VOV4.Bahnar - Lơ\m dôm sơ năm âu ki tơ drong jang “ Krao hơ vơn, tơ gu\m dro\ kăn hơ to\k tơ iung mu\k drăm, tơ jur dơ nu\h hin kơ jăp” đei rim kơ dră Khu\l dỏ\ kăn de#h char Kon Tum tơ le\ch jang jru\ să păng hơ nhăk ăn io\k yua hơ dăh ‘lơ\ng. Tơ\ xăh Đăk Mar, apu\ng Đăk Hà, gơ nang đơ\ng jang lơ trong jang, mo\ o\h dro\ kăn tơ ring tơ rang tơ\ âu hlôi hơ to\k đei jơ hngơ\m đon tơ goăt tơ goăl, tơ gu\m băl hơ to\k tơ iung mu\k drăm u\nh hnam, hơ to\k io\k yua klăih đơ\ng dơ nu\h hin kơ jăp.   

Pơ jing păng pơ tơm bơ\ jang đơ\ng sơ năm 2011, Kâu lak [o# “ {ar băt, [ar tơ gu\m” đơ\ng mo\ o\h dro\ kăn thôn 4, xăh Đăk Mar, apu\ng Đăk Hà hơ nơ\ng hơ to\k tơ iung păng roi ‘năr roi pơ\ih să. Tru\h dang ei Kâu lak [o# hlôi sơng đei 70 ‘nu bơ ngai vang jang păng io\k đei jơ nei ‘lơ\ng, ‘no\h j^ tơ gu\m đ^ đăng rim bơ ngai jang lơ\m khu\l đei tơ drong ar^h sa mu\k drăm u\nh hnam mơ mat tat adoi klăih đơ\ng dơ nu\h hin kơ jăp. Mo\ Nguyễn Thị Thanh Quê, Kơ dră vei lăng Kâu lak [o# tơ roi tơ băt, “ [ar băt ‘no\h j^ băt dôm u\nh hnam mo\ o\h mơ mat tat kăl kơ jên vă tơ iung mu\k drăm, băt tơ drong ar^h sa păng ‘me\h vă vă pơ jing tơ drong hiôk ăn mo\ o\h to\k io\k jên. Oei “ [ar tơ gu\m” ‘no\h j^ hơ dai hăm tơ gu\m jên to\k io\k, oei tơ gu\m tơ drong hlo#h vao, gơ\h jang sa:

“Đơ\ng năr pơ jing tru\h dang ei mo\ [o#h mo\ o\h tôch kơ chhôk hơ iă, hơ drin tơ gop jên vă ăn mo\ o\h hơ nơ\ng yak hlo\h mơ mat tat hơ drin. Jang tôch kơ lơ tơ drong athei tơ roi mo\ o\h tôch kơ bơ nê. Vei rong nhu\ng, rong pơ be, rong rơ mo, đang kơ ‘no\h pơ tăm che\h phe, pơ tăm thim tiu, mo\ o\h no\ng hơ to\k tơ iung thim vă jing mu\k drăm roi ‘năr roi pran kơ jăp”.

Năr ‘nao pơ jing Kâu lak [o# “ {ar băt, [ar tơ gu\m”, rim khei 1 ‘nu mo\ o\h jang lơ\m khu\l tơ gop 50.000 hlak jên pơm jên mong vă tơ gu\m băl hơ to\k tơ iung mu\k drăm. Lăng [o#h trong jang đei io\k yua, đơ\ng sơ năm 2015 mo\ o\h drơ\ng 1 nơ\r hơ to\k kơ so# jên to\k 200.000 hlak jên 1 khei. Đơ\ng kơ so# jên tơ gop rim khei, Khu\l vei lăng Kâu lak [o# hlôi tơ gu\m ăn hlo\h 100 ‘nu bơ ngai lơ\m khu\l hơ to\k tơ iung mu\k drăm. Gơ nang đơ\ng đei tơ gu\m găh jên păng đei pơ tho tơ roi băl tơ drong hlo#h vao jang sa, tru\h dang ei 70 ‘nu bơ ngai jang lơ\m khu\l kơ Kâu lak [o# ư\h kơ đei u\nh hnam hơ yơ oei găh u\nh hnam dơ nu\h hin, ako\p kơ so# jên mong mă mo\ o\h tơ gop ku\m to\k tru\h vă je# 1 ti hlak jên. Klăih đơ\ng tơ drong dơ nu\h hin đơ\ng tơ drong vang jang lơ\m Kâu lak [o# “ {ar băt, [ar tơ gu\m”, mo\ Nguyễn Thị Hòa tơ roi:

