24-2 “Khik apui” di palei lan an yaok rituh thun
Thứ bảy, 00:00, 24/02/2018 hanipha hanipha

Hu meng yaok rituh thun, palei lan an Tân Vạn di ban  Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai meng kan mai hu angan je kayua pandap lan an haluk jhuk biak mekre. Tapa rilo mbang trun tagok gam song bruk mbeik drei di rai duik bahrau, dom labik ngak lan hu meng 3 abap di labik ni hu tuk mboh lac njauk “pandam pui” …Min, meng hatai jai song bruk sahaneng kuhria piah khik veik, rilo urang jieng lan dalam dom boh sang hu ame pato veik ka anek jeng dok khik hu ging pui song panda lan haluk jnuk. Daa mik va song tong abih gauk pang kadha vak “ Khik apui di palei lan am yaok rituh thun” di  Xuân Lượng, urang vak di rayo sap ndom VN dok di ban raya. Hồ Chí Minh:

 

Rah tui krong  Đồng Nai nao gah  Tân Vạn di ban Biên Hòa, mboh dom ging lan klaak song ống khói mblo glong, dom khạp, lu, chum, phein…song dom jeing lan  dok jar var ka  dom pandap lan daok cang “patuc pui”.

Ong Hồng Văn Chính thun ni umo  47 thun lac sa dalam takik “thợ nặn” luac abih di lan an Kim Lan. Tui bruk ngak meng kan 4 rai tuk umo barau 20 thun, ong Chính jeng sa jeing mbeik naih gheih di palei lan klaak ni. Meng tangin gheih di drei, ong mbeik yaok taloc haluk limin bloh ngak jeng chum, jeik biak siam, trak yaok rituh  kg song ginup bingu ala gheih meta bo oh pandar sa janih pandap hagait. Jeing "meik”  urak ni oh daok hu dom urang kayua  kỹ thuật lan  hu rilo salih bahrau, meda "in" meng  khuôn đúc sẵn, oh daok “mbeik” meng tangin yau dahlau deih. Kayua yau nan ye,  jeing  in mbuan ngak, mbuan bac  dok piah jeng jeing “mbeik”  ye oh lac thei jeng ngak hu  . Ong Hồng Văn Chính bui sambai lac

 

Jeing in jeng mbuan kayua hu khuôn. Dok drei njauk ngak khuôn dalam hatai sahanang di drei. Tangin takai drei nyu randap song meta drei nyu darah samar. Bac jeng abih labaih sa thun meng ngak hu, hu menuacg bac miet oh ngak hu.

    Tuk dom talaok haluk vô tri tapa plak tangin jeing jeng dom janih pandap lan hu ba tame pui am. Meyah urang jeing mbeik , jeing in ngak jeng thaik thaot di lan, ye "jeing pui" khik bruk lan hu  “tasak”, hu jeng janih lan khang, vil gul halei oh  . 

   Dalam pandiak di ging pui yaok ribau  độ, ong Lâm Lập, sa “jeing pui” jeng lac takik hu di palei  lan am raok tuai meng bình tea ia patau liar. Rai duik di “jeing pui” meda lac oh kurang hu bình tea ia patau liar “padam pui” yau panuac nyai dân dã di urang  Nam bộ. Ndom biai hu labaih  5 minite ye ong Lập nduac nao “bluh pui” ka ging.  Rah tui ging am atah yaok rituh mét, hu dom pambah mbang sit piah ba njuh tame , pui meriak bong gam song hơi pandiak tahuak tabiak . Tui urang jeing pui gheih tangin brei khik ka gah dalam ging pandiak labaih 1.200 độ C dalam 4 harei piah lan  "tasak". Kayua yau nan ye,  jeing pui jeng lac urang gheih ngak. Urang jeing brei mboh hu bruk karei di yaok ging, thau hu yaok janih haluk , janih njuh meng khik hu pui siam, ba tabiak dom janih lan  mekre. Jeing pui Lâm Lập lac:

 

 Tuk umo jaik 20 thun lac tame ngak ye. Mehit ong muk lac bruk ngak meng kan ong muk caik veik. Drei ngak drei ranam bruk, drei takre bruk meng nan mai. Dok urang halei bo oh ranam bruk ye ngak hu dom thun urang klaak oh tui bruk hu. Bruk ni mehit lac dom thun tra jeng giải tỏa.

