VOV4.Bahnar - Xăh Đăk Ui, apu\ng Đăk Hà, de#h char Kon Tum ‘no\h j^ 1 tơ ring bơ\ jang g^t kăl lơ\m 2 ‘măng tơ blăh hu\t aya\t Phalăng păng Mi do\ng te\h đak. Đơ\ng tơ ring đei pơ t^h nhen kơ du\ng [ôm [rơ\m đơ\ng bơ ngai aya\t, Đăk Ui dang ei hơ drin to’\k pran kơ tang lơ\m trong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Tơ pl^h, ph^ tơ no\ đei [o#h tơ\ rim pơ lei pơ la kơ tơ ring kăn kư\ kach mang sơ\.  

Đơ\ng trong Hồ Chí Minh năm dang 13km kiơ\ găh hơ le\ch tu lơ\m jăl trong nhươ\ să pơ brơ\ng kua dôm kơ dơ chu\n [a glơch, pơ gar che\h phe, kơ su jing ‘lơ\ng ‘no\h tru\h an^h kơ drơ\m xăh Đăk Ui, apu\ng Đăk Hà, de#h char Kon Tum.  43 sơ năm đơ\ng ro\ng năr tơ ring pơ băh rơ ngei, Đảng, khu\l kơ dră păng kon pơ lei xăh Đăk Ui hlôi pơ jing kơ jăp um rup “ Kơ jăp lơ\m chăl tơ blăh, pran lơ\m chăl rơ ngei”.  

Tru\h dang ei rim jăl trong năm tru\h tơ\ 11 pơ lei  lơ\m xăh vă đ^ đăng đei tu\h nhươ\ dăh mă [ê to\ng năm v^h vơ\t hiôk. Trong nơ năm [ônh, hiôk pơ tru\t jang sa, mơ dro sa hơ to\k tơ iung. 1.200 u\nh hnam kon pơ lei kơ xăh hăm 90% ‘no\h j^ bơ ngai kon kông Sê đăng hnam hơ yơ ku\m đei đơ\ng 1hec tar ‘long pơ tăm tơ\ kơ pal. Năm le\ch đơ\ng [ôm [rơ\m tơ blăh vang, oei kơ tă tơ klep hăm groi te\h Đăk Ui, [ok Trần Xuân Lành, oei tơ\ thôn 8, tơ roi tơ băt:

“M^nh tơ drong tơ pl^h tôch kơ ‘lơ\ng. Trong nơ năm, hnam trưng ho\k, hnam pơ gang, năm v^h vơ\t, gre. Đăk Ui hlo\h 1 tơ drong hơ găt, hlo\h 1 khei ‘năr đơ\ng 1 jăl jang [rư\ [rư\ yak năm to\k hloi. Dang ei ‘no\h hiôk chơt bơ\ih. Tơ drong ar^h sa kơ bơ ngai Đăk Ui dang ei jo# hloi thôn 3, đang kơ ‘no\h thôn 1a to ‘no\h hơ tăih hlo\h, đ^ đăng kon pơ lei adoi đei sa yua đ^, mă loi ‘no\h j^ dôm u\nh hnam đei ko\ng hăm kach mang tơ drong ar^h sa kơ đe sư hơ to\ dăh mă hlo\h kơ dôm dôm kon pơ lei hmă”.

