VOV4.Bahnar - Oei tơ ter trong Đông Trường Sơn đei đe ư\h hơ nhang păng hơ la jơ\ng kông Pơ gar ‘long te\h đak Chư Yang Sing, plei Kiều xăh Yang Mao găh apu\ng Krông Bông de#h char Dak lak tôch kơ hiôk vă hơ to\k tơ iung tơ amng lăng. Hăm dôm tơ drong ‘lơ\ng găh jơ hnơr ar^h, bri ‘long bri brăh păng tơ drong jo\h ayo\, an^h jang kơ pal tơ ring to\k bo\k dar de\h pơ jing pơ lei jing plei tơ mang lăng cham char tơ ring tơ rang ‘nao tơ klep hăm jo\h ayo\ bơ ngai M'nông ăn tơ ring.

Hlo\h 1 sơ năm kơ âu, [ok Y Gên Byă oei tơ\ plei Kiều, xăh Yang Mao, apu\ng Krông Bông ling lang hăt hot yua kơ vang jang tơ drong jang plei tơ mang lăng bri brăh tơ ring tơ rang ‘nao tơ klep hăm jo\h ayo\ kơ bơ ngai M'nông. {ok Y Gên tơ băt, rim năr sư ako\m vei lăng 1 hec tar che\h phe, 80 tơ nơm ‘long mit Thái Lan, 60 tơ nơm ‘long ca cao păng dang 300 tơ nơm ‘long kam sành vă hơ to\k tơ iung pơ gar să tơ mang lăng cho\h pơ tăm.

Tru\h khei ‘năr âu, pơ đ^ pơ gar ‘long blu\h jing ‘lơ\ng, vă đ^ đăng dôm kơ loăi ‘long sa plei to\k bo\k le\ch pơ kao păng kơ te\n plei blu\ng a. Mư\h pơ gar ‘long hơ to\k tơ iung sơ đơ\ng, gô đei an^h jang mơ dro sa pơ\ih rim tour tơ mang lăng vă sơng io\k tơ moi tru\h tơ mang lăng. ''Dôm kơ loăi ‘long sa plei tôch kơ lăp hăm te\h hrâu hăm chuơ\h tơ\ tơ ring âu, plei ‘yăl de#h. Tơ\ xăh, apu\ng đe akhan hơ to\k tơ iung tơ mang lăng cho\h pơ tăm tơ klep hăm jo\h ayo\ kơ na ^nh vang jang. Đe sư gô ba tơ moi năm lăng vă kơ băt, tơ drong âu gô pơm đei jên yua ăn kon pơ lei. Nhôn ‘nă de#h. Jang tơ mang lăng cham char tơ klep hăm tơ ring tơ rang ‘nao păng jo\h ayo\ đei yua ăn kon pơ lei lơ de#h."

Plei Kiều, xăh Yang Mao, apu\ng Krông Bông oei vei đei lơ tơ drong hơ iă hmă kơ bơ ngai M'nông

Lơ\m tơ drong jang hơ to\k tơ iung plei tơ mang lăng cham char tơ ring tơ rang ‘nao tơ klep hăm jo\h ayo\, ‘ngoăih kơ hơ to\k tơ iung rim pơ gar ‘long sa plei, oei ako\m vei răk dôm tơ mam kăp g^t jo\h ayo\ kơ bơ ngai M'nông tơ\ plei Kiều. Yă H'Bơi Niê 80 sơ năm oei tơ\ plei Kiều xã Yang Mao tơ băt, io\k đơ\ng tơ le\ch jang tơ drong jang, tơ drong jang tanh brai vai khăn kră sơ\ lơ\m pơ lei pơ gơ\r chơt hơ iă hloi. ‘Nâu j^ tơ [o#h tôch kơ ‘nă vă hơ to\k tơ iung, vei răk tơ drong jang tanh brai joăt joe kơ kon pơ lei.  "Tơ drong jang tanh brai vai khăn tơ klep hăm ^nh dôm j^t sơ năm âu bơ\ih, ‘nâu j^ tơ drong jang joăt joe đơ\ng kon pơ lei tơ ring ‘nâu. Tru\h âu kơnh te\h đak hơ to\k tơ iung tơ mang lăng tơ klep hăm jo\h ayo\ ‘no\h ^nh chhôk de#h, ^nh gô hơ drin pơ tho đ^ dôm ki thuơ\t tanh ăn kơ khu\l hơ ‘lơ\p, hơ me\ng tơ drong jang đei vei răk pơ tho. Tơ moi tơ mang lăng đe sư mă năm răt ‘no\h lơ bơ ngai gô băt tru\h tơ mam đơ\ng nhôn, kon pơ lei ku\m đei jên vă đei yua lơ\m tơ drong ar^h sa, pơ vei đei tơ drong jang ăn kơ kon sâu.”

Kiơ\ kơ [ok Y'Drai M'Drăng- Kơ dră an^h vei lăng kon pơ lei xăh Yang Mao, vă jang kiơ\ tơ drong jang âu, tơ ring hlôi chă trong ăn kon pơ lei hơ to\k tơ iung rim tơ drong jang ‘long sa plei nhen: mit Thái Lan, jrang jrưk, sâu riêng, kam, kuich, [ơ, pơ o\, nhang… Hơ dai hăm ako\m tơ mơ\t jên jang pơm kơ jăp trong nơ năm tơ ring tơ rang, rim an^h jang tơ pôl, hơ met ming rim hnam kơ jung joăt joe, pơ\ih rim lăm ho\k tôn ch^ng chêng, tanh brai vai khăn, pơ gơ\r pơ vei dôm le#h jo\h ayo\ kơ bơ ngai M'nông tơ\ Tây Nguyên.

