Urang Thái daok di gah Pai palei Nghệ, dalam nan hu huyện Con Cuông daok dalam mblang taneh haong hu urang Thái pak Thanh Hóa saong dom tỉnh Tây Bắc. Tui thun bilan tapa nao, urang Thái pak huyện Con Cuông tỉnh Nghệ An hu ngak jeng sa sắc thái karei. Bhap bani Thái pak ini gam taduan mek ilamo dom bangsa daok jaik taphia, gam khik ramik adat cambat tanarakun saonghu  grap tanat meng ralo thun ini mai. Hu sa bruk ngak  pambuak pagam haong adat cambat hu jeng lễ hội di bhap bini, nan lac Chá chiêng. Daa mikva saong taong abih gauk duah thau dalam danak dak harei ini.

Pathau mikva saong taong abih gauk! Con Cuông daok atah pasak bal sit Vinh 120km nao gah Pai Meraong, bhum taneh ini hu langik tasik alin brei ralo labik mekre yau: Craoh Tạo Mọ, Hang ốc pak xã Yên Khê, hu bein pakat negar Pù Mát hu UNESCO brei angan lac labik khik caga sinh quyển dunya Tây Nghệ An, hu ralo inem krung dak rai sajarah daneiy angan yau thành Trà Lân, dalam mbang mesruh metak pacang cakak kaol khamang nhà Minh. Con Cuông daok hu thau tal kayua inem kring dak rai sajarah cách mạng pambuak pagam haong phong trào Xô viết Nghệ tĩnh mesruh pacang kaol thực dân Pháp meblah taneh aia. Yau sang ong Vi Văn Khang saomh phun đa Cồn Chùa pak xã Môn Sơn nan lac labik padang chi bộ đảng akaok mereip di gah pai palei Nghệ.

Bhap bani Thái pak ini jeng saneng ka dunya tui meta mong di drei, nan lac bruk hu dua dunya, dunya ka urang daok diuk saong dunya ka urang metai. Tui dom urang roh duah ilamo Thái, dalam dom palei Thái meng kan, yaok palei hu sa but pajaih prong saong hu urang dang akaok iew lac “chảu bản, chảu mường”. Taphia di nan daok hu dom ong Mo iek glang gah suan yava ka anek manuac. Ong mo jeng hu pakat meng mường tal bản, lac urang thau ralo ka ilamo meng kan di bangsa, hu labik dang biak prong dalam bruk daong chảu mường khik iek bhap bani. Kayua nan ye oh njauk lac thei karei, bo ong Mo nan lac urang dang tabiak peih ngak dom adat cambat, dom lễ hội, jeng bruk sinh hoạt bhap bani hu meng yaok ribau thun, dalam nan hu Chá Chiêng. Ong Lương Văn Nghiệp, nghệ nhân bangsa Thái daok di bản Cằng, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông langyah lac: Ngak lễ Chá Chiêng in, lac mo sa, iew lac lễ đấy chiêng bilan tháng giêng nan,bhian ngak rilo dalam bilan tha, jeng iek tui tukvak bo ong mo kuhria caga biak avar ye ngak, ralo meng lac bilan sa saong meda dui atah tapa bilan 2 bilan 3, dalam mùa xuân njauk peih ngak.

Yaok 3 thun, ong Mo gilac peih ngak lễ tết paling ong Then angaok langik, daa taong abih dom quan quân angaok langik trun ala ini piah mbang cỗ. Meng kan nyu hu makna yau nan, min meng bruk sinh hoạt phong phú, meng dom panuac mo panuac daoh bak rilo thaik binguk, dom kadha ma-in bui sambai ye ong mo dak hu angan je glaong, anek raong dak ralo saong pachreih hu yaok rituh urang kamei dalam bản, dalam mường mai pataom mbaok. Kayua yau nan ye lễ tạ ơn Then hu jeng lễ hội di sa bhum palei.

Harei ngak Chá Chiêng kayua ong Mo sa nan lac po lễ palih ruah, nan lac harei siam abih dalam bilan, dom harei lac jhak nan lac harei 5, 14, 23. Bruk ngak lễ rah tabiak dalam baoh sang tuan di po lễ min meda hu tal yaok rituh urang mai pataom mbaok. Nghệ nhân Lương Văn Nghiệp brei thau: Rilo meng hu peih ngak pak sang ong Mo sa, dalam sa baoh sang ong Mo sa padang  sa bàn thờ karei ka gru di drei mai pato pakai ka drei, mboh biak tôn kính nan ye hu sa bàn thờ karei, nan ye harei tết atau harei hagait jeng cúng, pagap yau cúng amuk kei ye sa drei menuk, min ong njuak hu 2 drei, ngak dua salao piah cúng ong mo lahik blaoh, saong abih di nyu lac pathau khan ka ong Mo thau tuk hu pandap hagait bayar kong ka hồn di ong Mo.

Hu ong Mo brei thau, ndom lac mùa xuân min biak di nyu lễ Chá Chiêng jeng meda hu ngak lễ meng bilan 1 nan lac bilan 11 saka aia bulan, urang Thái mong bilan 1, bilan Mat lac bilan siam, tok kumei tok likei padang ngak sang danaok jeng pataom tame dalam dom bilan ini. Harei ngak Chá Chiêng, dalam baoh sang di ong po ngak lễ, angaok xà ngang xà dọc hu trang trí meng dom janih khan bai ralo sambo hadah. Kreh sang hu phun bingu Chá. Gheng phun bingu nan lac sa phun krem hu cao ralo gilaong piah klauk dom dhal bingu kayua dom anek raong ba mai. Taong abih dom bingu hala hu jaraoh biak gheih meng sa janih phun than laman, xốp saong hu njaom dom sambo màu, angaok tabung lac bingu hala di po lễ, lac bingu hala luac rai oh thu layau, brei thau bruk sahanak gireih di ong Mo. Chá chiêng hu peih tabiak meng panuac di Mo, urang Thái iew lac “Quam xên chá chiêng”. Hadei di panuac iew di ong mo, chiêng gar taong tagok.

Sap Pí, khèn bè lai tame sap chiêng gar saong panuac khắp di likei dam, kumei dara dalam palei. Tuk gru mo tamat panuac đồng dao ye sa sap likei daoh khắp kadha daoh ‘likau hajan”. Blaoh panuac daoh khắp  likau hajan tal dom panuac daok khắp  likau trei sil haniam phol min dom panuac daoh khắp nan hu daoh meng dom urang likei. Puac di abih njauk hu panuac daoh tadhau ayuh di gru mo tapa panuac khắp di sa urang kumei dalam palei./.