Hơri jĭ tơdrong juăt hơnơ̆ng kơ đei lơ̆m tơdrong arih xa kơ kon pơlei dôm hơdrĕch kon kông tơ̆ tơring Tây Nguyên, lơ̆m nŏh đei kon pơlei Xơ Đăng. Ƀơ̆r hơri đei hơri ngôi mưh năm jang mir, mưh pơgơ̆r et xa, ngôi pơchơt, et pơkong, pơlung hơiŏh tep dăh mă hơri pơyong đơ̆ng đe druh dăm…

Mŏ Y Mon, bơngai Xơ Đăng, tơ̆ dêh char Kon Tum, tơroi: "Đunh đunh inh kŭm dai chă hơri ngôi. Tơ̆ hnam đe mŏ ŏh, kơtum kơtŏng lơ̆m pơlei đa pơgơ̆r hơri ngôi ‘năi."

Hăm bơngai Xơ Ðăng, dôm lơ boa hơri đơ̆ng đe sư tôch kơ lơ, mă lei đa hơri lơ hlŏh jĭ boa hơri pơyong đơ̆ng đe druh dăm. Ƀok A Khao, tơ̆ apŭng Ngọc Hồi, dêh char Kon Tum, tơroi: Kon pơlei Xơ Đăng hơnơ̆ng hơri pơyong, pơjoang băl đơ̆ng đe druh dăm, đơ̆ng drŏ nglo drŏ kăn ƀât oei choh jang dăh mă lơ̆m dôm năr pơchơt. ‘Nâu kŭm jing trong vă đe druh dăm pơma nuh, ‘mĕh chă pơyô, ‘mĕh gô pơm unh om.

Ƀok A Phâng, bơngai Xơ Đăng, tơ̆ dêh char Kon Tum, tơroi:  "Lơ̆m rim pơlei tơtă đei ƀai hơri pơ ư kơ pơlei pơla, tĕh đak, pơ ư kơ tơdrong tơhưch đơ̆ng druh dăm. Sơ̆ mưh hưch băl, đe druh dăm chă pơchĕh nơ̆r pơđơ̆k vă hơri ăn băl… Lơ̆m dôm gơmăng rang khei hlơ hlŭng pơkă tơƀâp băl, chă hơri ngôi ƀai hơri druh dăm ăn băl mơ̆ng, tôch hơiă."

Kon pơlei Xơ Đăng oei đei lơ ƀai hơri pơlung hăm lơ boa rơ dơ̆ hơbôn hiôk, mă lei nơ̆r jô̆ pơđơ̆k hơnơ̆ng jô̆ truh tơdrong arih xa, choh jang xa kơ kon pơlei. Mă boa hơri chơt dăh mă hơbôn hiôk mă lei tơtă đơ̆ng kon pơlei chă pơchĕh ƀât dŏh ngăl đĕch. Ưh lăp hiôk hơiă găh nơ̆r jô̆ pơđơ̆k đĕch mă sư nhen tơƀôh hloi tơdrong hơpơi ‘mĕh đơ̆ng đe sư hăm rim bơngai jŭm dăr, ƀơm truh tơdrong arih xa kơdih păng pơlei pơla.

Kŭm nhen dôm hơdrĕch kon kông nai tơ̆ Tây Nguyên, bơngai Xơ Đăng iŏk yoa lơ tơmam vă tôn rĕh mưh hơri. Tơdrong arih xa tơklep kơjăp hăm bri kông kơna dôm tơmam tôn rĕh kơ kon pơlei, ‘ngoăih kơ chĭng chêng, tơtă đei pơm đơ̆ng ‘long bri ngăl nhen bơ̆n pơ o, kram, ‘lao. Tơmam tôn rĕh kơ bơngai Xơ Ðăng đei Chĭng klơk, đing hlôm, đing klông pút, hơgơ̆r, chĭng chêng, đing klel, đing čhơng, chĭng tĭng glĭng....

