VOV4.Bahnar - Hlŏh lơ khei ‘năr tơplĭh hơdrĕch ‘nap athŭm hăm pơtho tơbăt kih thuơ̆t pơtăm vei lăng ‘long găr sơlơ̆k kiơ̆ trong kơ jăp ‘lơ̆ng, Hơnĭh tơm pơtrŭt chŏh jang sa Lâm Đồng tơgŭm ăn kon pơlei apŭng Kat Tiên sơđơ̆ng jang sa iŏk đei 1 tân 5 tă trŭh 2 tân lơ̆m 1ha 1 sơnăm.

            ‘Long găr sơlơ̆k pơtăm tơ̆ Lâm Đồng đơ̆ng sơnăm 1986 găh să pơtăm tơ̆ 3 apŭng Dă Huoai, Dă Teh, Kat Tiên. ‘Ngoăih tơgop pơm sơđơ̆ng tơdrong erĭh sa ăn ŭnh hnam, ‘long găr sơlơ̆k  Lâm Đồng oei pơm yơ̆p ăn tĕh phui phang tơnang kŏk, vei lăng cham char dơ̆ng. Mă lei, dôm sơnăm tơ jê̆ au, lơ mir pơgar ‘long gar sơlơ̆k kră krŭt, pă gan plei, ư̆h kơ măh găr pơtrŭh ăn hnam kmăi pơm tơlĕch tơmam drăm. 

Vă tơgŭm ăn kon pơlei jang kiơ̆ khoa hŏk kih thuơ̆t, ƀrư̆ ƀrư̆ hơmet pơ ‘lơ̆ng đei plei kơ jăp mir pơgar ‘long găr sơlơ̆k, Hơnĭh tơm pơtrŭt chŏh jang sa Lâm Đồng hlôi tơ iung pơjing păng tơlĕch jang kiơ̆ jơnei trong jang hơmet ming mir pơgar ‘long găr sơlơ̆k sơnăm mă 2 păng pơtăm ming ‘long găr sơlơ̆k tơ̆ apŭng Kat Tiên đunh trŭh 8 khei au ki. Mă hơdăh, trong jang hơmet ming ‘long găr sơlơ̆k kơ jăp ‘lơ̆ng sơnăm 2 hăm hơgăt tĕh să 40 ha păng pơtăm ming dơ̆ng ‘long găr sơlơ̆k 10 ha tơ̆ tơring Phước Cát păng tơring Nam Ninh, kơ 50 ŭnh hnam kon pơlei. 

            Đei băt, ‘nau jing trong jang sơnăm mă 2 hăm 40 ŭnh hnam hơmet ming ‘long găr sơlơ̆k kơ jăp ‘lơ̆ng; sơnăm blŭng hăm 10 ŭnh hnam pơtăm ming. Mĭnh ŭnh hnam pơtamw ming đei tŏ sĕt hloh 1 ha tĕh pơtăm ‘long găr sơlơ̆k, đei plei tŏ sĕt hlŏh 700 kĭ lơ̆m 1 ha lơ̆m 3 sơnăm hơnơ̆ng, mă lei ư̆h kơ đei kon jên vă tơgep hơmet pơ ‘lơ̆ng. Adoi đei lơ bơngai jang păng pơm kiơ̆ gơ̆h rim trong jang kih thuơ̆t mă Dơnŏ anĭh pơtrŭt chŏh jang sa dêh char Lâm Đồng pơtho ăn.

            Mơ̆t jang lơ̆m tơdrong jang au, Hpơnĭh tơm Pơtrŭt chŏh jang sa Lâm Đồng jang hơdoi hăm Dơnŏ anĭh vei lăng chŏh jang sa apŭng Kat Tiên pơgơ̆r pơtho ăn 40 ŭnh hnam jang pơtăm ‘long găr sơlơ̆k hăm rim trong jang nhen:  hơnơ̆ng chŏh ‘ngiĕt; kăt sơdrai, iŏk pơgang pruih pơlôch sơdrông kiơ̆ pơkăp “4 ƀlep”; tŭh phŏng ƀlep hăm kih thuơ̆t ... Hăm 10 ŭnh hnam pơtăm ming lơ̆m 10 ha đei rơ̆ih iŏk hơdrĕch tơgep ‘lơ̆ng ngăl iŏk yua lơ̆m dêh char Lâm Đồng ‘nŏh BO1, PN1, MH4/5, MH 5/4... Mă hơdăh, tơm vă tơgep kơmăt đơ̆ngh 3-4 khei jô̆ đơ̆ng ơng; ơng hlŏh 45 năr ‘mơ̆i mă gơ̆h năm pơtăm; tơm dơđăh kơ jung đơ̆ng 20-25 cm; hla chăt 2 hla; tơm tĭh 8mm, tơ ‘mơ̆ng tơgep kơ jung hlŏh 10cm; tơm chăt tơpăt; ư̆h kơ đei sơdrông pơrang pơrăm; kơdŭng tăh ơng 15 x 33 cm dăh mă 15 x 25 cm...

