe\l ‘nao. Dang ei hlôi đei jơnei tơring pơxe\l ‘nao noh ba vang jang lơ\m anih jang âu vă tơ\ anăp unh hnam ‘nho\ng oh ba vei xơđơ\ng jơhngơ\m jăn, đang kơ noh te\ch tơle\ch ăn bơngai jang, kon pơlei răt xa duh xơđơ\ng mơ\n, ‘lơ\ng hăm jơhngơ\m jăn.’

Đơ\ng tơdrong jang tơm tơ\ xăh Ea M’nang, Jơnu\m jang drăkăn apu\ng Chư\ M’Gar oei dru\t kơtang pơjing lơ trong jang tơgu\m drăkăn jang kiơ\ 5 ưh 3 rơgoh tơ\ tơring kon pơlei kon kông nhen ako\m khul chă hơpuih ako\m rơm re\k, tơgu\m bơ\ 13 anih yô chơgaih rơgoh, hơvơn xir đei 179 hơlu\ng [u\ rơm re\k, hơvơn khul drăkăn tơgop je# 4 tih hlak jên păng hloh 2.800 ‘năr jang hơmet ming trong nơnăm tơ\ pơlei pơla; pơjing 2 jăl trong kiơ\ pơkăp, man păng hơmet 61 jăl trong pơtăm pơkao, 179 jăl trong drăkăn vei hơlen. Kiơ\ dôm tơdrong jang tơgu\m drăkăn hơto\k mu\k drăm, Jơnu\m jang drăkăn apu\ng Chư\ M’Gar hlôi tơgu\m đei 458 unh hnam klaih đơ\ng hin dơnuh.  

Yă Hà Thị Hương, Kơdră Jơnu\m jang drăkăn apu\ng Chư\ M’gar, dêh char Dak Lak ăn tơbăt, gơnơm dôm tơdrong jang kăp g^t noh mă tơdrong hơvơn pơjing “Unh hnam 5 ưh 3 rơgoh, pơjing tơring pơxe\l ‘nao” dar deh tơmơ\t lơ\m tơdrong erih, jing tơdrong jang hăt hot đơ\ng kang [o#, bơngai drăkăn vang jan: “Hăm drăkăn jang kiơ\ 5 ưh 3 rơgoh tơgop tih tên lơ\m tơdrong pơjing tơring pơxe\l ‘nao. Hăp jang đei 9 lơ\m19 tơdrong tơchơ\t. Pơtih nhen tơjur hin dơnuh, kiơ\ kơ noh tơdrong hlôh vao đơ\ng kon pơlei adoi đei lơ tơplih, mă kăp g^t noh cham char păng vei xơđơ\ng tơpôl thoi ăi mơ\n. Lơ\m khei năr truh, vă vei xơđơ\ng tơchơ\t tơjur hin dơnuh, vă tơbang tơring pơxe\l ‘nao, noh rim tơring duh kăl lơ tơdrong tơgop đơ\ng drăkăn, vă tơgu\m unh hnam hin dơnuh klaih đơ\ng hin dơnuh păng tơbang tơring pơxe\l ‘nao. Truh âu kơnh pơih xă păng ako\m tơdrong jang kơ khul drăkăn jang kiơ\ 5 ưh 3 rơgoh.”

Hăm đon kơche\ng jang kho\m mă đei jơnei, drăkăn Chư\ M’Gar roi năr roi xơkơ\t đei xơnong jang kăp g^t kơ po lơ\m hơto\k mu\k drăm, pơjing tơring pơxe\l pơxe\l ‘nao tơ\ tơring.

Lan chih păng rapor