Kăp gĭt hlŏh lơ̆m dôm tơmam tôn rĕh kơ bơngai Xơ Đăng ‘nŏh jĭ chĭng chêng. Bơngai Xơ Đăng năng chĭng chêng jĭ tơmam pơyoa kăp gĭt ăn tơdrong arih xa kơ kon pơlei. Lăp kơtơ̆ng jơva chĭng chêng đĕch, bơngai Xơ Đăng gơ̆h băt lơ̆m tơpôl đei tơdrong kiơ, oei pơgơ̆r yă kiơ. Bơngai chă tơchĕng hơlen tơdrong jŏh ayŏ kơ dŏ xoang dôm hơdrĕch kon kông Tây Nguyên, yă Linh Nga Niê Kdăm, tơroi: Chĭng chêng bơngai Xơ Đăng tih iĕ pha ra băl păng hơnơ̆ng tôn hơdai hăm hơgơ̆r. Kiơ̆ tơdrong juăt, hơgơ̆r lai yơ kŭm đei bơngai Xơ Đăng tĕh hơdrol, mât hơdai hăm chĭng chêng mơ̆ng tôch kơ hiôk chơt lơ̆m dôm tơdrong et soi.

Yă Linh Nga Nie Kdăm pơma: "Bơngai Xơ Đăng đei sơmrŭk chĭng chêng đơ̆ng 10-11 tŏ păng mưh tôn ‘nŏh tôn dăr, nhen tôn dăr gơ̆ng păng đei hloi khul drŏ kăn hơxoang kiơ̆."

Hơiă hlŏh lơ̆m dôm tơmam tôn rĕh kơ bơngai Xơ Đăng ‘nŏh jĭ đing Klông pút. Klông put đei pơm đơ̆ng đing pơ o, đing ‘lao păng jơva re kiơ̆ đơ̆ng tap hăm ti ƀât ƀơ̆r đing. Mưh vă tôn, đing đei ming tơrŏh tơ̆ dơng ‘long nai, păng hăm tơpang ti rơmuăn, tap gơ̆h hơgei đơ̆ng đe drŏ kăn Xơ Đăng, jơva Klông pút păr ang tôch hơiă jơ̆p bri kông Tây Nguyên.

Ƀok A Khao, bơngai Xơ Đăng, tơ̆ dêh char Kon Tum, tơroi: "Sơ̆, mưh pơgơ̆r et jur xa ƀa ‘nao, kon pơlei năm kŏh ‘lao, pơ o, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh sơ̆k kro lơ̆m 1 sơnăm vă pơm chĭng. Pơ o, ‘lao athei kră ‘mơ̆i na gơ̆h kơjăp đunh, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh kăt hơmet, bŏk ƀơ̆r, pơm jơva re kiơ̆ chĭng. Lăp hơdrô̆ drŏ kăn đĕch gơ̆h tap chĭng Klông pút păng tap hăm ti ƀơ̆t ƀơ̆r đing jing đei jơva re tôch hơiă. Chă rơih dôm bơngai đei pơtâp pơhrăm ‘mơ̆i mă gơ̆h tap Klông pút hiôk."

Truh hăm dôm pơlei bơngai Xơ Đăng lơ̆m pơyan puih mak dăh mă ƀât nơ̆r pơgơ̆r et xa, ngôi pơchơt, đơ̆ng hơtăih bơ̆n đĭ kơ tơ̆ng jơva đe tôn chĭng păr ang bơih, hơdai hăm ‘nŏh jĭ gơ grang jơva chĭng klơk, jơva đing Klông pút… Ngôi ƀât tơdrô ge, đe hơdruh tơdăm bơngai Xơ Đăng rôp ti hơxoang, ha ƀơ̆r hơri pơ ư kơ tơdrong hưch băl, ‘mêm kơ pơlei pơla hơdai hăm đon lui tơdrong arih xa phĭ tơtŏ dơnŏ ‘lơ̆ng, hiôk chơt gô truh hăm rim bơngai.