VOV4.Bahnar - Ia Dom j^ xă sơ lam đei lơ kon pơ lei kon kông oei, găh apu\ng Đức Cơ, dêh char Gia Lai. Ia Dom hlôi pơ jing đei lơ tơ drong ‘lơ\ng hơ iă mưh to\k jing xă sơ lam mă blu\ng tơ\ Tây Nguyên jang ke\h tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Tơ drong kiơ\ pơ jing đei tơ drong jơ nei ‘lơ\ng đơ\ng tơ ring sơ lam âu?

Pơ yan Puih mak truh, lơ pơ gar ‘long cao su oei le\ch hla ‘lơ\p, hlơ hlơr hlơ hlônh blu\h tôch ‘lơ\ng. Vă mât lơ\m pơ yan chrek kơ tăk ‘nao, [ok Siu Thêm, tơ\ plei Mok Đen, xăh Ia Dom, ôp hơ met pơ nhan mong kơ tăk cao su, pat hơ met xăng chrek kơ tăk. {ok Siu Thêm, ăn tơ băt, đơ\ng ro\ng hlo\h 20 sơ năm ku\m hăm Binh đoàn 15 pơ tăm ‘long cao su, tơ drong arih xa kơ kon pơ lei đei tơ plih ‘lơ\ng. Tơ ring tơ rang đei tơ plih ‘lơ\ng hơ iă, trong pơ lei đei man kơ jăp, chă yak vih vât tôch hiôk hian. Dôm sơ năm tơ je# âu, mă đơ\ng kơ jă kơ tăk cao su ưh kơ măk mă lei Binh đoàn oei hơ nơ\ng vei lăng ‘lơ\ng tơ drong arih xa ăn công nhân hăm jên khei hlo\h 5 triu 1 ‘nu 1 khei:

“Găh tơ drong pơ gơ\r jang ‘no\h tôch ‘lơ\ng. Dôm năr chơt đe kơ dră vang truh ngôi hăm kon pơ lei, răt nhu\ng te\h, et xa chơt hơ iă; et bơ\n tơ drô ge hăm kon pơ lei kơ na tôch kơ chơt. Kơ đông linh ku\m thoi no\h mơ\n, đang kơ ‘no\h Công ty 72, dôm khul choh jang vang ngôi pơ chơt hơ dai hăm kon pơ lei, tôch hơ iă. Kon pơ lei nhôn bơ nê an^h jang kơ pal tơ gu\m, hơ nhăk lơ tơ drong ‘lơ\ng truh hăm kon pơ lei”.

Ku\m hăm dôm kơ loăi ‘long kăp g^t nhen cao su, che\h phe, dang ei tơ\ tơ ring te\h sơ lam Ia Dom hlôi đei 1,2 kơ loăi ‘long xa plei đei pơ tăm nhen mit thái, ‘long na dăh mă plei jrang grưt, plei kro#i. Dơ\ng to\k bo\k pơ gar ‘long xa plei blu\h jing ‘lơ\ng, [ok Trang Quốc Hùng, Kơ dră che\p kơ\l HTX choh jang xa Ia Dom ăn tơ băt, tơ drong ‘lơ\ng đơ\ng xăh ‘no\h đei te\h xă păng to\k bo\k tơ che\ng hơ len vă io\k yoa sư ‘lơ\ng hlo\h. Hăm tơ drong pơ jing HTX, bơ ngai jang chu\n mir, mă loi j^ kon pơ lei kon kông, oei adrin jang kiơ\ ki thuơ\t ‘nao, jang hăm hơ dre\ch ‘nao ‘lơ\ng ku\m hăm lơ hla ar pơ kăp răt io\k đ^ tơ mam jang đei. Dôm tơ drong hơ găt choh jang  hăm mơ\r, Vietgap nge\h kơ tôch mơ mat hăm kon pơ lei kon kông, mă lei hăm tơ drong pơ tho tôch hơ len, 1 ‘nu jang 10 ‘nu bơ ngai jang kiơ\, [ok Trang Quốc Hùng lui, HTX Ia Dom gô pơ jing đei hơ năn tơ mam ăn kơ dih:

“Tơ dăh pơ tăm mit thái ‘nâu ‘no\h 1 sơ năm thu đei 120 triu 1ha, đei yoa hlo\h 3 ‘măng kơ jang che\h phe. Oei hăm ‘long na tơ dăh pơ tăm, vei rong ‘lơ\ng truh sư đei plei, 1 ha to\ se\t hlo\h ‘no\h ku\m đei 300 triu hlak jên. Ku\m tơ ring te\h, to\ ‘mi kial ‘nâu ‘năi mă lei tơ dăh đon tơ che\ng, trong jang đơ\ng kon pơ lei đei tơ plih, hlôh vao [iơ\ ‘no\h tơ drong đei yoa đơ\ng tơ ring te\h âu hơ nhăk ăn tôch lơ.”