“Sơ\ u\nh hnam ^nh ku\m mơ mat tat yua kơ rong 2 ‘nu o\h ho\k đăi ho\k. Mă tă kơ ho\k tơ\ pơ lei tơm đe\ch kơ na pơ đ^ jên gre năm bro\k năr Têt, năr le#h tôch kơ măk jên. U|nh hnam nhôn mơ mat tat lơ mư\h athei năm jang thuê vă io\k jên rong kon ho\k. Mă lei đơ\ng [ơ\t mă Kâu lak [o# [ar băt [ar tơ gu\m mo\ o\h tơ gop jơ hngơ\m lơ\m ^nh to\k io\k 2 khei 28 triệu u\nh hnam nhôn bro\k răt 5 to\ rơ mo. Sơ năm sơ\ te\ch 2 to\ kon, đang kơ ‘no\h sơ năm to te\ch dơ\ng. Sư tu\h ‘no\h te\ch. Gơ nang đơ\ng jên ‘no\h kho\m kho\m mu\k drăm đei to\k [iơ\”.

Hăm jơ hngơ\m đon tơ gu\m băl vă hơ to\k tơ iung u\nh hnam, lơ\m dôm sơ năm âu ki vă je# 1.000 ‘nu bơ ngai jang lơ\m khu\l dro\ kăn tơ\ xăh Đăk Mar, apu\ng Đăk Hà hlôi đei lơ trong jang hơ nhăk ăn io\k yua lơ, [o#h hơ dăh nhen tơ drong jang “ Bo#i phe ‘mơ ‘met”, “ Rong nhu\ng te\h”, ‘mơ ‘met tăh kiơ\ An^h mong jên, kiơ\ chi [o#, gru\p khu\l dro\ kăn... Lăp lơ\m 2,3 sơ năm, ‘moi kiơ\ 8 tơ drong jang gru\p ‘mơ ‘met hlôi hlo\h 600 ‘nu bơ ngai lơ\m khu\l kơ xăh đei to\k io\k jên hơ to\k tơ iung mu\k drăm. Dôm j^t u\nh hnam dro\ kăn ư\h khan lăp klăih đơ\ng dơ nu\h hin mă oei hơ drin pơm pơ dro\ng. Tơ drong rim Khu\l dro\ kăn tơ\ xăh Đăk Mar, apu\ng Đăk Hà pơ jing đei gru\p ‘mơ ‘met tơ gu\m răh mo\ o\h đei jên hơ to\k tơ iung mu\k drăm, păng pơ tôch răh tơ drong chă to\k io\k jên hăm jên che\h kơ jung to\k bo\k đei [o#h tơ\ tơ ring tơ rang. Mo\ Nguyễn Thị Nhung, Kơ dră khu\l dro\ kăn thôn 4, tơ roi tơ băt:

“Sơ\ mo\ o\h ư\h kơ đei jên mă mo\ o\h ‘mơ ‘met thoi âu ‘no\h ku\m mơ mat tat de#h. Năm to\k io\k đơ\ng ‘ngoăih 1 triệu 1 năr ‘no\h 5 rơ bâu hlak jên, 3 rơ bâu dăh mă to\k io\k khei 1 khei 30 rơ bâu, 60 rơ bâu hlak jên jing mu\k drăm đ^ mơ mat tat roi mơ mat tat dơ\ng. Oei io\k đơ\ng pơ jing đei tơ drong jang năm tru\h tơ drong ar^h sa mo\ o\h dă [iơ\ kơ mơ mat tat [iơ\, u\nh hnam dơ nu\h hin ư\h pă đei bơ\ih.”

