Đơ̆ng pơgê hrôih, hnam hơkŭm joh ayŏ kơ pơlei Khal, xah Cư Pơng, dêh char Đăk Lăk, hlôi đei lơ bơngai mơ̆t lĕch hơmet ăn tơdrong et soi tŏk hnam 'nao. Kră pơlei păng dôm bơngai đei grih tih lơ̆m pơlei atŭm hơmet tơmam soi plang, mơ̆ng hơlen nơ̆r chĭng chêng; đe tơdăm noh hơmet tơdrô, 'nhĕm păng hơmŏ kơƀang tang dŏ; đe drăkăn hrŭk hơbăn ao tanh peh ƀa, pĕ 'nhot, chhŭt unh vă pai 'nhot xa. Minh bơngai minh tơdrong jang, pơjing đei tơdrong sô̆ hơ-iă rơ-ông rơ-ang. Pơmai H'Hinh Niê, oei tơ̆ pơlei Khal tơroi: “Đơ̆ng pơgê hrôih đe pơmai oh hlôi hơmet năm tơ̆ ou chă pơvih pơvăn ăn dôm tơdrong nhen pai xa, hơmet tơmam xa, hơmet rơgoh lơ̆m hnam vă sơng tơmoi gĭt truh. Kơdih inh tôch chơt hơ-iă, kơlih đei pơtoi păng vei răk tơƀăk mong tơdrong juăt jue joh ayŏ kơ bơngai Êđê đơ̆ng sơ̆ truh dang ei”.

Et tŏk hnam 'nao đei pơgơ̆r kiơ̆ khôi juăt kră sơ̆ kơ bơngai Êđê, vă pơsô̆ đei hnam hơkŭm joh ayŏ kơ pơlei Khal - "bơbŭng hnam atŭm" kơ pơlei pơla 'nao đei pơm keh đang. Kơyuơ bơbŭng hnam atŭm noh tôm kon pơlei atŭm hơmet vă soi kơ yang. Tơmang soi plang đei: 1 tŏ nhŭng, 1 tŏ iĕr, 6 tơm tơdrô ge atŭm hăm minh tơmam xa mă kon pơlei kơdih chă pai pơjing.

Ah mă tôm tơmam drăm đei 'măn hơmet, ƀai chêng sơng tơmoi re ang vă tơroi kơ tơdrong pơtơm soi tơbeh. Pơjou khan gia pơm kiơ̆ dôm khôi juăt hlôi pơkăp. Nơ̆r sơkat kơ yang atŭm hăm jơva chĭng chêng tơguăt kon pơlei pơla, hơnhăk ba tơdrong hơpơi 'meh đơ̆ng kon pơlei gah vei lăng sơđơ̆ng bơbŭng hnam păng hơpơi ăn rim bơngai gơh sơđơ̆ng, pran jăng, hơnơ̆ng tơguăt tơguăl, đei tơdrong hơrih tơnŏ, pơyan jang xa đei yua lơ.

Pơjou khan gia Y HLiêm Mlô (aê Phước) – kră pơlei Khal, hơdrol ki khôi juăt soi et tŏk hnam 'nao kơ bơngai Êđê athei pơm kiơ̆ 5 tơdrong: mă blŭng noh soi tơbeh tơroi ăn kơ yang hơpang băt gah hnam 'nao, đơ̆ng rŏng kơ noh soi tơbeh kơ yă ƀok dơnơm, đang kơ noh et soi ôp hnam, et soi kơ jơhngơ̆m pran păng et soi thơ thou kơ tơ-'ngla hnam đei hnam 'nao. Hrei ou, tơdrong et soi ou pă đei tôm thoi nhen so mă kiơ̆ kơ tơdrong kĕ đei kơ rim unh hnam đĕch: “Tơdrong kăp gĭt kơ et tŏk hnam 'nao kiơ̆ khôi juăt yă ƀok sơ̆ tơ̆ rim pơlei pơla noh kơlih lơ̆m tơdrong koh 'lŏng ot tơ̆r pơm hnam hơmŏ pơm yoch gah dôm tơdrong kơ̆m kang kơnang giĕng, pơm tơdrong ưh kơ 'lơ̆ng vă tơ-'ngla hnam gơh đei tơdrong pŭn ai, jơhngơ̆m jăn pran jăng”.

Jơva chĭng chêng re ang hloh ah mă tơdrong soi tơbeh jê̆ tôch, kơlih noh jing pơtơm kơ tơdrong et xa, hăm por 'nhot kơ tơpôl pơlei pơla păng tơm tơdrô đei tring ƀenh đak. Lơ̆m hnam 'nao, rim bơngai atŭm băl xa dôm tơmam xa juăt jue, et tơdrô ge păng hrou dơh po lơ̆m tơdra chĭng chêng. Ƀok  Y Yuynh Kbuôr, Kơdră pơlei Khal ăn tơbăt: “Et tŏk hnam 'nao adoi jĭ 'măng vă kon pơlei akŏm, tơroi tơbăt dơ̆ng gah joh ayŏ chĭng chêng, et tơdrô ge păng vei răk tơƀăk mong tơdrong joh ayŏ kon kông kơdih. Nhôn roi chơt hơ-iă hloh, tơguăt tơguăl hloh, atŭm pơm jang, vă hơtŏk tơ-iung pơlei pơla po”.

