VOV4. Bahnar - Năr 22/7, tơ\ tơring Hneng, apu\ng Đak Đoa, dêh char Gia Lai, kơ hre\ng ‘nu kon pơle\i cho\h jang sa rim dêh char Tây Nguyên hlôi vang năm hop ako\m “Dôm trong jang ăn kơ tiu” kơ yuơ Dơno\ an^h tơm chă tơche\ng păng Ato\k tơ iung tiu găh Dơno\ an^h tơm Khoa ho\k kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên jang hơdoi hăm m^nh [ar an^h mơdro sa tơm bơ\ jang lơ\m tơdrong jang ve\i lăng năng tông ‘long pơtăm pơgơ\r. Hop ako\m hlôi pơma tơbăt lơ tơdrong ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă kơ an^h bơ\ jang tiu Tây Nguyên hre\i au.

Tru\h dang e\i hơgăt te\h pơtăm tiu tơ\ rim dêh char Tây Nguyên hlôi lơ hlo\h 40.000 hektar, tơmơ\t hlo\h 1poăt hơgăt te\h pơtăm tiu lơ\m te\h đak, đe\i pơtăm găh să tơ\ 3 dêh char Gia Lai, Đak Lăk, Dak Nông. Mă đơ\ng hơgăt te\h au hlôi yak hlo\h pơtêng hăm pơ pro\ jang đơ\ng Dơno\ an^h tơm ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang, mă le\i kon pơle\i Tây Nguyên oe\i rơ ông dru\h kiơ\ d^h băl pơtăm tiu. Hăm tơring joăt chă pơtăm tiu đơ\ng sơ\ nhen Chư\ Sê, Chư\ Pư\h, je\i đe\i [o#h dôm tơdrong ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă mơ\n, ‘no\h jang sa nhen le\ kiơ\ ‘moi tơdrong joăt joe đơ\ng kơ d^h băt, tim mă jang kiơ\ trong jang păng trong kih thuơ\t ayơ [iơ\.

Ư|h kơ gan băt găh jang sa, ư\h kơ gan băt trong gơlong ve\i lăng, tang găn sơdrông, lơ hơgăt te\h pơtăm tiu tơ\ Tây Nguyên đe\i tơdrong hơmơt lôch răm kơtang, lơ pơgar lôch vă đ^ lơ\m mă tiu hlôi đe\i ple\i. Dôm tơring joăt chă pơtăm tiu, dơnơm tiu to\k bo\k rơ ông rơ ang kơ yuơ đ^ kră kru\t păng pơrang j^ sơdrông pơra\m mă le\i ư\h kơ ke\ tang găn. Kơ yuơ lơ lo\h, kon pơle\i cho\h jang sa tôch hơmo\ lơ\m dôm kơtơ\ng ang đe\i tơgoăt io\k lơ\m ‘măng pơgơ\r hop ako\m au. ‘Nho\ng Nguyễn Phúc Văn, oe\i tơ\ Thôn 8, tơring Thuận Hà, apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nông pơma:  “Pơgar tiu tơ\ Dak Nông lôch lơ pơtêng hăm tơring anai. Nhen pơgar u\nh hnam nhôn mư\h lôch ‘no\h lôch đơ\ng 1 tru\h 2 tơle\i tiu lơ\m m^nh hơdrơ\ng, oe\i er^h lăp pă 1 tơle\u. Vang năm hop ako\m au, je\i ‘me\h vă hok pơ hrăm đe\i đơ\ng kon pơle\i cho\h jang sa anai găh trong jang tiu, đe\i chă pơma dơnu\h, tơbăt d^h băl găh dôm rơvơn, tơnap tap vă chă ho\k pơ hrăm d^h băl đơ\ng kon pơle\i cho\h jang sa dêh char anai.”

Lơ\m mă tiu ple\i lơ\m apu\ng ple\nh te\h pơdơ\h [ơ\t 0.8 tân lơ\m 1 hektar, ‘no\h tiu ple\i kơ te\h đak bơ\n to\k tru\h 2,2 tân lơ\m 1 hek tar. Đe\i lơ mir ple\i đơ\ng 7 tru\h 8 tân lơ\m 1 hektar. Tơdrong mă au [o#h hơdăh an^h jang tiu Việt Nam to\k bo\k đe\i rơvơn t^h tên. Mă le\i, kơ yuơ dru\h kiơ\ tơdrong đe\i io\k yua lơ, lơ kon pơle\i hlôi pơ j^p io\k yua rim pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm, pơgang pơm ăn ple\i ăl, ple\i t^h te\nh koăng chă pruih tơ\ dơnơm tiu. Tơdrong mă au to\k bo\k pơm kơne# tru\h tơdrong ple\i ‘lơ\ng păng tơdrong hôn bơnê tiu ‘lơ\ng kơ Việt Nam lơ\m an^h te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe.

Vă tiu Việt Nam đe\i an^h dơ\ng kơ jăp păng đunh đai, tơ\ ‘măng hop ako\m, rim bơngai jang khoa ho\k păng rim kang [o# ve\i lăng cho\h jang sa lơ\m tơring chă pơkă kon pơle\i jang tiu kăl jang kiơ\ kơ jăp ‘lơ\ng, ato\k kơtang chă prôi pho\ng mơ\r sinh ho\k ‘lơ\ng hơ iă ăn cham char, ‘ne\ gan io\k yua pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm ư\h kơ ‘lơ\ng hơ iă. Tiến sĩ Đặng Bá Đàn, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h tơm Chă tơche\ng păng ato\k tơ iung tiu pơkă: “ Mă blu\ng, kon pơle\i kăl io\k yua hơdre\ch ‘lơ\ng hoe\i đe\i sơdrông pơrang pơra\m, maw [ar hơmet pơ ‘lơ\ng te\h hơdrol vă pơtăm, kon pơle\i je\i kơchăng ve\h ver chă pơtăm tơ\ hơgăt te\h đe\i pơrang sơdrông pơra\m, te\h chă pơtăm chehphe ‘no\h kăl chă re\i pơtăm ‘long pơtăm anai m^nh [ar sơnăm ‘mơ\i vă pơm dă [iơ\ đe\i pơrang sơdrông pơra\m kơna mă pơtăm; dôm pơgar tiu hlôi ple\i ‘no\h kon pơle\i bơ\n lăng kơ jăp pơgar tiu ‘no\h kăl pơtăm hăm hơdrơ\ng er^h. Lơ\m ve\i lăng năng tông, kon pơle\i bơ\n kăl chă tu\h ăn mơ\r, atu\m chă prôi tu\h pho\ng mơ\r vi sinh. Lơ\m pơyan ‘mi, kon pơle\i bơ\n hơnơ\ng năm lăng mir ‘ne\ le# đak lo\k tơ\ng lơ\m dơnơm tiu. Hăm pơgar tiu hlôi ple\i, kon pơle\i bơ\n jang kiơ\ trong jang tang găn hơlau pơrang dơdrông pơra\m ‘no\h tơm hlo\h vă ato\k tơ iung tiu kơ jăp ‘lơ\ng.”.

Bơngai ch^h: Nguyễn Thảo

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t