VOV4.Bahnar – Tơ̆ dêh char Gia Lai, lơ̆m kơplăh pơrang pơplei hơkar hăm hloh 15 rơbâu tŏ rơmo tam mă đei hơmet klaih đĭ, noh dang ei jĭ klak chroh nhŭng Châu Phi hơbuh lang xă dơ̆ng. Anih jang thŭ y păng dôm jăl pơgơ̆r tơring lơ̆m dêh char tŏk bŏk tơlĕch tang găn păng tơjră pơrang jĭ.
Tơguăt hăm tơdrong jang rong nhŭng yŏng lơ̆m lơ xơnăm kơ âu, ƀok Phạm Văn Hoà tơ̆ thôn Bình Hoà, xăh Chư̆ Răng, apŭng Ia Pa, dêh char Gia Lai ăn tơbăt, âu jing xơnăm mă 3 pơtoi hloi unh hnam ƀok ƀơm răm hlăm kơyuơ pơrang jĭ klak chroh Châu Phi. Khul nhŭng kơ unh hnam ƀok đei 4 tŏ yŏng păng 4 tŏ nhŭng kon (nhŭng rong xa ‘nhĕm) trăp hloh 60 kĭ hlôi ƀơm pơrang jĭ klak chroh Châu Phi. Ƀok Hoà ăn tơbăt, tơdrong hơdăh mă blŭng kơ nhŭng noh ưh kơ vă xa, păng pơlŏ iơ iă. Mă ƀok hlôi chă ƀet pơgang bek, vă hơtŏk pran ăn kơ nhŭng, mă lei lơ̆m 3 năr, kon yŏng jê̆ kon lôch, noh athei xoh lê̆. Dôm kon nai noh duh dar deh kue kêp. Ƀok Hòa xơi ‘nhôi tơroi: “Đơ̆ng adrol ki unh hnam inh duh pruih pơgang pơlôch xơmach hơnơ̆ng, minh năr dôm ‘măng hloi, prôi vôi pŭk, pơgang pơlôch xơmach âu to. Ƀôh hăp ưh kơ vă xa hơna, inh ƀet minh ƀar kơloăi pơgang tơjur pơlŏ, pơgang bek. Dang ei lôch minh pôm kon yŏng bơih, 3 tŏ to noh ưh vă xa. Ưh kơ băt vă tơroi thoi yơ găh tơdrong răm mă âu”
Duh tơ̆ thôn Bình Hoà, xăh Chư̆ Răng, apŭng Ia Pa, ataih đơ̆ng hnam ƀok Hoà pă dôm yơ, 2 tŏ nhŭng tơno păng 1 nhŭng yŏng kơ unh hnam ƀok Lê Văn Theo, kang ƀô̆ thŭ y xăh, duh lôch kơyuơ đơ̆ng jĭ klak chroh Châu Phi. Tơjê̆ hơdrong kok kơmluông pŭk vôi ‘măn pơlôch xơmach, tang găn pơrang tơpoh hăm dôm unh hnam tơjê̆, ƀok Theo ăn tơbăt, đơ̆ng mă nhŭng ưh ‘meh xa, pơlŏ truh kơ lôch noh 4 năr đĕch, noh rim tơdrong hơmet ưh đei yua kiơ, pơrang jĭ klak chroh pơm ăn unh hnam ƀok răm truh 100 trĭu hlj. Duh kiơ̆ kơ ƀok, dang ei pơrang jĭ klak chroh Châu Phi tŏk bŏk oei tơpoh lơ hăm khul nhŭng kơ dôm unh hnam nai lơ̆m xăh, noh ƀok tam mă hơlen găh tơdrong rong hơlơ̆k dơ̆ng: “Pơrang lang xă, hăp truh rim unh hnam. Đơ̆ng rŏng kơ đĭ pơrang bơih, pơ ‘nguaih hơdrong 2 truh 3 khei vă rong hơlơ̆k dơ̆ng kơnh hăp ƀơm pơrang dơ̆ng. Tơnap hloh ăh jĭ klak chroh Châu Phi noh ưh đei pơgang hơmet păng ưh đei vaccine noh kon pơlei gơnơm pŭn ai đơ̆ng plenh đĕch.”
Ƀok Lê Văn Nguyên – Kơdră Anih Choh jang xa apŭng Ia Pa, dêh char Gia Lai ăn tơbăt, khul nhŭng mă blŭng lôch kơyuơ pơrang jĭ klak chroh Châu Phi tơ̆ apŭng đei ƀôh tơ̆ xăh Pờ Tó ăh năr 6/8. Lơ̆m 1 giĕng, pơrang tơpoh truh xăh mă 2 noh Chư̆ Răng, nhŭng ƀơm pơrang mă lơ noh hăm dôm unh hnam rong răh rai. Jô̆ truh dang ei, tơring hlôi xoh 125 tŏ, hơkŏp truh 7 tâ̆n minh puăt. Hăm kơjă nhŭng dang ei noh pơhlom 55 rơbâu hlj 1 kĭ, kon pơlei tơ̆ tơring hiong hloh 400 trĭu hlj.