 

Luac  30 thun tui bruk, ong Chính song ong Lập jeng oh hadar hu lac drei tabiak ging hadom mẻ lan  atau lan kayua urang ngak hu nao tal halei. Min dom  ong song dom urang palei lan an Tân Vạn jeng thau lac lan haluk jnuk Biên Hòa hu tuk lac sa bruk oh kurang hu dalam rai duik di anek menuac Nam bộ. Min urak ni, anak dom salih bahrau  di rai duik bahrau , lan dak harei dak takik mboh dalam darak pasa, dalam rai duik yaok harei, urang ngak lan jeng sahneng tal bruk duah jien ka rai diuk, 2 ong jeng thau lac drei ini dom jeing ghieh tangin puac abih dok kak kajap saong lan meng kan.

Palei lan Tân Vạn tuk ngak mbang hu ye hu tal yaok rituh ging lan prong sit rah tui krong Đồng Nai, ye urak ni dom ging dok meriak pui dok dom boh min.  Rilo  jeing lan klak bruk nao ngak bruk karei song dom “ urang khik pui” daok biak takik ini jeng kham merat nduac tui bruk ngak bahrau, lac ngak lan mỹ nghệ pablei tabiak negar langiu. Nan lac dom pandap lan haluk jnuk Biên Hòa hu angan nan, jeng lac dom jeik phein nan, min oh pablei di langiu pasa pabak ka urang pandar bo hu pablei tabiak negar langiu atau pablei ka  dom nhà hàng, labik  du lịch... pandar ka bruk trang trí.

Jalan ngak bahrau ni hu dong ka palei lan Tân Vạn khik hu bruk ngak dalam dom thun jiak di ni. Min urak ni daok dang anak bruk mbuan si lahik nao tuk anak tal dom ging am meng jnuk tui jalan klauk njauk klaak bih piah khik ka alam môi trường tui adat hukum. Piah ngak tabiak lan haluk jnuk, kỹ thuật hu am meng jnuk yau nan ye tui hukum nan, ye palei lan ni oh thau nao halei  . Amuk Nguyễn Kim Lan, umo 61 thun, po cơ sở lan Kim Lan duh hatai ka dom lò lan puac di abih.

 

 Biak duh tai! Huac sauk, karja huac  nerak alam  môi trường yau nan ye ba tagok taneh bahrau, min oh ka hu ging halei karei. Anai khin patagok min urak ni oh thau ngak habar,.

Nan jeng lac bruk duh hatai di dom ging lan  am jnuk meng kan puac abih di Tân Vạn. Amuk  Mai Ngọc Nhi, lambaok  doanh nghiệp tư nhân Phong Sơn ndom lac:

 

 “Tuk hulin ndom song tuai lac pandap brei padeih veik, oh hu ngak tabiak tra, urang jeng duh hatai, urang ndom lac pandap di khol drei biak siam ngan song dom janih biak karei bo di labik ni meng hu. Tuk urang ndom yau nan khol hulin mboh biak pandik harao. Pandap lan ni nyu lac pandap meng kan ong muk caik veik, nyu dreih yau sa ilamu di Biên Hòa, Đồng Nai nan.

 

Tui dom harak tài liệu lịch sử, bruk ngak lan tui takai bhap bini urang Lo  mai dok  di  Đồng Nai meng abhap ka 17. Tapa 3 abap, bruk ngak lan hu patagok song jeng palei ngak thủ công meng kan  di palei klak Tân Vạn, urak ni lac phường Tân Vạn, ban  Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai. Bloh hadei ini, oh hu am meng jnuk, oh dok lan haluk jnuk Biên Hòa, dom nghệ nhân umo prong oh dok hadom, urang ranaih umo oh daok mbak carak ye bruk ngak lan an  meda lihik nao. Yau nan ye, yaom lac hu meng livik mai, ndung bak suan yava, ilamu Nam bộ min lan haluk jnuk  Biên Hòa hu  angan  je daok hu khik ramik halei oh, song dom ging lan dok hu meriak pui halei oh, jeng daok sa panuac tangi sua kan javap chalơi ./.  


                                                                    

 

hanipha
Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023
KADHA DAOH “DHAR  PHOL AMAIK”

KADHA DAOH “DHAR PHOL AMAIK”

CHAM.VOV.VN - Kadha daoh “Dhar phol amaik” kayua Aruah rapaneh Đàng Năng Quạ paneh tabiak, tui sap daoh di Thập Ariya hu ngak brei druat druai baoh hatai rilo menuac saong thaot binguk amaik rambap rambeip, tuk pasang plang lahik, sa drei raong anek praong jeng menuac jeng urang.

20/10/2024

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)