            Găh sir sơlŭng să jrŭ ‘nŏh 50 x 50 x 50 cm dăh mă 60 x 60 x 60 cm. Sir sơlŭng đang, tŭh mơ̆r ĭch rơmo đơ̆ng 10-20 kĭ lơ̆m sơlŭng đơ̆ng nŏh chŏh jrou păng tŭh 1 poăt kĭ phŏng lân. Lăp đơ̆ng rŏng chŏh jou tĕh hăm mơ̆r kơtĕch 20-25 năr ‘nŏh mă gơ̆h pơtăm. Lăp đơ̆ng rŏng pơtăm, tơdăh ư̆h kơ đei ‘mi lei tŭh đak lơ̆m 1 sơlŭng đơ̆ng 20-30 kơlich đak. Mư̆h ƀô̆h dơđăh lôch ‘nŏh pơtăm kiĕm hloi vă mir pơgar đei dơnơm ‘long blŭh vơ̆ ‘lơ̆ng. Lơ̆m 2 sơnăm blŭng, dơđăh ‘long pơtăm ƀônh tơgơ̆, păk kơna bơ̆n kăl pơtăm ‘long bing kial lơ̆m plăh sơlam 2 rĕng ‘long. Lơ̆m ‘long oei iĕ ‘nŏh bơ̆n hơnơ̆ng chŏh ‘ngiĕt mă rơgŏh lơ̆m sơlŭng păng atăih sơlŭng đơ̆ng 30-50 cm, lơ̆m 1 sơnăm bơ̆n chŏh ‘ngiĕt đơ̆ng 3-4 ‘măng. Dang 3 sơnăm bluưng, mư̆h dơnơm ‘long găr sơlơ̆k tim mă tĭh, sơdrai tim mă tơ ƀư̆h ‘nŏh bơ̆n chă pơtăm ƀa hơ ƀo tơ̆h au to. Mư̆h mir pơgar ‘long găr sơlơ̆k đĭ tĭh, đĭ tơsir sơdrai lei bơ̆n chŏh ‘ngoiĕt đơ̆ng 2-3 ‘măng lơ̆m 1 sơnăm...

            Hăm trong jang kih thuơ̆t ‘nao đơ̆ng Dơnŏ anĭh pơtrŭt chŏh jang sa Lâm Đồng pơtho ăn, 10 ŭnh hnam oei tơ̆ tơring Phước Cát 2 păng tơring Nam Ninh, apŭng Kat Tiên hlôi pơtăm ming 10 ha ‘long găr sơlơ̆k đơ̆ng rŏng 8 khei dơnơm blŭh vơ̆ jing ‘lơ̆ng, ‘long kơ jung đơ̆ng 1 m - 1,2 m, tĭh 2-3 cm. Hơdrô̆ ‘long găr sơlơ̆k đơ̆ng rŏng 5 sơnăm pơtăm ming đei hơrĭh 98%. Mă kăl, lơ̆m khei ‘năr au hăm 40 ŭnh hnam jang 40 ha kiơ̆ trong jang đơ̆ng Dơnŏ anĭh pơtrŭt chŏh jang sa Lâm Đồng pơtho ăn hlôi blŭh vơ̆ jing ‘lơ̆ng păng chô̆h pơkao...

            Kiơ̆ đơ̆ng Dơnŏ anih Pơtrŭt chŏh jang sa Lâm Đồng hơlen ‘nŏh: “Trong jang hlôi tơlĕch jang ƀlep hăm trong pơ prŏ hơdrol hlôi đei kĭ pơkăp, kon pơlei vang jang kiơ̆ ‘lơ̆ng. Gơnơm tơtom pruih pơgang vei lăng ‘long pơtăm păng pơgang sinh hŏk, kơna dơnơm ‘long găr sơlơ̆k blŭh vơ̆ jing ‘lơ̆ng ư̆h kơ đei sơdrông pơrang pơrăm. Dang ei rim ŭnh hnam tŏk bŏk vei lăng năng tông vă ‘long găr sơlơ̆k jing ‘lơ̆ng...”. Hlŏh đơ̆ng au, Hơnĭh vei lăng Chŏh jang sa Lâm Đồng kăl hơnơ̆ng hơlen, tơplĭh hơgăt tĕh ‘long găr sơlơ̆k kră krŭt, pă gan plei chă pơtăm ming hơdrĕch ‘long găr sơlơ̆k ‘nao plei ăl, kĕ krơ̆ng, lăp hăm tơring, groi trŭh tŏ ‘mi kial, vă tơgŭm ăn kon pơlei jang sa iŏk yua kơ jăp, sơđơ̆ng erĭh sa...

Ƀai chĭh đơ̆ng Ƀăo Lâm Đồng

Tơblơ̆ nơ̆r: Amazưt