VOV4.Bahnar - Dôm sơnăm tơ jê̆ au, kon pơlei chŏh jang sa oei tơ̆ apŭng Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng hlôi hơdrin tơplĭh ‘long pơtăm, yŏng kon tơrong, jang kiơ̆ khoa hŏk kuh thuơ̆t gơ̆h hơgei lơ̆m jang sa lăp hăm tŏ ‘mi kial, groi tĕh tơ̆ tơring. Mĭnh ƀar hơdrĕch ‘long pơtăm - yŏng kon tơrong ‘nao chă pơtăm, chă rong, hơnhăk đei iŏk yua kơ jăp. Lơ̆m au đei trong jang rong bip sĕch Grimaud kơ ŭnh hnam ‘nhŏng Nguyễn Ngọc Tri oei tơ̆ thôn Liên Hòa, tơring Phi Tô pơtĭh ăn.

‘Nhŏng Nguyễn Ngọc Tri, thôn Liên Hòa, tơring Phi Tô, apŭng Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng đơ̆ng sơ̆ lăp joăt chă jang chehphe, pơtăm ‘nhot tĕch mơdro. ‘Nhŏng Tri hlôi hơdrin pơm hnam pơnĭl ƀlep tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng vă pơtăm hơmrĕ ư̆h kơ hơ̆, pia. Mălei, pơtăm hơmrĕ jei tơ ƀơ̆p tôch tơnap tap, ‘nhŏng Tri chă hŏk pơhrăm đơ̆ng mĭnh ƀar ŭnh hnam lơ̆m pơlei, iŏk yua hnam pơnĭl hlôi đei vă rong bip Grimaud, yŏng bip sĕch tĕch mơdro măt. Khei 2 sơnăm 2021, ‘nhŏng răt rong ‘măng mă blŭng, păng lăp đơ̆ng rŏng 50 năr, ŭnh hnam ‘nhŏng Tri hlôi tĕch mơdro bip rong mă blŭng. 

            ‘Nhŏng Nguyễn Ngọc Tri tơbăt, bip Grimaud ‘nŏh yŏng bip đơ̆ng tĕh đak Phalăng, joăt erĭh lơ̆m hnam pơnĭl, đei bing kial hrĕp, ư̆h kơ lê̆ ‘mi tôn păng kial tơhlu tơ̆ bip. ‘Nhŏng Tri răt 6.500 tŏ bip kon vă rong hăm kơ jă 1 tŏ 12.000 hlak jên, rong hơchăng lơ̆m hnam pơnil. Rong bip Grimaud tôch kơ hiôk, ‘nhŏng Tri hiĕm, pơnhă đak ăn kơ bip đơ̆ng kmăi hiĕm păng bơng đak, dă ƀiơ̆ tơhoach jơ ‘năr vei lăng năng tông. Lăp kơtĕch 50 năr, 1 tŏ bip Grimaud trăp đơ̆ng 3 kĭ 1 poăt trŭh 4 kĭ. Hăm kơ jă tĕch jô̆ hơtŏ đơ̆ng 37 - 38.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, đei năr măt hlŏh đơ̆ng 55 - 60.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ, lăp đơ̆ng rŏng tơklăh pơ đĭ kon jên răt tơmam chă hiĕm au to kon pơlei oei iŏk yua kơ jăp mơ̆n. Bip Grimaud vơ̆ tôch kơ koăng, rơmă tŏ sĕt, sĕch lơ kơna đe ‘mĕh vă răt sa tôch kơ lơ. 

            ‘Nhŏng Nguyễn Ngọc Tri tơbăt: “Bip kok kon pơlei chă rong ‘nŏh yŏng hrôih, ƀônh tĭh vơ̆, đe ‘mĕh răt lơ, kơna tĕch mơdro ƀônh kơ hlot. Kơ jă tĕch bip đei ‘măng măt, đei ‘măng re, mă lei tơdrong iŏk đei đơ̆ng rong bip au jei sơđơ̆ng mơ̆n”. Kiơ̆ đơ̆ng ‘nhŏng Tri, rong bip au kăl hơmet pơ ‘lơ̆ng hơ nĭh rong, tŭh lơ̆k kam ƀa mă hơƀơ̆l vă bip hrĕng, hoei ‘mê̆ ‘mach. Găh tơmam hiĕm jei kăl rơ̆ih hơnĭh pơm tơlĕch tĕch mơdro ‘lơ̆ng. Mă kăl, ‘nhŏng Tri akhan, kăl răt iŏk kon bip rong đơ̆ng rim kŏng ty ‘lơ̆ng, ‘nĕ chă răt yŏng bip rong đơ̆ng đe chă tĕch mơdro au to. Kiơ̆ kơ ‘nhŏng, yŏng ‘lơ̆ng ‘nŏh jing trong jang sa đei iŏk yua kơ jăp ăn ‘măng blŭng. ‘Nhŏng Tri jei tơbăt dơ̆ng, jĭ rong tĕch ƀônh, bip dă ƀiơ̆ đei pơrang jĭ pơrăm. 

