VOV4.Bahnar - Dôm sơnăm tơ je# au, kon pơlei cho\h jang sa tơ\ tơring hlôi pơjing đei lơ tơring cho\h jang sa, đei jang hơdoi kơ jăp hăm hơn^h mơdro sa te\ch răt, ‘măng blu\ng sơđơ\ng ăn tơdrong te\ch mơdro tơmam drăm, jang sa io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei. Bơngai ch^h kơtơ\ng ang Nguyễn Thảo bơ\ jang tơ\ Tây Nguyên đei [ai ch^h tơroi tơbăt tơdrong au:

Tơring Sơn Lang, apu\ng K[ang (Gia Lai) đei hlo\h 50 ha ‘long sa plei

J^ m^nh lơ\m dôm u\nh hnam mă blu\ng tơ\ tơring Sơn Lang, apu\ng K[ang pơ\n tơpl^h mir pơgar chehphe ư\h kơ gan plei vă chă pơtăm kro#i kam, ‘nho\ng Phạm Tố Hữu tơbăt, tơdrong jang sa pơgar ‘long dang ei đei vă je# 300 tr^u hlak jên lơ\m 1 ha 1 sơnăm, lơ hlo\h 2 tru\h 3 ‘măng pơtêng hăm jang chehphe. Mă kăl mư\h jang kiơ\ cho\h jang sa tu\h mơ\r, tơdrong jang sa io\k đei đơ\ng mir pơgar kro#i kam au đei lơ hlo\h dơ\ng. Trong jang sa ư\h kơ măh tơnap: lăp kăl hơtol yo\ng hom (long não) tơ\ dơnơm ‘long vă tơpu\h bơ\n roi, lep ler au to, kơ d^h pơm tơle\ch đơ\ng dôm plei, [um ‘long hơ\ nhen toih, hơmre\, rơya pơ ‘ngơ\m hăm đak hơlăk vă pơlôch roi vơng pơra\m plei ‘long. Atu\m hăm ‘no\h sư pơ u\h [uih ka hăm tơ\h hơtu\h vă pơm mơ\r tu\h ăn ‘long pơtăm. Gơnơm lơ lo\h kơna kon jên tơmơ\t jang to\ se\t hlo\h pơtêng hăm io\k yua pơgang, mă lei găh plei kro#i kam ‘lơ\ng hlo\h dơ\ng. ‘Nho\ng Phạm Tố Hữu tơbăt, tim mă tru\h khei ‘năr phe\ mă lei dôm bơngai mơdro hlôi năm tru\h tơ\ hnam k^ pơkăp răt io\k tru\h mơj^t tân lơ\m khei ‘năr Têt au: “Te\h roi năr roi rơhu\ ‘lơ\ng,ư\h kơ đei rang rar nhen bơ\n io\k yua pơgang. Kơ jă re dơ\ng, hăm 1 ha ‘no\h bơ\n dă [iơ\ tơhoach đơ\ng 20 tru\h 30 tr^u hlak jên lơ\m 1 sơnăm. Găh plei hăp sa ‘lơ\ng păng ‘ngam hlo\h dơ\ng. Bơ\n bơngai jang sa hơnơ\ng găh ‘long kro#i kam, kro#i kuit. Tơdăh io\k yua pơgang, bơngai răm mă blu\ng ‘no\h bơ\n, đơ\ng ro\ng ‘no\h u\nh hnam bơ\n. Mă [ar dơ\ng ‘me\h vă bơngai răt sa đei jơhngơ\m pran jăng grăng akau ‘lơ\ng. Bơ\n jang rơgo\h ‘lơ\ng ‘no\h đe hôn bơnê, đe răt io\k lơ.”

Hơn^h jang ‘nhot sa rơgo\h kơ Hơp tak xah Cho\h jang sa păng te\ch mơdro An Phát

Pơtăm ‘long sa plei păng ‘nhot ‘no\h trong jang ato\k tơ iung muk drăm to\k bo\k đei kon pơlei cho\h jang sa dêh char Gia Lai jang kiơ\ vă hoei lăp gơnang lơ\m chă jang pơtăm tiu, chehphe. Sơnăm 2020, tơ\ dêh char Gia Lai hlôi đei hlo\h 34.000 ha ‘nhot păng dang 10.000 ha ‘long sa plei rim kơ loăi. Vă ato\k kơ jă tơmam drăm cho\h jang sa, hrei au tơ\ Gia Lai hlôi đei 22 hơn^h mơdro sa pơm tơle\ch ‘nhot, plei ‘long, jang kiơ\ jang hơdoi hăm kon pơlei cho\h jang sa lơ\m pơm tơle\ch te\ch mơdro tơmam drăm. Dơno\ an^h vei lăng cho\h jang sa tơring hlôi tơgu\m djru lơ hơp tak xah jang kiơ\ trong cho\h jang sa kiơ\ rim tơdrong pơkăp ‘lơ\ng nhen VietGAP, GlobalGAP, pơjing đei kơdu\ng tăh, tem pơklep QR code, pơjing hơnăn tơring pơm tơle\ch tơmam drăm.

