TRONG TANG GĂN JĬ JĂN ĂN KƠ NHŬNG
Thứ bảy, 11:18, 10/12/2022 VOV Tây Nguyên/Amazưt tơblơ̆ VOV Tây Nguyên/Amazưt tơblơ̆
VOV4.Bahnar - Dôm sơnăm au ki, tơdrong jĭ tơ̆ nhŭng đei ƀô̆h tôch kơtang tơ̆ lơ dêh char lơ̆m Teh đak. Trong jang rong kiơ̆ trong rơgŏh sinh hok tŏk bŏk đei jing trong chă rong ‘lơ̆ng hơ iă hlŏh.

 

 

Hăm dôm trong jang au nhen: vei lăng, dăr lăng hơlen kon tơrong răt rong đơ̆ng blŭng hăm đei chă jĭ jăn ưh; rim ĭch, đak hơyô, đak ôp hơdroong đei hơmet pơ ‘lơ̆ng hơdrol vă kôch tơ̆ ‘ngoăih dăh mă chă pơdŭ.

- Sơđơ̆ng rơgoh sinh hŏk: ‘Nŏh trong jang kih thuơ̆t tang găn hơlau păng pơm dă ƀiơ̆ tơdrong chă tơpŏh jĭ jăn ăn kon tơrong, kon bơngai păng cham char. Vă sơđơ̆ng rơgŏh kăl pơm kiơ̆ rim trong tơ̆ hơlau au:

1. Jang kiơ̆ tăh kron hơdrô̆, vei lăng năng tông

Hơnih rong đei dur pơgar hơtăih kơ pơlei, trong glung

Rong kron hơdrô̆ dôm nhŭng bŏng, nhŭng yŏng, nhŭng kon, nhung rong tĕch păng rim kon tơrong anai.

Hơtơ̆p kơƀang chĭh tơbăt, kơƀang ư̆h kơ ăn mơ̆t, dôm nơ̆r pơtho tơbăt tơ̆ rim hơnĭh rong. Dăr lăng hơlen đĭ đăng bơngai mơ̆t lĕch lơ̆m hơnĭh rong.

Hơlen hơdăh nhŭng răt rong: Răt iŏk đơ̆ng rim hơnĭh rong ‘lơ̆ng, hlôi đei ƀet bơ̆ng vaccine tom. Pơm kiơ̆ rong kron hơdrô̆ kiơ̆ tơdrong tơchơ̆t (14 năr hơdrol vă tăh rong hơdoi hăm nhŭng anai).

Dăr lăng hơlen gre mơ̆t lĕch, tơmam drăm, kmăi kmŏk mơ̆t lĕch hơnĭh rong.

Hơlen tơmam hiĕm, đak pơnhă.

- Tang găn xem bri brăh, kơ ep lep ler păng kon tơrong anai mơ̆t lơ̆m hơdroong.

2. Pơm rơgŏh

- Hơpuih, ôp rơgŏh drơ̆h hơdroong, tơnăr, bai tăh, tơmam drăm pơyua ăn rong kon tơrong.

Rim khei chă hơpuih pơ ‘ngoăih hơnĭh rong kon tơrong.

- Hơpuih hium rơgŏh, pruih pơgang pơlôch sơmach, lê̆ hŏh hơdrong lăp đơ̆ng rŏng rôp tĕch.

3. Pruih pơgang pơlôch sơmach jĭ:

- Lơ̆m 1 giĕng chă pruih pơgang pơlôch sơmach jĭ lơ̆m hơdroong, hơnĭh rong păng tăp dăhh hơnih rong. Tơdăh đei pơrang jĭ lei chă pruih pơgang hloi kiơ̆ ‘moi nơ̆r pơtho tơbăt đơ̆ng hơnĭh jang pơgang vei lăng kon tơrong.

- Pruih pơgang dôm tơmam drăm rong, gre, hao jang hơdrol păng đơ̆ng rŏng iŏk yua.

- Tơmam drăm jang pơgang vei lăng kon tơrong kăl chă ôp mă rơgŏh hăm đak pơgang mă trŏ ƀlep hơdrol păng đơ̆ng rŏng iŏk yua.

