VOV4.Bahnar - Đơ\ng ro\ng 10 sơ năm tơ le\ch jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, tơ drong jang sa tơ\ lơ tơ ring kơ Dak Lak hlôi đei hơ to\k ‘lơ\ng rơ đăh. Trong jang hơ met ming ‘long pơ tăm đei tơ pl^h ‘nao pran kơ tang, pơm đei roi ‘năr roi lơ tơ ring pơ tăm đei kơ jă kơ ti hlak jên 1 hec tar 1 sơ năm. Tơ drong tơ pl^h ‘no\h, tơ ring ơng hơ dre\ch ‘long tơ\ xăh Hòa Thắng, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, de#h char Dak Lak ‘no\h j^ an^h g^t kăl, hăm hơ năn “ Hơ dre\ch ‘long  Ea Kmat”, đei băt tru\h tơ\ jơ\p Tây Nguyên, tơ iung ăn rim tơ drong tơm hơ met ming cho\h jang sa, pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao.  

Khei 12 ‘no\h j^ khei ‘năr Tây Nguyên pơ tơm yak mơ\t lơ\m pơ yan to\, ‘me\h vă dôm kơ loăi ‘long hơ dre\ch tơ jur tôch kơ re, mă lei ư\h kơ s^ yua thoi no\h mă tơ drong jang đơ\ng dôm pơ gar ơng tơ\ xăh Hòa Thắng pơ lei tơm Buôn Ma Thuột tơ jur [ơk. {ok Phan Văn Hải, tơ ‘ngla 1 an^h te\ch mơ dro ‘long hơ dre\ch tơ\ thôn 10, xăh Hòa Thắng tơ băt, bơ ngai jang tơ drong jang ơng ‘long ư\h kơ đei lai yơ kơ te\ch tơ drong jang. Đơ\ng khei 4 tru\h khei 8, [ơ\t kon pơ lei jang chu\n mir mơ\t lơ\m pơ yan rei pơ tăm dôm kơ loăi ‘long đunh sơ năm, dôm hnam jang pơ gar hăt hot hăm tơ drong tơ chă tơ moi răt tơ mam, te\ch tơ mam. Oei đơ\ng dang ei tru\h Têt, an^h te\ch mơ dro ‘long hơ dre\ch te\ch pă gan đei ‘no\h ako\m hơ met ăn dôm kơ loăi tơ mam tơ mơ\t jang, găr hơ dre\ch, tơ mơ\ng tơ gep vă pơ gơ\r ơng – tơ gep ‘long. Dôm ‘long oei đei dơ\ng đơ\ng pơ yan hơ drol ku\m athei đei tơ pl^h te\h vă vei sơ đơ\ng blu\h jing hmă, kơ na hoach tôch kơ lơ jơ hngơ\m jang. Kiơ\ kơ [ok Hải, Hoà Thắng dang ei ư\h khan lăp jing an^h tơm ‘long hơ dre\ch kơ Dak Lak mă kơ pơ đ^ hloi Tây Nguyên păng 1 păh tơ ring pơ băh to\k bo\k. Lăp kăl kơ lăng dôm pơ gar ơng tơ\ xăh ‘no\h j^ gơ\h [o#h đei tơ drong ‘me\h vă cho\h jang sa đơ\ng pơ đ^ tơ ring.  "{ơ\t tơ ter ‘nâu, ^nh đei 1 pơ gar ơng 1 sao, pơ đ^ ‘no\h sâu riêng ngăl. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oei đei 4 pơ gar dơ\ng, lơ\m no\h đei 1 pơ gar joăt tơ gep tơ ‘mơ\ng sâu riêng Musang King. Lăng atu\m tơ\ âu hrei ‘nâu sâu riêng păng Macca ‘no\h j^ pran hlo\h. Dang ei ‘no\h macca oei te\ch pran hlo\h kơ sâu riêng. Đe răt m^nh gre, m^nh gre 10 rơ bâu tơ nơm lo\h ‘no\h, chơ năm pơ tăm kle\ch de#h char hloi”.  

Kiơ\ an^h vei lăng kon pơ lei xăh Hòa Thắng, tơ ring dang ei đei tru\h hlo\h 400 u\nh hnam jang tơ drong jang ơng pơ tăm, te\ch mơ dro ‘long hơ dre\ch. Hơ dre\ch che\h phe oei jing hơ năn kơ so# 1 tơ\ âu, yua đơ\ng đei băt hro#ih hlo\h dôm jơ nei đơ\ng an^h jang tơ che\ng hơ len che\h phe kơ so# 1 lơ\m te\h đak – An^h tơ che\ng hơ len Cà phê Ea Kmat hơ drol sơ\, vă khan An^h jang khoa ho\k ki thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên- Wasi dang ei. Hơ dre\ch che\h phe vo#i TR, che\h phe che TN păng THA yua đơ\ng Wasi pơm đei, đei rim bơ ngai jang pơ gar tơ ring pơ gơ\r pơm hơ dre\ch, to\k bo\k tơ gu\m rơ băn u\nh hnam kon pơ lei jang chu\n mir đei đăi dôm pơ gar che\h phe tôch kơ lơ, plei đei tru\h 8 tấn 1 hec tar.