Io\k yua đơ\ng rim tơ drong jang ‘mơ ‘met tơ\ rim khu\l dro\ kăn tơ\ xăh Đăk Mar tơ gu\m mo\ o\h lơ\m tơ ring lui nge\h lơ\m kơ d^h kâu. {o#h hơ dăh ‘no\h j^ mo\ o\h hlôi hơ drin, pơ\n vang ako\m dôm lăm pơ tho tơ drong jang, pơ tho khoa ho\k ki thuơ\t, tơ [ơ\p băl, pơ ma dơ nu\h tơ roi băl tơ drong hlo#h vao lơ\m vei rong kon tơ rong, cho\h pơ tăm. Gơ nang đơ\ng ‘no\h lơ u\nh hnam bơ ngai jang lơ\m khu\l hlôi đei io\k yua kơ hre\ng triệu hlak jên rim sơ năm. Mo\ Mai Thị Lý, Kơ dră vei lăng Khu\l dro\ kăn xăh Đăk Mar akhan, ‘nâu j^ tơ drong ‘lơ\ng ăn mo\ o\h dro\ kăn lơ\m xăh đei lơ trong jang hơ to\k hlo\h dơ\ng jơ hngơ\m đon tơ goăt tơ goăl, tơ gu\m băl hơ to\k tơ iung mu\k drăm u\nh hnam, hơ to\k io\k yua klăih đơ\ng dơ nu\h hin kơ jăp:

“Hăm rim đe mo\ plei bơ ngai Yuăn vă hơ to\k tơ iung mu\k drăm va\ đ^ đăng mo\ o\h tơ gu\m hăm jên ‘no\h lơ. Pơ jing jên mong vă tơ gu\m băl. Oei hăm khu\l 3 pơ lei bơ ngai kon kông kơ so# jên to\k bo\k oei ư\h kơ lơ [iơ\ ‘no\h tơ gu\m ba\l hăm năr jang. Vă khan khei ‘nâu mă đei 1 u\nh hnam mơ mat tat đe sơ ‘me\h tơ gu\m năr jang ‘no\h mo\ o\h hôp khu\l ‘no\h rơ\ih pơ t^h gia năr ‘nâu u\nh hnam ‘no\h kăl 10 ‘nu jang ‘no\h đe mo\ ‘no\h ăn 10 ‘nu jang, io\k tơ\ dôm gru\p dăh mă 1 gru\p âu năm tơ gu\m”.

Đei tơ le\ch jang jru\ să păng hơ nhăk ăn io\k yua ‘lơ\ng, ‘moi kiơ\ tơ drong jang “ Krao hơ vơn, tơ gu\m dro\ kăn hơ to\k tơ iung mu\k drăm, tơ jur dơ nu\h hin kơ jăp”, tơ drong jang đơ\ng gru\p hăm mo\ o\h dro\ kăn tơ\ tơ ring tơ rang kơ de#h char Kon Tum roi ‘năr roi đei hơ to\k ‘lơ\ng păng pơ tru\t rim tơ drong jang nai đơ\ng Khu\l. Hơ dai hăm ‘no\h ku\m đơ\ng tơ drong jang âu, tơ drong jang, an^h dơ\ng đơ\ng bơ ngai dro\ kăn lơ\m tơ drong hơ to\k tơ iung mu\k drăm, pơ jing rơ nu\k rơ noa u\nh hnam roi ‘năr roi đei hơ dăh. Tơ drong ‘nâu tơ gu\m mo\ o\h thim lui nge\h lơ\m kơ d^h kâu păng jing tơ drong ‘lơ\ng vă hơ drin ho\k pơ hrăm, bơ\ jang, pơ che\h./.

Khoa Điềm ch^h

Thuem tơ blơ\