Tru\h dang ei, tơ\ dêh char Gia Lai hlôi pơjing đei hơn^h te\ch răt tơmam drăm ‘nhot sa, plei ‘long sơđơ\ng nhen Ko\ng ty Hương Đất An Phú (Pleiku), hơp tak xah An Trường Phát (Đak Pơ), hơp tak xah An Nhiên (Kông Chro), hơp tak xah jang pơtăm ‘nhot rơgo\h Phú Thiện, khu\l jang hơdoi pơtăm kro#i kam Kon Gang (apu\ng Đak Đoa)... Yă Nguyễn Tuyết Hoa- Kơdră Khu\l Tơmơ\t jên jang, jang hloi Kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah An Trường Phát tơbăt, dang ei hơn^h au hlôi đei 50 ha ‘nhot sa tơ rim tơring Hà Tam, Gia Hội, Giang Bắc, Cư An, Tân An (apu\ng Đak Pơ). Hăm tơdrong te\ch mơdro j^ tôch sơđơ\ng, lơ\m m^nh ‘nu bơngai jang lơ\m khu\l au jang sa io\k đei sơđơ\ng 5 tr^u hlak jên lơ\m 1 sao 1 khei. Yă Nguyễn Tuyết Hoa tơroi tơbăt, Hơp tak xah to\k bo\k yak tru\h pơm tơle\ch ‘lơ\ng vă ato\k kơ jă tơmam drăm: “Hơp tak xah đei Hơn^h tơm Pơtru\t jang găh Dơno\ an^h vei lăng Mơdro sa tơgu\m djru 1 to\ kmăi sơ\k. Kơna tơmam drăm kơ loăi 2, kơ loăi 3, hơp tak xah gơ\h pơm tơle\ch tơmam drăm, hơmet pơ ‘lơ\ng ăn ‘nhot kơ loăi 2, hoei chă tu\h hu\t. Tơdrong ‘me\h vă đơ\ng hơp tak ‘no\h đei m^nh hnam kmăi pơm tơle\ch ‘nhot sa tru\h tơ\ tơpang ti bơngai răt yua lei tơmam drăm bơ\n hơ iă dêh păng hơp tak xah pă đei chă tơtăm găh tơdrong đei rơkăh tơ\ kon pơlei jang ‘nhot bơih.”

Atu\m hăm tơdrong ato\k tơ iung lang să hơgăt te\h pơtăm ‘nhot kiơ\ trong jang tuh mơ\r, tơdrong ato\k kơtang tơgoăt jang hơdoi, lăng kơ jăp pơm tơle\ch ‘nhot đơ\ng ro\ng bu\ch ‘no\h tơdrong tơm vă jang sa kơ jăp ‘lơ\ng đei io\k yua kơ jăp. Tơ\ hop ako\m “Trong ato\k kơtang đei io\k yua kơ jăp te\ch mơdro ‘nhot, pơkao, plei ‘long tơ\ rim dêh char To\k bo\k păng Tây Nguyên” pơgơ\r lơ\m khei 12/2020 tơ\ Gia Lai, [ok Hoàng Văn Hồng, Kơdră che\p pơgơ\r Hơn^h pơtru\t Cho\h jang păng bri ‘long găh Dơno\ an^h tơm Pơtru\t cho\h jang sa Te\h đak, pơma hơdăh: “Nhôn tơle\ch ăn ‘me\h vă đei rim hơn^h mơdro sa, dôm hơn^h chă tơche\ng iung jang chă tơche\ng hơlen tơdrong jang kmăi kmo\k, đei kmăi kmo\k vei răk, pơm tơle\ch [lep ‘lơ\ng, te\ch mơdro ăn kon pơlei mư\h chă bu\ch, phe\ kăt tơmam drăm, pơm tơle\ch, vei lăng đơ\ng ro\ng chă phe\ bu\ch. Tơgoăt đei bơngai jang sa, hơn^h chă tơche\ng khoa ho\k păng hơn^h mơdro sa ‘no\h vă ato\k đei kơ jă măt, tơmam drăm ‘lơ\ng, ato\k đei io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei jang sa.”

Hăm tơdrong đei rơvơn t^h tên găh groi te\h păng to\ ‘mi kial sơđơ\ng, ato\k kơtang tơgoăt jang hơdoi, Gia Lai ke\ vă ato\k tơ iung tơmam drăm ‘nhot păng plei ‘long jing m^nh trong pran kơtang jang mu\k drăm ‘nao, tơ je# hăm dôm ‘long pơtăm g^t kăl nhen chehphe, tiu, ksu.

Bơngai ch^h: Nguyễn Thảo

Tơblơ nơ\r: Amazưt