Kiơ\ trong jang tơ pl^h hơ met ming ‘long pơ tăm păng ‘me\h vă roi ‘năr roi lơ đơ\ng kon pơ lei jang chu\n mir, rim bơ ngai jang pơ gar tơ\ Hòa Thắng oei pơm hơ dre\ch dôm kơ loăi ‘long bri kơ jă mu\k drăm lơ, nhen dổi jơk, sưa, macca; dôm kơ loăi hơ dre\ch ‘long sa plei răt tơ mơ\t đơ\ng te\h đak đe nhen dôm hơ dre\ch [ơ Mi, hơ dre\ch sâu riêng Malaysia, nhang Thái păng mit Thái. Dôm j^t kơ loăi ‘long hơ dre\ch đei rơ\ih đơ\ng jơ\p de#h char pơ lei tơm lơ\m te\h đak păng 1,2 te\h đak nai, hlôi đei ơng pơm tơ\ Hòa Thắng, to\k bo\k tơ gu\m ăn hơ met ming ‘long pơ tăm tơ\ Tây Nguyên thim roi lơ. Kiơ\ kơ Tiến sĩ Trần Vinh, kơ dră pơ gia an^h jang khoa ho\k ki thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên, hơ dre\ch ‘long Ea Kmat hlôi jing 1 hơ năn atu\m păng Hòa Thắng to\k bo\k [rư\ [rư\ jing 1 pơ lei jang ơng hơ dre\ch t^h, tơ mơ\t yua jơ nei lơ khoa ho\k ki thuơ\t ‘nao: "Dang ei ‘no\h lơ bơ ngai băt tru\h ‘long hơ dre\ch Eakmat. Păng dang ei ku\m gơ\h lăng Hòa Thắng ‘no\h j^ 1 pơ lei tơ drong jang ku\m gơ\h, yua kon pơ lei hlôi băt đei khoa ho\k ki thuơ\t. Lơ u\nh hnam hlôi đei pơ gar hơ dre\ch păng đei ku\m tơ mơ\t jên jang lơ, găh ki thuơ\t, găh kang [o#, kon bơ ngai. Hlo#h vao hlôi đei hơ to\k, đe pơm tơ le\ch ‘long hơ dre\ch ư\h klhan lăp ăn kơ Dak lak mă pơ đ^ hloi Tây Nguyên păng lơ de#h char nai dơ\ng".

Kiơ\ kơ yă Phan Thị Ngọc Trâm, Kơ dră Jơ nu\m vei lăng kon pơ lei jang chu\n mir xăh Hòa Thắng, hơ dre\ch ‘long rim kơ loăi hlôi jing tơ mam ‘lơ\ng hơ dro# kơ tơ ring, ăn io\k yua rim sơ năm đơ\ng 2,3 hre\ng triệu tru\h hloi dôm j^t ti hlak jên 1 u\nh hnam. Ư|h khan lăp ch^h răk io\k yua tơ che\ng hơ len đơ\ng Wasi- an^h tơ che\ng hơ len cho\h jang sa bri ‘long, ‘long kăp g^t đe lui yom tơ\ Tây Nguyên, rim tơ ‘ngla pơ gar ơng tơ\ Hòa Thắng oei tôch kơ hơ drin lơ\m băt hơ dăh ‘me\h vă an^h te\ch mơ dro vă tơ tom pơ tru\h dôm hơ dre\ch ‘nao, pơm lăp hăm ‘me\h vă đơ\ng kon pơ lei. Yă Phan Thị Ngọc Trâm akhan, tơ dăh jang ‘lơ\ng tơ drong vei lăng, tang găn ke\ đei tơ drong bơ ngai tơ chă dui đe răt ‘long hơ dre\ch măk đei [o#h mư\h Hòa Thắng tru\h pơ yan jang, ‘no\h tơ drong jang ơng ‘long tơ\ âu gô tơ pă jing ‘lơ\ng hơ iă păng hơ to\k tơ iung kơ jăp: Tơ dăh tru\h tơ\ âu lơ\m khei 3, khei 4 pơ tai vă ‘mi, gô [o#h tôch kơ lơ bơ ngai dui chă te\ch ‘long măk, ư\h kơ ke\ tang găn đ^. Yua thoi no\h xăh đei ‘me\h vă păng hlôi tơ le\ch bơ\ih, ‘no\h j^ pơ jing 1 kơ chơ te\ch ‘long hơ dre\ch vă vei sơ đơ\ng tơ păt te\ch, răt ăn kơ rim u\nh hnam pơm te\ch. Kơ chơ te\ch mơ dro gô đei bơ ngai vei lăng, vei sơ đơ\ng ‘lơ\ng hơ dre\ch tơ\ no\h đei io\k đơ\ng dôm pơ gar đei hơ găt ‘lơ\ng kiơ\ tơ chơ\t. Athei pơm thoi no\h, oei chă te\ch kư\ kă nhen dang ei ‘no\h hơ nat de#h”.

Đei le# an^h gơ nang găh khoa ho\k ki thuơ\t, đei hơ năn Ea Kmat ‘lơ\ng, tơ drong uơ oei dơ\ng kơ Hòa Thắng ‘no\h j^ jang pơ ke\h tơ drong pơ gơ\r – jang hơ dai, gô đei pơ gơ\r lơ\m jăl jang đơ\ng ro\ng dơ\ng kơ tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Tơ dăh jang hơ dai đei yua, pơ gơ\r mă kơ jăp , Hòa Thắng gô jang to\k jing 1 pơ lei tơ drong jang ơng ‘long ‘nao, tơ iung tơ mam ‘lơ\ng ăn jơ\p lơ\m de#h char păng pơ đ^ hloi tơ ring Tây Nguyên. 

          Dương Đình Tuấn: Ch^h

          Thuem: Tơ blơ\