Tru\h tơ\ Đăk Ui, tre\ng lăng kơ dơ chu\n na [a glơch glach, pơ gar che\h phe, kơ su jing ‘lơ\ng, ư\h kơ đei bu tơ che\ng tơ ring ‘nâu sơ\ đơ\ng jing an^h tơ blăh krưp kre\nh. Lăp jo# đơ\ng sơ năm 1961 tru\h sơ năm 1970 kon pơ lei păng du kích xăh Đăk Ui hlôi tơ blăh 289 ‘măng hăm ayăt, prăh tơ huo\ng 6 tong gre păr, tơ blăh hu\t 885 ‘nu aya\t; tơ gop lơ\m tơ mam mong rong linh hlo\h 7.700 reo [a, 10 tấn hơ [o... Xăh Đăk Ui ‘no\h j^ hla kơ blu\ng kơ Tây Nguyên lơ\m pơ jing tơ ring tơ pôl kơ jăp, khu\l du kích pran, kang [o# hơ gei. Jơ nei đơ\ng linh kon pơ lei  Đăk Ui đei te\h đak ch^h io\k hăm 6 mê đai rơ ngei. Mă loi ‘no\h, ‘năr 20/ 9/1971, Khu\l kơ dră che\p kơ\l kach mang tơ ring pơ băh Việt Nam kơ plăh do\h sơ\ pôk hơ păh hơ năn g^t kăl: An^h jang khu\l linh kon pơ lei nu\ih mơng. Hơ to\k tơ drong joăt joe pơ lei pơ la kach mang, bơ ngai Sê đăng oei tơ\ Đăk Ui hơ drin yak hlo\h mơ mat tat pơ jing tơ drong ar^h sa roi ‘năr roi ph^ tơ no\. ‘Nho\ng U Thắng, oei tơ\ thôn 3, tơ roi:

“Sơ\ găh mu\k drăm mă lơ ‘no\h j^  pơ tăm [um [lang păng [a đak mă lei dang ei tơ iung găh che\h phe păng vei rong kon tơ rong. Thôn 3 găh vei rong kơ pô, rơ mo ‘no\h lơ hlo\h kơ xăh. Ku\m hu\t răh te\h [um [lang yua kơ te\h pơ tăm lơ sơ năm bơ\ih kơ ne# đ^. Tơ pl^h jing pơ tăm che\h phe ‘no\h lơ. Pơ têng hăm sơ\ găh tơ iung mu\k drăm ku\m lơ bơ\ih.”    

Vă hơ met pơ ‘lơ\ng đei tơ drong mơ mat găh tơ iung mu\k drăm, sut pơ ngot tơ jur dơ nu\h hin, Đảng, khu\l kơ dră xăh Đăk Ui đei lơ trong jang tro\ [lep, nhen tơ pl^h ming ‘long pơ tăm kon tơ rong lăp hăm tơ mam, tơ drong ‘lơ\ng rim pơ lei pơ la; tơ ge\ch io\k jơ nei rim tơ drong jang mu\k drăm pơ gar, groi; tu\n pran tơ iung vei rong kon tơ rong; tơ gu\m kon pơ lei io\k yua jơ nei rim kon jên to\k io\k tơ gu\m vă tơ iung jang sa, vei rong kon tơ rong...

M^nh an^h plei Đăk Ui hrei ‘nâu

Tru\h dang ei lơ\m xăh Đăk Ui hlôi pơ tăm đei hlo\h 500 hec tar ‘long kăp g^t, vei rong đei vă je# 2 rơ bâu to\ kơ pô, rơ mo; io\k yua jo# păh lăp đei 23 triệu hlak jên 1 ‘nu 1 sơ năm. Dôm tơ drong hơ găt găh u\nh điên, pơ gang, pơ tho pơ hrăm, dơ nâu đak, trong nơ năm, pơ pro\ bơ ngai jang, trong jang pơ gơ\r  jang sa mă xăh jang đei lơ\m pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao to\k bo\k pơ jing tơ drong ‘lơ\ng ăn Đăk Ui hro#ih jang đang dôm tơ drong hơ găt uơ oei dơ\ng. {ok Ngô Hồng Hưng, Kơ dră an^h vei lăng kon pơ lei xăh tơ roi tơ băt, 1 lơ\m dôm tơ drong hơ găt mă khu\l kơ dră tơ ring to\k bo\k hơ drin jang đei 1 trong kơ jăp ‘no\h j^ hơ to\k ‘lơ\ng io\k yua đơ\ng kon pơ lei:   