Et soi tŏk hnam 'nao kơ bơngai Êđê hăm tơdrong lui kăp gĭt vă pôk bơnê kơ yang hơpang hlôi tơgŭm ăn unh hnam jang xa đei yua lơ păng kĕ đei chă pơm hnam 'nao. Hăm bơbŭng hnam atŭm kơ pơlei pơla, tơdrong et soi ou kăp gĭt vă tơguăt rim bơngai hăm dih băl, păng tơƀôh đon lui hăm tơdrong tơgŭm đơ̆ng Đảng, Teh đak lơ̆m tơdrong vei răk tơƀăk mong rim kơjă joh ayŏ 'lơ̆ng rŏ kơ kon pơlei pơla.

Ơ mih ma duch nă...! Lơ̆m tơdrong hơrih 'nao hrei ou, tơ̆ dêh char Đăk Lăk, dôm bơbŭng hnam kơjung kơ bơngai ÊĐê adoi oei, nhen minh pah kơ pơhngol kơ pơlei pơla. Ưh hơdrô̆ jĭ anih oei xa kơ unh hnam, hnam kơjung oei jĭ um pơtih kăp gĭt ăn khôi juăt kiơ̆ hơdrĕch gah mĕ. Tơ̆ 'noh, kiơ̆ khei năr, adoi oei răk vei jơva chĭng chêng, nơ̆r hơri brông, hơri hơ-'mon păng dôm kơjă kăp gĭt kơ joh ayŏ ÊĐê.

Lơ̆m năr et xa tŏk hnam 'nao, minh bơbŭng hnam kơjung juăt jue tơ̆ pơlei Cuôr Kăp, phương Tân Lập, unh hnam ƀok Y Yên pơgơ̆r et soi tŏk hnam 'nao. Tơmam soi plang noh nhŭng kreo păng 5 tơm tơdrô. Kiơ̆ kơ pơjou soi kơ yang Aê Ti, tơ̆ pơlei Cuôr Kăp, tơdrong pơm hnam pơtăm ưh hơdrô̆ jĭ pơtơm pơm păng keh đang, mă kăp gĭt hloh noh khôi juăt tơroh kon bơngai, yang hơpang păng pơlei pơla. Lơ̆m et soi, jơva chĭng chêng re ang, nơ̆r thơ thou rơ-ông rơ-ang, tôm kon pơlei atŭm truh et xa sô̆: “Hăm bơngai ÊĐê noh ah pơm hnam kơjung 'nao, hnam tih să thoi ou noh athei pơgơ̆r et soi kiơ̆ khôi juăt kră sơ̆, pơgơ̆r et soi kơ yang hơpang, pai por 'nhot hơvơn kon pơlei truh et xa atŭm. Kră sơ̆ đe lui, athei pơm thoi noh pơtơm đei yang hơpang tơgŭm, đei jơhngơ̆m jăn pran 'lơ̆ng păng jang xa đei yua lơ”.

Tơ-'ngla hnam, ƀok Y Yên Mlô (Ama Hương) ăn tơbăt, unh hnam hlôi đei man kơjăp 'lơ̆ng, mă lei adoi khŏm mă pơm hnam kơjung juăt jue hăm bơbŭng kem, drơh păng chơnĕng tơ̆r, atŭm hăm tơmam kăl lơ̆m hnam noh tang dŏ kpan, chĭng chêng, hơgơ̆r, tơnuh unh. Ƀok Y Yên tơroi, ou ưh hơdrô̆ jĭ cham char hơrih xa păng tơƀlŏk hơdơ̆r kơ tơdrong so, mă oei jĭ tơdrong pơkăp khŏm mă vei răk tơƀăk mong dôm kơjă juăt jue kră sơ̆, pơdjoi ăn kôn mon kon sou răk vei: “Nhôn ưh kơ layơ hŭt lê̆ hnam kơjung, khôi juăt kră sơ̆ ưh kơ gơh hŭt lê̆ ôh. Sơ̆ ƀă inh akhan, kon ưh gơh hŭt lê̆ hnam kơjung, kơlih noh jing khôi juăt bơ̆n, hơdrin pơm khŏm mă đei. Mĕ inh adoi akhan thoi ăi, noh inh hơnơ̆ng hơdrin akŏm đei lơ̆m 3 sơnăm noh pơtơm đei tôm jên vă pơm hnam kơjung, vei răk khôi juăt so kơ hơdrung hơdrĕch”.

