VOV4.Bahnar -Đơ\ng ro\ng hlo\h 10 sơ năm tơ le\ch jang pơ jing tơ drong jang te\h đak tơ ring tơ tang ‘nao, um ai tơ ring tơ rang kơ  tơ ring Tây Nguyên đei lơ tơ pl^h ‘lơ\ng. Dôm jăl trong nơ năm đei tơ mơ\t jên jang pơm hơ met, an^h jang tơ mam drăm ‘lơ\ng, tơ drong ar^h sa kon pơ lei roi ‘năr roi đei hơ to\k ‘lơ\ng gơ nang đơ\ng tơ pl^h tơ drong joăt cho\h pơ tăm... Đ^ đăng hlôi pơm đei 1 kơ mâu hơ dăh lơ\m um rup tơ ring tơ rang tơ\ tơ ring Tây Nguyên âu.

Năm tơ\ xăh sơ lam Ia Nan, apu\ng Đức Cơ, de#h char Gia Lai [lep lơ\m năr kon pơ lei ‘nao io\k yua đang pơ yan jang kơ na u\nh hnam hơ yơ ku\m chhôk hơ iă. Um ai tơ ring tơ rang kơ xăh sơ lam âu tă kơ tơ pl^h pha, đơ\ng apu\ng mơ\t tru\h tơ\ an^h kơ drơ\m xăh păng tru\h tơ\ rim pơ lei pơ la hlôi đei trong man, hnam oei kơ jăp ‘lơ\ng. Rim hnam trưng ho\k, hnam pơ gang xăh, dơ nâu mong đak, đak rơ go\h.... đei min man păng hơ to\k io\k yua. Yă Bùi Thị Thanh, Kơ dră An^h vei lăng kon pơ lei xăh Ia Nan tơ băt, sơ năm 2011, [ơ\t xăh pơ tơm tơ le\ch jang tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, xăh lăp jang đei 5 tơ drong hơ găt. Tru\h hơ tuch sơ năm 2020 âu, xăh Ia Nan hlôi jang đei 19/19 tơ drong hơ găt tơ ring tơ rang ‘nao. Kăl kơ tơ roi hlo\h ‘no\h j^ io\k yua jo# păh lăp kơ\l bơ ngai kơ xăh đei hlo\h 41 triệu hlak jên; kơ so# u\nh hnam dơ nu\h hin jur hơ la kơ 3%.

Đunh kơ âu 4 sơ năm ‘no\h xăh mơ mat tat de#h, kơ so# u\nh hnam dơ nu\h hin ku\m tôch kơ lơ. Vă kon pơ lei hơ to\k ‘lơ\ng đon hlo#h vao jang sa ‘no\h ku\m jang hơ dai hăm rim an^h joăt jang kơ apu\ng pơ\ih dôm lăm pơ hrăm vă pơ tho khoa ho\k ki thuơ\t. Mă 2 dơ\ng ‘no\h j^ pơ\ih lăm pơ tho tơ drong jang ăn kơ rim u\nh hnam kon pơ lei kơ 3 pơ lei kon kông. Yua thoi no\h kon pơ lei hlôi [rư\ [rư\ gơ\h băt trong jang sa păng tơ mơ\t yua khoa ho\k ki thuơ\t lơ\m jang sa. ‘Ngoăih kơ ‘no\h rim sơ năm ku\m tơ gu\m kon pơ lei tơ le\ch jên jang ăn u\nh hnam dơ nu\h hin, vă je# dơ nu\h hin, ăn u\nh hnam kon kông. Rim jên jang kon pơ lei io\k yua đei io\k yua ‘lơ\ng.”

Lơ klo kăn mơ lo#h rơ\ih hơ băn ao hru\k kră sơ\ ph^n rup pơ kong

Ku\m nhen lơ pơ lei pơ la tơ\ Tây Nguyên, plei Cư Dluê, xăh Hòa Xuân, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, de#h char Dak Lak hlôi tơ pl^h hăm dôm dur pơ gar man  kle\p ‘lơ\ng, rim trong lơ\m xăh tă kơ đei tu\h [ê to\ng, trong năm tơ\ chu\n ku\m đei man ngăl. 2 păh trong đei pơ tăm lơ kơ loăi pơ kao. {ok Y Măt BYă, kon pơ lei lơ\m pơ lei tơ băt: Tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao hơ nhăk ăn tơ pl^h lơ, đơ\ng lơ\m đon tơ che\ng đơ\ng rim bơ ngai tru\h io\k yua hơ dăh lơ\m chu\n na, pơ gar, mir ro\h. {ok Y Măt Byă tơ roi: 

“&nh [o#h pơ lei pơ la tơ pl^h tôch kơ lơ, kon pơ lei dang ei hlôi băt tơ mơ\t yua khoa ho\k ki thuơ\t lơ\m jang sa đang kơ ‘no\h pơ tăm hơ lam lơ kơ loăi ‘long lơ\m pơ gar che\h phe, dôm hnam ư\h kơ đei te\h ‘no\h hlôi băt kơ năm jang thuê, băt mơ ‘met jên vă răt bơ\n tơ mam lơ\m u\nh hnam, ho\k pơ hrăm băl trong răt yua tro\ [lep, ư\h pă nhen hơ drol đei jên dôm yơ sa pơ đ^ dôm no\h dơ\ng bơ\ih.” 

Dôm hnam ‘lơ\ng đei [o#h tơ\ Tây Nguyên ( Hnam [ok Y Mắt Byă- Hòa Xuân- BMT)

Um ai tơ ring tơ rang tơ pl^h ‘lơ\ng ‘no\h tơ [o#h hơ dăh đơ\ng tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Dôm jăl trong te\h go#h ‘mui kơ lu\ng lơ\m pơ yan to\, rơ [ơ\r hlu\t lơ\m pơ yan ‘mi hlôi pă đei bơ\ih, ku\m hăm dôm jăl trong ‘nao đei pơm jơ\p pơ lei pơ la, dôm tơ drong jang đak rơ go\h ku\m đei hơ nhăk tru\h tơ\ pơ lei pơ la... Dôm tơ drong tơ pl^h ‘no\h hlôi pơm ‘lơ\ng ăn tơ drong ph^ tơ no\ ăn jơ\p rim pơ lei pơ la Tây Nguyên. ‘Nho\ng Hyôm, plei Chrơng I, xăh Đăk Ta Lêy, Mang Yang, Gia Lai lăng [o#h:

“Te\h đak jang hlôi tơ mơ\t jên jang pơm trong năm hiôk hian. Sơ\ năm hlo\h 1km ‘mơ\i mă gơ\h tru\h tơ\ hơ n^h so\ đak, dang ei đak hlôi v^h tru\h tơ\ pơ lei pơ la bơih, trong nơ năm v^h vơ\t tôch kơ hiôk”.

{\ơ\t an^h jang kăl đei tơ mơ\t jên jang, đon tơ che\ng jang mu\k drăm đơ\ng kon pơ lei đei tơ pl^h, tơ drong ar^h sa [rư\ [rư\ sơ đơ\ng ‘no\h tơ drong vei răk păng tơ [a\k mong jo\h ayo\ đơ\ng kon pơ lei kon kông tơ ring ‘nâu ku\m đei lăng kăl. Đơ\ng tơ drong jang vei răk jo\h ayo\ ch^ng chêng đơ\ng rim de#h char Tây Nguyên tru\h le#h tanh brai vai khăn ‘nao đei pơ gơ\r t^h kơ te\h đak tơ\ de#h char Dak Nông âu ki hlôi tơ gop pơm vei răk păng tơ [o#h dôm kơ jă kăp g^t jo\h ayo\ ‘lơ\ng ro\ kơ tơ ring  Tây Nguyên.

Mo\ H’Đă Êya roi tơ [o#h khăn tanh ăn tơ moi tơ mang lăng

Yă H’Đă Êya, plei Nui, xăh Tâm Thắng, apu\ng Cư Jut, de#h char Dak Nông tơ băt, hơ drol âu ki, kon pơ lei hui hru\k hơ băn ao kră sơ\, đe sư ling lang mơ lâu hăm hơ băn ao hru\k đơ\ng kơ dre\ch kơ d^h. Dôm sơ năm kơ âu, hăm tơ drong jang pơ jing tơ drong ar^h sa ‘lơ\ng hơ iă tơ\ pơ lei pơ la đei tơ le\ch jang, tơ drong hru\k hơ băn ao tanh joăt joe tơ\ năr pơ kong, le#h hlôi jing đei [o#h lơ. Lơ đe mo\ mai, đe o\ng rơ\ih hơ băn ao kon kông vă ph^n rup pơ kong păng đe sư chhôk hơ iă yua kơ tơ drong ‘no\h. Gơ nang thoi no\h tơ drong jang tanh brai vai khăn ku\m hơ to\k tơ iung kiơ\:

“Dang ei kon pơ lei ư\h pă hru\k hơ băn ao tanh dơ\ng bơ\ih. Mư\h đei dôm năr le#h, pơ kong, hop ako\m t^h kơ Đảng te\h đak nhôn gô hru\k hơ băn ao Ê Đê nhôn. Nhôn ‘me\h vă te\h đak roi tơ [o#h tơ gu\m nhôn gơ\h te\ch tơ mam tanh ăn lơ bơ ngai lơ\m jơ\p tơ ring kơ te\h đak.”

Trong pơ kao tơ\ thị trấn Buôn Chấp, apu\ng Krông Ana

Yak hlo\h 10 sơ năm jang kiơ\ tơ drong jang tơm te\h đak pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao tơ\ Tây Nguyên, de#h char Gia Lai dang ei đei 02 an^h jang kơ apu\ng ‘no\h j^ pơ lei tơm Pleiku păng thị xã An Khê đei 100% kơ so# xăh jang đang ‘lơ\ng tơ ring tơ rang ‘nao; de#h char Kon Tum ku\m đei 4 apu\ng ‘no\h j^ Đắk Hà, Đắk Tô, Ngọc Hồi păng Kon Rẫy jang đang tơ drong hơ găt găh kơ so# xăh tơ ring tơ rang ‘nao. Tơ\ pơ băh Tây Nguyên, tru\h hơ tuch sơ năm 2020, Lâm Đồng đei 109/116 xăh păng to\ se\t hlo\h 6 apu\ng jang đang ‘lơ\ng tơ ring tơ rang ‘nao. De#h char Dak Nông hlôi đei apu\ng Đắc Rlấp jang đang dôm tơ drong hơ găt pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao păng tơ\ Dak Lak pơ lei tơm Buôn Ma Thuột ku\m to\k bo\k gô pơ tôch pơ kăp jang đang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Dôm jơ nei ‘no\h j^ tơ băt hơ dăh ăn tơ drong jang tơ ring tơ rang ‘nao tơ\ Tây Nguyên to\k bo\k tơ le\ch jang ‘lơ\ng, păng gô io\k đei lơ jơ nei t^h tên hlo\h tơ\ hơ năp kơnh. Hơ len lăng găh dôm tơ drong tơ pl^h đơ\ng pơ lei pơ la Tây Nguyên đơ\ng tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, [ok Điểu Mưu, Pho\ kơ dră An^h vei lăng tơ ring 2 tơ băt:

Đơ\ng sơ năm 2009-2020 tơ drong jang tơ ring tơ rang ‘nao đơ\ng Đảng te\h đak hlôi tơ mơ\t jên jang ăn kon pơ lei găh an^h jang kăl, hơ to\k io\k yua ăn kon pơ lei, kon o\h kon kông tơ\ âu đei ho\k pơ hrăm tôm. Io\k đơ\ng đei tơ drong jang tơ ring tơ rang ‘nao kon pơ lei ling lang vei răk tơ [a\k mong kơ jă kăp g^t joăt joe, tơ pl^h đon hlo#h vao, đon tơ che\ng, tơ pl^h trong jang sa đơ\ng no\h đei tơ drong ar^h sa rim năr roi sơ đơ\ng păng hơ to\k tơ iung.”

Tơ drong jang pơ jing Tơ ring tơ rang ‘nao hlôi hơ nhăk ăn um ai ‘nao ăn tơ ring Tây Nguyên. Đơ\ng dôm an^h jang ‘nao ‘lơ\ng [iơ\, hiôk [iơ\, tơ ring cho\h jang sa, tơ ring tơ rang tơ\ Tây Nguyên gô đei tơ drong ‘lơ\ng ‘nao vă hơ to\k tơ iung, yak tru\h 1 tơ drong cho\h jang sa ‘nao, dôm tơ ring tơ rang ‘lơ\ng hơ iă.

            Nam Trang: Ch^h

Thuem: Tơ blơ\