“An^h vei lăng kon pơ lei xăh ku\m hlôi jang hơ dai hăm rim gru\p jang, khu\l tơ pôl krao hơ vơn kon pơ lei tơ pl^h trong jang ‘long pơ tăm, hơ to\k lơ\m tơ mơ\t jên jang cho\h pơ tăm. Lơ\m trong cho\h pơ tăm ‘no\h j^ tơ drong io\k yua hơ dre\ch ‘nao. Pho\ng athei mă lăp. Xăh vang hơ dai hăm Jơ nu\m pơ gơ\r kon pơ lei jang chu\n mir pơ gơ\r jang tơ drong jang tơ\ kơ dơ chu\n na pơ tho kon pơ lei. Băt hơ dăh tơ drong tơm pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao tơm ‘no\h j^ kon pơ lei păng bơ ngai đei sa yua ku\m jing kon pơ lei, an^h vei lăng kon pơ lei xăh ku\m hlôi jang hơ dai hăm rim gru\p jang khu\l tơ pôl krao hơ vơn kon pơ lei pơ jing rim gru\p, rim khu\l u\nh hnam tơ iung mu\k drăm io\k yua lơ hlo\h [iơ\”.

Năm tru\h tơ\ Đăk Ui hrei ‘nâu tơ\ yơ ku\m kơ tơ\ng kon pơ lei tơ roi găh tơ drong jang sa, găh kơ jă kơ su, tơ [a\r, che\h phe... Ư|h pă jing xăh hơ tăih hơ to\ nhen sơ\ bơ\ih, dôm trong nhươ\, [ê to\ng tơ [ư\h kơ jung ăn gre ô tô chơ pho\ng, tơ mam tru\h tơ\ rim pơ lei. Tơ mam drăm đơ\ng cho\h jang sa đei ư\h kơ đei bơ ngai mơ dro tơ jur kơ jă. Kơ măy [ôm, kơ măy ot, kơ măy cho\h tơ pl^h jơ hngơ\m bơ ngai jang. Kon pơ lei chhôk hơ iă pơ jei băl jang sa, 1 jơ hngơ\m lui lơ\m tơ drong che\p kơ\l đơ\ng Đảng. {ok A Vượng, Bí thư an^h jang Đảng apu\ng Đăk Hà, tơ roi tơ băt:

“Lơ\m jang kiơ\ hơ to\k tơ iung mu\k drăm, sut pơ ngot tơ jur dơ nu\h hin ku\m hăm tơ drong tơ mơ\t jên jang đơ\ng Đảng, te\h đak, đơ\ng kơ dră kơ pal, kon pơ lei xăh Đăk Ui lơ\m khei ‘năr âu ki mă loi ‘no\h j^ lơ\m tơ iung mu\k drăm kon pơ lei tôch kơ hơ drin. Băt tơ mơ\t yua khoa ho\k ki thuơ\t lơ\m jang sa vei rong kon tơ rong. Băt tơ mơ\t yua kơ măy kơ mo\k lơ\m cho\h jang sa. Đơ\ng an^h rim u\nh hnam hơ drin lơ\m jang sa, sut pơ ngot tơ jur dơ nu\h hin ‘no\h mă pơ jing đei pơ lei pơ la ph^ tơ no\ tôm, pran kơ jăp sơ đơ\ng păng to\k bo\k ako\m ăn tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao”.

Đơ\ng an^h pơ t^h nhen kơ du\ng [rôm [rơ\m đơ\ng ayăt, Đăk Ui dang ei hơ drin pran kơ tang lơ\m hơ yak năm pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Tơ pl^h, ph^ tơ no\ đei [o#h lơ\m rim pơ lei pơ la tơ ring kăn kư\ sơ\. Bơ ngơ\t t^h hlo\h đơ\ng khu\l kơ dră tơ ring păng dôm bơ ngai jang kơ pal ‘no\h j^ hrei ‘nâu oei đei 1,2 ‘nu kon pơ lei oei tam mă hu\t đei tơ drong joăt oei sa, hơ lăh kơ jang, tam mă đei trong tơ le\ch jang lơ\m pơ hoach u\nh hnam, ham kơ et tơ drô, rơ ne\h kon lơ... hơ nhăk tru\h bơ ngot dơ nu\h hin. Đảng bộ păng khu\l kơ dră xăh hlôi đei trong tơ le\ch jang plăih song kang [o#, đảng viên tơ roi tơ băt, krao hơ vơn, tơ gu\m vă rim u\nh hnam âu te\nh gơ\h băt hơ drin klăih đơ\ng dơ nu\h hin./.

Khoa Điềm ch^h

Thuem tơ blơ\