Kiơ̆ kơ ƀok Nguyên, khul nhŭng hloh 9.300 tŏ kơ dôm unh hnam rong răh rai noh pŭ răm lơ hloh lơ̆m ‘măng pơrang jĭ klak chroh Châu Phi, kơlih rong răh rai tơnap kơ hơlen tơm tơpoh. Vă hơtŏk pran tang găn păng tơjră, adrin hơmet klaih jĭ, apŭng Ia Pa hlôi pơjing 2 anih hơlen tơdrong chơ pơdŭ, tĕch tơlĕch nhŭng. Atŭm hăm noh, kang ƀô̆ thŭ y dôm xăh hơnơ̆ng tơroi ăn kon pơlei pơm kiơ̆ kơjăp 5 ưh: ưh ôn pơrang; ưh tĕch răt, chơ pơdŭ kon tơrong ƀơm pơrang; ưh đei ket ƀuh kon tơrong lôch; ưh đei klơ̆m hơkâu kon tơrong kư̆ kă; ưh kơ yua rơkăh tam mă hơmet, vă hơtŏk tơdrong tang găn pơrang tơpoh lang xă: “Hăm pơrang jĭ klak chroh nhŭng Châu Phi noh ưh đei pơgang tơm vă hơmet păng vaccine, noh mă kăl tơ̆ âu tang găn păng tơjră pơrang đĕch. Mă mônh hơnơ̆ng chă pruih pơgang pơlôch xơmach, ƀet vaccine tang găn pơrang jĭ nai vă ăn nhŭng pran jăng hloh, tang găn răm hăm kon pơlei noh bơngai đei nhŭng truh ăh gơh tĕch bơih noh athei tĕch hloi, đe kang ƀô̆ thŭ y iŏk hơlen pham mưh âm tĭnh noh gơh tĕch lơ̆m dêh char nhen tơchơ̆t. Tơroi hăm kon pơlei nĕ mă chă tam rong hơlơ̆k dơ̆ng.”
Pêng xơnăm pơtoi hloi, bơngai rong nhŭng tơ̆ Gia Lai athei tơjră hăm pơrang jĭ klak chroh nhŭng châu Phi, păng hơnơ̆ng đei ƀôh ăh blŭng pơyan ‘mi, păng hlăm noh ăh khei 8 păng khei 9. Kiơ̆ chă hơlen pơrang, tơdrong tơm pơrang jĭ klak chroh nhŭng Châu Phi noh kơyuơ xơmach hlôi đei đơ̆ng adrol, lơ̆m kơplăh pơ ‘nguaih hơdrong var ưh đei lăng tơgĭt. Vă tang găn jĭ klak chroh nhŭng Châu Phi tơpoh tenh, anih jang Thŭ y dêh char Gia Lai tŏk bŏk hơmet găh bơngai jang, tơmam drăm vă tơgŭm ăn dôm apŭng,t hĭ xăh vă tang găn pơrang jĭ lang xă.
Anih Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl dêh char Gia Lai hlôi pơtruh hla bar pơkăl jơnŭm pơgơ̆r tơring, Anih jang Rong kon tơrong păng Thŭ y tơlĕch jang tenh kuăng vă tang găn păng tơjră pơrang jĭ klak chroh nhŭng Châu Phi. Anih juăt jang dăh tơlĕch tenh kuăng dôm trong jang vă hơmet klaih pơrang jĭ păng ưh đei lê̆ tơpoh truh tơring nai. Tơlĕch hơmet rơgoh hloi anih rong kon tơrong, tơdrong ket ƀuh, tĕch tơlĕch nhŭng lơ̆m tơring. Kơchăng trong vei xơđơ̆ng găh bơngai jang, tơmam drăm, jên hu vă tơjră tenh kuăng ƀơ̆t đei pơrang lang xă lơ̆m tơring.
Dêh char Gia Lai dang ei đei hloh 435.000 tŏ kon tơrong, mă lơ noh rơmo păng nhŭng. Pơrang jĭ klak chroh Châu Phi hăm nhŭng hơbuh ƀơ̆t mă hloh 15.300 tŏ rơmo tơ̆ dêh char ƀơm pơrang pơ plei đuh hơkar, tŏk bŏk pơrăm hloh dơ̆ng hăm tơdrong rong kon tơrong. Lơ̆m kơplăh âu, tơlĕch dôm trong jang tang găn păng tơjră pơrang tơpoh jing tơdrong kăl hloh vă tang găn răm ăn kon pơlei jang rong kon tơrong.
Lan chih păng pơre nơ̆r
Viết bình luận