Bilan  6 thun bloh, Thủ tướng Rajaei hu harak brei pabak  sâm Ngọc Linh  tama angan  pandap negar, di danak dak  patagok  pandap negar  tal thun 2020. Sâm Ngọc Linh jeng lac pandap  negar camereip abih dalam gah jru tavao. Lac sa dalam 2 palei hu Cục Sở hữu trí tuệ- Mintri Khoa học song Công nghệ cấp chỉ dẫn địa lý pandap Sâm củ Ngọc Linh, tỉnh Kon Tum dok hu dom jalan nao khang kajap piah khik ramik, patagok phun  sâm song padang angan je negar ka pandap ni. Kadha vak di urang vak  Khoa Điềm, dok di bhum  Tây Nguyên.

Măng Ri lac sa dalam  2  xã di tỉnh Kon Tum dalam bhum địa lý di phun sâm Ngọc Linh. Hu tuk janih  phun jru ni bo mik va bangsa  Sê đăng di labik ni ieu lac phun jru pandauk hu mek abih dalam  tự nhiên, mbuan si lahik  nguồn gen quý. Bruk phun  sâm Ngọc Linh brei mboh yaom glaong gah jru tavao, bảo hộ gah chỉ dẫn địa lý song hu angan dalam dom janih pandap negar hu ngak ka bhum taneh sâm hu pren yava  bahrau. Tal Măng Ri urak ni , bruk ndom biai di dom jalan ceik glaong labaih  1.000m bak taginum  jeng pambuak tal phun sâm. Meng yaom dom pluh triệu đồng sa kg sâm Ngọc Linh that, urang  Sê đăng di labik ni  iek janih phun ni yau báu vật, oh lac phun patruh kathaot bo dok lac phun ngak kaya. Saai A Đang, palei  Đăk Dơn, xã Măng Ri, po di labaih 500 phun sâm brei thau, urak ni , bhap bini biak thau khik caga pajaih sâm Ngọc Linh:

Băng: “Dahlau deih mik va oh thau phun  sâm Ngọc Linh lac janih phun  quý hiếm ye mik va nao duah bloh pablei abih. Meng hu urang jakar di  xã pathau khan ka bruk patagok kinh tế, oh caik ka lahik  phun sâm Ngọc Linh, mik va tame glai nao duah mai pala veik piah oh lahik  phun jru ni”.

Jalan piah  tỉnh Kon Tum ngak song jia lac hu jak jeng dalam bruk ba phun   sâm Ngọc Linh jeng phun pala praong,  jeng pandap hu pren meriak gauk, jeng pandap hu angan di negar hu peih tabiak meng dom pluh thun dahlau. Urak ni , di 2 xã Măng Ri, Ngọc Lây dalam huyện Tu Mơ Rông, dom doanh nghiệp song bhap bini hu pala labaih  325ha sâm Ngọc Linh. Meng bruk patagok mblang taneh sâm Ngọc Linh, rilo mô hình pambuak bruk di bhap bini song bhap bini, di bhap bini saong doanh nghiệp hu tabiak rai saong lac jalan khang kajap kajap ka bruk padang bhum  nguyên liệu prong. Saai  A Cheng, palei Chung Tam, xã Măng Ri, tổ trưởng 28 boh sang pambuak gauk pala  sâm hong Công ty Cổ phần sâm Ngọc Linh Kon Tum, brei thau:

 “Mik va pambuak bruk  song  Công ty biak kein lagaih ka mik va biak rilo. Jien bilan hu 3 triệu đồng sa bilan. Công ty dok brei brah  sa bilan  25kg, menyek mbang, ia mesin, bột ngọt Công ty jeng hu brei abih ka mik va. Langiu di jien bilan ye hu sâm. Sa boh sang sa thun hu 100 gha. 3 thun lac sa boh sang hu 300 gha  biak kein ka mik va ”.

Piah padang hu bhum nguyên liệu khik hu chất lượng, pabak ka bruk chế biến pandap meng  sâm Ngọc Linh pablei dalam negar jang yau langiu negar, tỉnh Kon Tum daok pasiam bruk pala, iek glang song chế biến hadei di tuk paik mek. Ong Vương Văn Mười, Phó Akaok  Ubbhpa bini huyện Tu Mơ Rông brei thau      

 “Huyện pathau khan jak ba mik va oh blei dom pajaih  sâm lạ oh lac asar di nyu di huyện Tu Mơ Rông piah pala. Tagok bruk khik iek glai kayua sâm pala brei hu glai. Piah ngak hu,  urak ni  Ubbhap bini  huyện dok pablah tame tong abih phun jien dong patagok bhum pala ka 3 xã Măng Ri, Tê Xăng song Ngọc Lây. Huyện jeng daok kuhria padang sa pasak sâm di huyện”.

Lac pandap hu  cấp chỉ dẫn địa lý, hu pabak tame  angan pandap negar di bilan 6 thun  2017, phun  sâm Ngọc Linh di  Kon Tum dok dang anak dom mbuan lagaih piah jeng sa phun pandap panda hu yaom kinh tế glong. Ong Nguyễn Đức Tuy, Phó Chủ tịch thường trực Ubbhap bini  tỉnh, urang dang akaok Hội sâm Ngọc Linh tỉnh Kon Tum, brei thau: lac bhum taneh di phun sâm Ngọc Linh, bruk padang  angan je negar ka phun sâm Ngọc Linh lac bruk tự hào, saong jeng lac bruk njauk ngak di karja song bhap bini di labik ni. 

 “Cong khin di urang dang akaok tỉnh jang yau di dom hội viên song bhap bini dalam tỉnh lac pala pajaih  siam saong hu menuac tui iek bruk ni. Meng pajaih pala tal labik pala, jalan iek glang, bruk paik mek, khik ramik, tame paok, tuak angan. Meng  jalan ngak catang yau nan pandap ngak tabiak khol hulin brei  tame paok,, caik angan sâm Ngọc Linh Kon Tum, angan di doanh nghiệp nan song hu mã vạch piah duah thau asar di nyu”.    

Tui dom takai yam nao khang kajap piah padang angan negar sâm Ngọc Linh, tỉnh Kon Tum  jeng daok pambuak bruk siam song dom pakat , dom gah dalam bruk peih ngak rilo đề tài roh duah ilamu  khoa học song dom danak dak  ka phun sâm. Tỉnh hu  quy hoạch bhum pala  sâm Ngọc Linh prong jiak  32.000 ha dalam 8 xã di 2 huyện Đăk Glei song  Tu Mơ Rông, dalam nan bhum taneh pala sâm jiak  10 ribau ha. Tal thun  2020 tỉnh kham merat pala hu  1.000 ha, sản lượng 190 tấn song tal thun 2025 pala abih taneh  tui jalan công nghiệp. Jalan ngak di tỉnh lac ba phun  sâm Ngọc Linh jeng phun pala praong dalam bruk patagok kinh tế, xã hội song parilo janih pandap panda piah pabak ka darak pasa dalam taneh ia song langiu negar./.