{ok Ngô Hữu Thiện, Kơ dră vei lăng kon pơ lei xăh Ia Dom, apu\ng Đức Cơ, ăn tơ băt, sơ năm 2015 xăh jang ke\h tơ ring tơ rang ‘nao. 5 sơ năm âu ki, xăh hơ nơ\ng akhan, ‘me\h tơ ring tơ rang ‘nao kơ jăp ‘lơ\ng, tơ drong arih xa kơ kon pơ lei roi to\k, athei đei đon adrin đơ\ng kơ dih, ưh đei gô chang, gơ nang yoa đơ\ng te\h đak tơ gu\m. Pu\n ai ‘no\h Ia Dom đei tơ drong yak hơ doi đơ\ng lơ an^h te\ch mơ dro tih mă hơ dăh ‘no\h dôm công ty găh Binh đoàn 15, pơm an^h gơ nang vă chă tơ drong jang sơ đơ\ng. Atu\m hăm ‘no\h, hăm dôm trong jang tôch tro\ lơ\m tơ drong tơ plih ming ‘long pơ tăm, hơ to\k tơ drong tơ mât yoa khoa ho\k, ki thuơ\t, mu\k drăm tơ\ xăh hlôi yak hlo\h khei ‘năr mơ mat tat [ât che\h phe, cao su, tiu adoi ưh đei plei lơ, kơ jă jur reh. Io\k yoa đơ\ng kon pơ lei đei vei kơ jăp păng tơ drong tơ nuh hin jur hre\nh, kơ jăp.

{ok Ngô Hữu Thiện, ăn tơ băt, dang ei kơ so# unh hnam tơ nuh lơ\m xăh oei hơ la kơ 6% păng ‘nâu j^ tơ drong tơm tôch g^t kăl vă Ia Dom hơ nơ\ng jang to\k: “Ba jang đei bơih ‘no\h pă đei gô chang tơ drong tơ mât jên jang tơ gu\m đơ\ng te\h đak bơih, mă athei tơ iung jơ hngâm pran kơ dih tơ\ tơ ring. Kiơ\ đơ\ng groi te\h, ‘long pơ tăm hlôi đei dang ei ako\m rei pơ tăm, vei rong vă jang đei tơ mam ‘lơ\ng, lơ, tơ mât yoa khoa ho\k ki thuơ\t đang kơ ‘no\h gơ\h ‘mơ ‘met hai vă pơm hơ to\k tơ drong arih xa.”

Hăm dôm tơ drong adrin păng dôm tơ drong jang đei tôch hơ iă mưh pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, xăh sơ lam Ia Dom chơt hơ iă đei lơ kơ dră che\p kơ\l Đảng, Te\h đak truh ngôi, pơ lung păng pôk pơ ư vă pơih xă trong jang ‘lơ\ng. ‘Nao hlo\h j^, [ât hơ tuch sơ năm 2019, Kơ dră jang lơ\m An^h tơm Chinh tr^, Phó Thủ tướng Trương Hoà Bình truh hơ pong păng bơ\ jang tơ\ xăh sơ lam Ia Dom. Phó Thủ tướng chơt hơ iă păng pôk pơ ư tơ drong jơ nei đơ\ng xăh Ia Dom mưh jing xăh mă blu\ng tơ\ tơ ring sơ lam Tây Nguyên jang ke\h tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao:

“ Xăh Ia Dom bơ\n j^ xăh blu\ng a tơ\ tơ ring sơ lam jang ke\h tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Vă đei thoi âu gơ\h pơ ma ‘nâu j^ tơ drong adrin tôch tih đơ\ng An^h jang Đảng, khul kơ dră pơ gơ\r tơ ring păng kon pơ lei tơ\ xăh Ia Dom vang ako\m jơ hngâm vă bơ\n pơ jing, jang to\k, bơ\n hlôi jang đei tơ ring tơ rang ‘nao. Đơ\ng ro\ng kơ tơ blăh rơ ngei, tơ drong arih xa kơ kon pơ lei oei tôch mơ mat tat mă lei lơ\m dôm sơ năm tơ je# âu đei lơ tơ drong tơ plih ‘lơ\ng, tơ ring tơ rang ‘nao hlôi đei pơ jing. Tơ drong arih xa kơ kon pơ lei đei lơ tơ drong ‘lơ\ng [iơ\, đei [ôh [iơ\, ‘no\h j^ tơ drong tôch hơ iă.”

M^nh pơ yan Puih mak dơ\ng truh tơ\ jơ\p tơ ring tơ rang lơ\m te\h đak. Hăm xăh Ia Dom, pơ yan puih mak roi ‘lơ\ng hơ iă hlo\h dơ\ng yoa lơ pơ gar ‘long jing [lik [lăk, ro\ năng gô hơ nhăk dơ\ng tơ drong arih xa ph^ tơ to\, dơ no\ ‘lơ\ng ăn kon pơ lei dôm hơ dre\ch hơ drung tơ\ tơ ring sơ lam âu.

Công Bắc: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\