Lơ hnam kơ jung joăt joe tôch kơ ‘lơ\ng, pơm ăn tơ moi mơ nơ\h mư\h năm lăng tơ\ âu

{ok Y'Drai tơ băt, dang ei đei 81 u\nh hnam lơ\m plei Kiều vang jang tơ drong jang. Rim u\nh hnam đei tơ gu\m đ^ ‘long hơ dre\ch, pho\ng vă hơ to\k tơ iung pơ gar ‘long sa plei hăm te\h să dang 120 hec tar. ‘Ngoăih kơ ‘no\h oei tơ gu\m kon pơ lei pơm hơ met ming dang 30 to\ hnam kơ jung joăt joe pơ yua ăn [^ch ngôi kơ tă đơ\ng tơ moi tơ mang lăng. "Nhôn to\k bo\k ako\m hơ to\k tơ iung rim pơ gar ‘long sa plei păng hơ to\k vei răk jo\h ayo\ kơ bơ ngai M'nông tơ\ plei Kiều pơ ma hơ dro# păng đ^ đăng lơ\m xăh pơ ma atu\m. Tơ drong âu ‘no\h nhôn to\k bo\k jang hơ dai hăm An^h jang găh jo\h ayo\ păng kơ tơ\ng ang apu\ng pơ gơ\r tơ iung ming dơ\ng rim kơ loăi jo\h ayo\ nhen: tanh brai vai khăn, rim khu\l tôn ch^ng chêng; pơ gơ\r le#h soi kơ [a ‘nao, soi kơ tơ nglang đak, dăh mă hơ ri Ea Ray,… ‘Nâu j^ dôm tơ drong ‘lơ\ng hơ iă jo\h ayo\ vă sơng tơ moi tơ mang lăng kăl kơ đei vei răk păng hơ to\k tơ iung.”  

Plei Kiều đei pơ jing đơ\ng anglo\ 20. Dang ei plei đei vă je# 90 u\nh hnam, đ^ đăng kon pơ lei ‘no\h j^ bơ ngai M'nông ar^h sa. Te\h kơ pơ lei dang 6.500 hec tar, oei tơ ter kiơ\ j^h trong Đông Trường Sơn păng j^h kông Chư Yang Sing. Tơ ring âu ku\m oei lơ\m an^h kơ drơ\m an^h gru groa jơ hnơr ar^h kăn kư\ kach mang kơ de#h char Dak Lak.

Trong đe ư hơ nhang Đông Trường Sơn năm kle\ch ‘no\h j^ tơ drong ‘lơ\ng vă tơ ring hơ to\k tơ iung mu\k drăm – tơ pôl lơ\m no\h đei tơ mang lăng

Kiơ\ kơ yă Nguyễn Thị Phương Hiếu-Pho\ kơ dră che\p kơ\l an^h vei lăng găh jo\h ayo\, tơ plo\ng kơ dâu păng tơ mang lăng de#h char Dak Lak, hăm đei tơ drong ‘lơ\ng găh cham char bri brăh, kon bơ ngai, jơ hnơr ar^h ‘no\h plei Kiều tôch kơ lăp vă hơ to\k tơ iung plei tơ mang lăng cham char tơ ring tơ rang ‘nao tơ klep hăm jo\h ayo\ kon kông. Yă Hiếu tơ băt: "Trong nơ năm, cham char, tơ drong ‘lơ\ng hơ iă joăt joe kơ bơ ngai M'nông tơ\ plei Kiều ‘no\h j^ tơ drong hiôk t^h vă hơ to\k tơ iung tơ mang lăng kiơ\ tơ drong jang âu. Lơ\m jăl jang 2020-2025, găh che\ng hơ met te\h hơ to\k tơ iung tơ mang lăng tơ\ Dak Lak, nhôn gô jang tơ gu\m ăn an^h vei lăng kon pơ lei de#h char tơ mơ\t pơ lei tơ mang lăng cham char bri brăh plei Kiều lơ\m tơ drong jang hơ to\k tơ iung an^h tơ mang lăng tơm ăn tơ ring. Tơ drong ‘nâu gô pơm đei jên yua ăn kon pơ lei kon kông păng vei răk dôm tơ drong kăp g^t jo\h ayo\ tơ ring ‘nâu.”

Rim sơ năm Dak Lak sơng hlo\h 810 rơ bâu ‘nu tơ moi tơ mang lăng, to\k jo# păh lăp 12% 1 sơ năm. Rim tơ drong jang tơ mang lăng kơ tơ ring dang ei ‘no\h: bơ\ jang năm lăng tơ\ rim pơ gar bri ‘long te\h đak, an^h vei răk tơ mam bri brăh, mir đak lar, pơ gar ‘long sa plei; tơ mang lăng tơ pôl… Tơ drong tơ le\ch jang jơ nei tơ drong jang plei tơ mang lăng cham char tơ ring tơ rang ‘nao tơ klep hăm jo\h ayo\ gô pơm đei lơ tơ mam tơ mang lăng ăn tơ ring, pơ jing tơ drong jang păng đei jên io\k yua ăn kon pơ lei kon kông. Đơ\ng no\h, jo\h ayo\ kon kông đei vei răk, tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao tơ\ tơ ring đei tu\n pran.     

            Tuấn Long: Ch^h

Thuem: Tơ blơ\