Lơ̆m tơdrong hơrih kơ bơngai ÊĐê đei lơ khôi et xa, nhen et hlôm đon, et soi jơhngơ̆m pran, et jur xa ƀa 'nao... Dôm khôi et xa ou tơpă kăp gĭt, pơtoi tơroh hăm yang hơpang ah mă pơgơ̆r et xa lơ̆m hnam kơjung, đei chơng 'nhăk đơ̆ng ƀuih tơdrô ge păng chơng trong đơ̆ng jơva chĭng chêng re ang. Kiơ̆ kơ ƀok Y Ring Adrơng, tơ̆ pơlei Tring 1, phương Buôn Hồ, jơva chĭng chêng re ang lơ̆m hnam kơjung, pơm ăn tơdrong et xa jing grasia hloh mă hăm tơmam drăm ƀônh hiôk đĕch: “Inh ƀlŏk oei 'lơ̆p sơ̆, rim 'măng đei tơdrong et xa noh mă tơmam plang noh iĕr đĕch mă lei mưh lơ̆m hnam đei nơ̆r chĭng chêng re ang, minh pôm iĕr păng tơkang 2 - 3 tơm tơdrô đe tôn chĭng chêng bơih”.

Hơdrol ki, hnam kơjung jĭ hơnih dăng oei hơrih xa kơ tôm unh hnam bơngai ÊĐê, hăm lơ jơhnơr kon sou hơrih atŭm. Kơyuơ noh, vă pơm đei minh pôm hnam kơjung kăl đei tôm bơngai lơ̆m unh hnam vang jang, phŏ athei hơvơn hloi lơ bơngai lơ̆m pơlei. Đơ̆ng năm koh 'long ot tơ̆r, păk bơbŭng, truh pai xa, 'nhŏng oh lơ̆m pơlei vang tơgŭm, pơjing đei tơdrong tơguăt kơjăp dih băl. Pơmai H'Ngui Kbuôr, oei tơ̆ pơlei Cuôr Kăp, phương Tân Lập ăn tơbăt: hăm bơngai ÊĐê, pơm hnam jĭ tơdrong jang kơ minh unh hnam, mă lei pơkeh hnam noh tơdrong jang kơ minh pơlei hloi: “Khôi juăt kơ bơngai ÊĐê đơ̆ng yă ƀok sơ̆ pơsư̆ ăn, noh ah mă đe pơm minh pôm hnam 'nao athei tơguăt hăm pơlei pơla. 'Nhŏng oh kueng ƀôt hơtaih jê̆ gô truh tơgŭm dih băl, atŭm pai xa pơjing tơdrong sô̆ hơ-iă, tơguăt đon bơnôh unh hnam hloh păng 'nhŏng oh tơguăt tơguăl hloh”.

Kiơ̆ Anih Joh ayŏ, Tơplŏng kơdou păng Tơmang pơhiơ̆ Đăk Lăk, jơ̆p dêh char dang ei đei pơhlom 5.600 tŏ hnam kơjung đei vei răk păng hơmet pơ-'lơ̆ng. Tơ̆ lơ pơlei pơla, tơdrong hơmet, vei răk hnam kơjung tơguăt hăm tơmang pơhiơ̆ pơlei pơla. Hnam kơjung jing hơnih akŏm tơroi tơbăt gah joh ayŏ ÊĐê ăn tơmoi lơ̆m păng 'nguaih kơ teh đak băt truh.

Pơmai H'Nger Mlô (amí Wệ), oei tơ̆ pơlei Tring 1, phương Buôn Hồ tơroi, unh hnam hlôi hơmet ming hnam kơjung juăt jue, hơmet minh ƀar um rŭp kiơ̆ trong 'nao hloh vă gơh sơng tơmoi, 'măn ăn tơdrong jang tơmang pơhiơ̆: “Pơm thoi yơ vă gơh tơnŏ lơ̆m pơyan puih, rơngơp ah pơyan phang, cham char rơngơp hloh, rơgoh păng 'lơ̆ng hloh. Kơdih inh mă hlôi đei hnam man 'lơ̆ng mă lei adoi oei hơrih lơ̆m hnam kơjung, kơlih inh 'meh vei ăn hnam kơjung đei tơnŏ 'lơ̆ng, ưh đei hơngeo hơngŏk, noh ah kơmăng bre klo hơkăn inh tep tơ̆ hnam kơjung”.

Tơ̆ Đăk Lăk, tơmang pơhiơ̆ tơpôl tŏk bŏk oei đei pơih trong hơlen băt gah joh ayŏ ăn tơmoi, hơtŏk iŏk yua ăn tơ-'ngla hnam. Lơ̆m hnam kơjung kơ bơngai  ÊĐê dang ei, rim jơva chĭng chêng, nơ̆r hơri, tơdra hơsuang vih hơlơ̆k hăm trong pơm 'nao hloh, ưh hơdrô̆ tơƀlŏk gah tơm a la chă, gah tơdrong so mă oei tơ-iung tơdrong hơpơi 'meh vei pơhngol kơ kon pơlei pơla ăn đe sơnăm mơlôh băt lơ̆m tơdrong hơrih 'nao hrei ou. Kiơ̆ đơ̆ng noh, tơdrong vei răk tơƀăk mong păng iŏk yua kơjă kăp gĭt kơ hnam kơjung ưh hơdrô̆ jĭ vei răk minh tơdrong pơm pơjing, mă oei vei răk um ai joh ayŏ, vei răk pơhngol chĭng chêng lơ̆m rim pơlei pơla.