            Jang sa iŏk đei sơđơ̆ng đơ̆ng bip Grimaud, ‘nhŏng Nguyễn Ngọc Tri tŏk bŏk iung jang hơdoi hăm mĭnh ƀar ŭnh hnam kon pơlei hlôi đei hnam pơnĭl vă tơmơ̆t jên răt rong bip. ‘Nhŏng Nguyễn Văn Toàn, kon pơlei chŏh jang sa sơnăm mơlô̆h thôn Liên Hòa ‘nŏh mĭnh ‘nu bơngai jang lơ̆m khŭl vang jang hơdoi. ‘Nhŏng Toàn tơroi, ‘nhŏng rong mĭnh ‘măng 7.000 tŏ bip. Lăp đơ̆ng rŏng chă rong 50 năr, tĕch bip đang, ‘nhŏng hơmet pơ ‘lơ̆ng rơgŏh hơnĭh rong, lê̆ hơnĭh rong hŏh lơ lŏh mĭnh ƀar năr đơ̆ng nŏh tăh rong bip dơ̆ng. Jô̆ hơtŏ lơ̆m mĭnh sơnăm, ‘nhŏng Toàn gơ̆h chă răt rong đơ̆ng 7-8 ‘măng. ‘Nhŏng Toàn tơbăt, jô̆ hơtŏ kon pơlei jang sa iŏk đei dang 4 - 5.000 hlak jên lơ̆m 1 kĭ bip. ‘Nau jing tơdrong iŏk đei jei tôch hơ iă, mă kăl ‘nŏh bip kon tơrong chă rong đei iŏk yua kơ jăp, khei ‘năr rong ư̆h kơ măh đunh. ‘Nhŏng Toàn oei tơbăt dơ̆ng, găh ĭch bip lăp đơ̆ng rŏng rôp tĕch, kôch hơmet rơgŏh hơnĭh rong, mơ̆r ĭch bip jei tôch kơ ‘lơ̆ng chă tŭh ăn chŭn na mir ‘long pơtăm. ‘Nhŏng Toàn gơ̆h chă tŭh ăn mir pơgar kơ dĭh dăh mă chă tĕch ăn kon pơlei vă tŭh ăn ‘long pơtăm, chŭn mir đe sư. 

            Pơ đĭ lơ̆m thôn Liên Hòa, tơring Phi Tô, Lâm Hà, dêh char Lâm Đồng hrei au đei hlŏh 10 ŭnh hnam tŏk bŏk rong bip sĕch Grimaud. Kon pơlei tơroi dĭh băl găh trong chă rong, tĕch ăn dĭh băl kon bip chă rong bip. Jô̆ hơtŏ lơ̆m mĭnh ‘măng rong, kon pơlei răt rong dang 15.000 tŏ kon bip. Kon pơlei chă rong kiơ̆ trong chĕh chŏh dĭh băl kơ rim ŭnh hnam; lăp ŭnh hnam mă au chă tĕch đang ‘nŏh unh hnam anai răt rong vă kơ ƀônh hlot chă tĕch mơdro. ‘Nau jei trong jang sa iŏk yua tôch kơ jăp kơ kon pơlei lơ̆m thôn Liên Hòa, tơring Phi Tô, apŭng Lâm Hà, tơplĭh jang sa đơ̆ng pơtăm ‘nhot, pơkao lơ̆m hnam pơnil jing rong bip sĕch hơnhăk đei iŏk yua sơđơ̆ng ăn kon pơlei tơ̆ mĭnh tơring atăih yăih.

            Hlŏh đơ̆ng chă hơlen yan au, kon pơlei chŏh jang sa tơ̆ mĭnh ƀar tơring anai lơ̆m tơring Tây Nguyên păng dêh char Bình Phước jei hlôi rong bip sĕch Grimaud iŏk đei jơnei kơ jăp. Mĭnh ƀar tơring, nhen tơ̆ apŭng Tân Phú, dêh char Bình Phước, kon pơlei rong bip lơ̆m mir pơgar ‘long ksu jei iŏk yua tôch kơ jăp. Trong jang rong bip sĭp Grimaud tơ̆ kông đei lăng jing tôch kơ lăp lơ̆m khei ‘năr tơplĭh tŏ ‘mi kial hrei au, pơgĕnh lơ̆m jơ ‘năr rơhơi, tơgop jang sa iŏk yua kơ jăp păng atŏk tơ iung kơ jăp. Trong rong kon tơrong au rŏ năng gơ̆h vă lang să mă lei mư̆h vă răt rong jei kăl hơmet hơdrol kon jên hu, hơnĭh rong, kih thuơ̆t rong păng mă kăl ‘nŏh tơchă hơnĭh răt iŏk, vă veh ver rong lơ dêh hang kơnh pơm ăn trŭh ư̆h sơ đơ̆ng kơ jă tĕch mơdro păng đei tơdrong pơrang jĭ pơrăm.

                                                                        Quốc Học kơpi iŏk đơ̆ng ƀăo Lâm Đồng

Tơblơ̆ nơ̆r: Amazưt