- Sơđơ̆ng rơgŏh hơdrol vă pruih pơgang. Iŏk yua pơgang pơm rơgŏh mă trŏ ƀlep (ƀlep găh kơtang rơdu, tôm khei ‘năr pơkă gơ̆h iŏk yua).

Vă tang găn hơlau jĭ jăn ăn kơ nhŭng: kăl pơm kiơ̆ trong pơkăp vei rong nhŭng kiơ̆ kơ loăi, khei ‘năr rong.

Pơm kiơ̆ kơ jăp rim trong pơkăp rong rơgŏh ‘lơ̆ng sinh hŏk.

Chă ƀet tôm pơgang vaccine tang găn jĭ

Vă tang găn jĭ jăn ăn kơ nhŭng rong tĕch, khei ‘năr chă ƀet vaccine păng pơgang đei tơbăt kiơ̆ tơ̆ hơla au:

 - Mư̆h kon nhŭng trŭh 3 năr đơ̆ng rŏng chông, ƀet pơgang Săt (10%) 2 ml lơ̆m 1 tŏ vă tang găn ư̆h kơ măh pham.

- Mư̆h nhŭng trŭh 7 năr ‘nŏh ƀet 1 ‘măng Vaccine tang găn jĭ hiĕn: Res-Vac; ƀet hơdrăp dơ̆ng lăp đơ̆ng rŏng nhŭng trŭh 21 năr vă tang găn hơlau 5 tơdrong jĭ găh tơsŏh.

- Mư̆h nhŭng trŭh 28 năr trŭh 32 năr ‘nŏh ƀet mă blŭng vaccine tang găn jĭ klal ( HC-Vac); ƀet hơdrăp ‘măng mă 2 mư̆h nhŭng hlôi 50 trŭh 54 năr vă tang găn hơlau jĭ klak ăn kơ nhŭng.

- Mư̆h nhŭng hlôi 50 trŭh 54 năr ‘nŏh ƀet hloi vaccine tang găn hơlau jĭ tơƀong tơplŏk kơchôp.

Tang găn hơlau jĭ ăn kơ nhŭng, jơ ‘năr ƀet vaccine tang găn hơlau nhen tơ̆ hơla au

- Nhŭng đơ̆ng rŏng đei jĭ: Ƀet vaccine tang găn hơlau jĭ klal chrŏh ăn kơ nhŭng mư̆h nhŭng hlôi 6 khei 1 poăt trŭh 7 khei; vaccine tang găn jĭ tơƀong tơplŏk kơchôp ‘măng mă blŭng lơ̆m nhŭng 6 khei 1 poăt; ‘măng mă 2 7 khei.

- Hăm nhŭng yŏng rong kon: Ƀet vaccine jĭ klak chrŏh lăp đơ̆ng rŏng su đơ̆ng 12 trŭh 14 năr; vaccine tang găn jĭ tơƀong tơplŏk kơchôp lăp đơ̆ng rŏng su đơ̆ng 17 trŭh 19 năr.

- Hăm nhŭng bŏng ƀet rim kơ loăi vaccine lơ̆m khei 3 păng khei 9 rim sơnăm.

Hơmet pơ ‘lơ̆ng nhŭng jĭ: Mư̆h ƀô̆h nhŭng jĭ kăl kron hơdrô̆ hloi.

Mưh nhŭng lôch păng tơpoh tơtang năm tơroi ăn hơnih jang pơgang vei lăng kon tơrong tơring hloi.

Kôch akŏm ĭch, hơkau nhŭng lôch đơ̆ng nŏh pơrăm hŭt hloi kiơ̆ ‘moi nơ̆r pơtho tơbăt đơ̆ng hơnĭh jang pơgang vei lăng kon tơrong pơtho ăn. ‘Nĕ chă răt, tĕch, chơ pơdŭ, ƀŭh kăt nhŭng jĭ, nhŭng lôch. ‘Nĕ chă klơ̆m hŭt kĕ kă nhŭng lôch.

VOV Tây Nguyên/Amazưt tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC