VOV4.Bahnar – Tơ\ pơlei tơm Bảo Lộc, dêh char Lâm Đồng, Hơn^h tơm pơtru\t cho\h jang sa Te\h đak găh Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang hlôi jang hơdoi hăm khu\l kơdră tơring pơgơ\r hop ako\m pơma dơnu\h pơtru\t cho\h jang sa hăm anăn “ Ato\k tơ iung rong hơdrông pơm brai kơ jăp ‘lơ\ng kiơ\ trong te\ch tơ\ te\h đak đe ", tơchă trong vă hơn^h jang pơtăm ‘long pơmur rong hơdrông pơm brai te\h đak bơ\n ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng.

Hơn^h hop ako\m

Kiơ\ đơ\ng Hơn^h vei lăng rong kon tơrong, hrei au lơ\m te\h đak bơ\n đei 32 dêh char pơtăm ‘long pơmur rong hơdrông pơm brai hăm 10.500 ha ‘long pơmur, lơ\m au Tây Nguyên tơmơ\t 73%. Lơ\m 1 ha phe\ đei đơ\ng 35 - 40 tân hla pơmur. Sơnăm 2018, lơ\m te\h đak rong pơm tơle\ch đei 8.300 tân tơpu hơdrông. Sơnăm 2019, io\k đei 9200 tân, to\k 10,7% pơtêng hăm sơnăm 2018. 

Dang ei brai tơpu hơdrông kơ Việt Nam dơ\ng mă 5 lơ\m apu\ng ple\nh te\h, lăp dơ\ng đơ\ng ro\ng te\h đak Trung Quốc, Ấn Độ, Uzbekistan păng Thái Lan. Mă đơ\ng đei roi lơ brai tơpu hơdrông mă lei m^nh sơnăm Việt Nam oei răt tơmơ\t rơbau tân tơpu hơdrông pơm brai đơ\ng Trung Quốc, Brazil vă pơm tơle\ch brai đơ\ng no\h te\ch tơ\ te\h đak đe. Dang 90% hơnar hơdrông pơm brai ‘lơ\ng kơ te\h đak bơ\n hrei au oei răt io\k đơ\ng Trung Quốc. Lơ\m khei ‘năr đei j^ hơbu\h Covid-19 pơra\m tơdrong răt tơmơ\t hơnar hơdrông tơ [ơ\p tôch tơnap tap pơm ăn kon pơlei pơtăm pơmur, rong hơdrông pơm brai hiong răm tôch kơ lơ. ‘Nau jing tơdrong long t^h tên hlo\h hăm an^h jang pơtăm pơmur rong hơdrông pơm brai te\h đak bơ\n hrei au.

Rim u\nh hnam pơtăm pơmur rong sơdrông pơm brai vang năm hop ako\m

Tiến sĩ Lê Quang Tú-Kơ ie\ng Kơdră dơnơm Khu\l jang ‘Long pơmur rong hơdrông pơm brai Việt Nam tơbăt, hrei au lơ\m te\h đak đei dang 20.000 u\nh hnam pơtăm ‘long pơmur rong hơdrông pơm brai, 250 hơn^h rong hơdrông hơnar, m^nh sơnăm kăl ‘me\h vă đei kơtăp hơdrông pơm brai đơ\ng 500.000 tru\h 600.000 kơ hôp. Mă lei, kơ yuơ hơdrông hơnar ư\h kơ gan ‘lơ\ng, bơngai rong hơdrông j^ jang kiơ\ trong joăt đơ\ng sơ\ kơna oei đei tơdrong ăn hơdrông sa hla pơmur hơ iuih, hla pơmur ư\h kơ [lep khei ‘năr vă phe\ hie\m hơdrông. Lơ u\nh hnam rong kie\r dêh hnang, ư\h kơ [lep yu\h to\ rơngơp kơna pơm ăn hơnar hơdrông lôch, hơke\ hơkong pơm ăn tơpu hăp ư\h kơ ‘lơ\ng. “Lơ\m đ^ đăng trong jang khoa ho\k kmăi kmo\k ‘no\h kăl hlo\h, tơdrong mă au hlôi [o#h hơdăh lơ\m dôm sơnăm au ki hơn^h jang ‘long pơmur rong hơdrông pơm brai hlôi io\k jơnei kơ jăp. Mă hơdăh ‘no\h hơdrech ‘long pơmur hle, dôm trong jang sa hle g^t kăl ‘no\h tơdrong rong hơdrông pơm brai, đơ\ng no\h hơmet hle tơnăr hrêu ăn hơdrông pơm tơpu gơnơm đơ\ng no\h tơpu hơdrông hăp ‘lơ\ng. Gơnơm pơm ‘lơ\ng brai kơna hơnhăk đei io\k yua kơ jăp ăn bơngai pơtăm pơmur rong hơdrông pơm brai”.  

Tơ\ hop ako\m, lơ hơdră tang măt jei lăng ba tru\h tơdrong vang jang hơdoi lơ\m jang pơtăm ‘long pơmur, rong hơdrông, pơm tơle\ch brai te\ch ăn te\h đak đe. Yă Nguyễn Thị Bình, m^nh ‘nu bơngai pơtăm ‘long pơmur rong hơdrông pơm brai tơ\ tơring Dăm Bri, pơlei tơm Bảo Lộc pơma:  “Nhôn lăp ‘me\h vă ap^nh pơm lơ liơ [ar păh hơdrông hăm brai đei tơgoăt jang hơdoi d^h băl vă nhôn rong hơdrông pơm brai đei io\k yua kơ jăp [iơ\. Nhen le\ dang ei nhôn chă rong hơdrông pơm brai tôch tơnap tap mă lei io\k yua ư\h kơ đei dôm yơ. Nhôn hơpơi ‘me\h vă Te\h đak đei trong jang lơ liơ ‘no\h vă tơgu\m ăn kon pơlei jang sa io\k yua kơ jăp [iơ\”.

Rim bơngai joăt jang tơl nơ\r ap6nh đơ\ng bơngai pơtăm pơmur rong sơdrông pơm brai ap^nh

Kiơ\ đơ\ng Tiến sĩ Nguyễn Đức Trọng, Kơ ie\ng Kơdră Hơn^h tơm rong kon tơrong tơbăt, tơ\ hơnăp tơdrong rim u\nh hnam pơtăm pơmur rong hơdrông pơm brai to\k bo\k tơ [ơ\p tơnap tap kơ yuơ kơtăp hơdrông ‘lơ\ng pơm tơle\ch đei tơpu hơdrông kok ‘lơ\ng hui kơ đei. Hơn^h au gô ap^nh athei Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang bơ\ jang hăm An^h tơm vei lăng te\ch răt tơmam drăm hăm te\h đak đe, An^h vei lăng te\ch mơdro păng rim hơn^h bơ\ jang hơlen lăng ăn asong răt io\k păng chơ pơtru\h ăn kon pơlei hloi. “Dang ei Dơno\ an^h tơm vei lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang jei to\k bo\k đei trong pơtru\t mơdro sa vă đei rơvơn hlo\h ăn tơdrong răt tơmơ\t tơmam drăm đơ\ng Trung Quốc tơgu\m ăn jang sa, mă lei kơ yuơ đei [ơm kơne# đơ\ng j^ hơbu\h Covid-19 kơna tơdrong au kăl đei m^nh khei ‘năr dơ\ng iung jang. Tru\h au kơnh [ar păh jei gô chă pơma dơnu\h d^h băl vă rim hơn^h pơm tơle\ch, rim hơn^h mơdro sa răt tơmơ\t đei yo\ng hơdrông pơm brai ‘lơ\ng vă tơgu\m ăn jang sa lơ\m khei ‘năr kơnh. ‘Ngoăih tơdrong răt tơmơ\t đơ\ng te\h đak đe, lơ\m te\h đak Dơno\ an^h tơm jei sơkơ\t hơdăh pơjao rim tơdrong jang khoa hok kmăi kmo\k vă chă tơche\ng hơlen, pơm pơjing đei rim yo\ng hơdrông pơm brai ‘lơ\ng tơgu\m ăn jang sa. ‘Nau jing trong jang ăn đunh đai tai sơnăm hlo\h mă bơ\n kăl lăng tru\h”. 

Tơ\ hop ako\m, rim kơdră jang khoa ho\k, rim kơdră bơ\ jang vei lăng păng kon pơlei cho\h jang sa Tây Nguyên hlôi pơma dơnu\h, tơbăt d^h băl trong jang hơ iă, chă pơma dơnu\h tơchă trong ‘lơ\ng vă ato\k tơ iung rong hơdrông pơm brai kơ jăp ‘lơ\ng kiơ\ trong te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe. Hop ako\m jei tơbăt, pơma dơnu\h rim kơtơ\ng ang ‘nao hlo\h găh pơtôch ‘măng chă tơche\ng hơlen, rim tơdrong hơgei kih thuơ\t găh yo\ng, trong tang găn pơra\m hu\t hơdrông pơra\m ‘long pơmur rong hơdrông pơm brai, tơdrong tơgoăt jang hơdoi lơ\m pơtăm pơmur, rong hơdrông pơm brai te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe...

Bơngai ch^h: Tuấn Anh

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt