Adat mbang padai birau di urang Raglai, Khánh Hòa
Thứ ba, 00:00, 01/07/2014

Bhap bini urang bangsa Raglai tỉnh Khánh Hòa hu padang ka drei sa ilamu biak karei ngan saong dom adat cambat tanarakun di bangsa drei. Sa dalam dom bruk ilamu praong nan lac adat mbang padai birau. Kadha “Dom bangsa adei sa-ai”, da-a mikva saong grauk ayut yaom pang khol dahlak khan ka adat mbang padai birau di urang bangsa Raglai daok di tỉnh Khánh Hòa.

 

Tal bilan 3, bilan 4 saka ia harei yaok thun, tuk sap tamblak - cakala yava dane angaok langik, lac tuk urang bangsa Raglai peih ngak adat mbang padai birau. Adat mbang padai birau rah tabiak dalam dua harei sa melam.

Adat camereip nan lac tuh ia tame ché alak cần. Gru ieu yang daok cak canal anak papan lễ phụ gah mraong, angaok nan hu ché alak cần. Da-a yang blaoh, ong njuk alak cần ba tapa papan lễ praong gah Barak. Di takoi ché alak, urang tual  sa talei baoh nyuk asar praong. Anak ché alak hu salao pandap, angaok nan hu sa panjin dhang apui, dua panyin ia, sa pot brah. Angaok pot brah hu sa mbiak dil ngak meng ralin danko daok khuah. Patui di nan, gru meroi likau sik takoi manuk. Ong yar dua gah tangin tagok langkan, da-a yang Ngok, yang Gru, yang ceik, muk kei mai mbang uan padai birau di but pajaih, da-a dom po yang mai iek adat sik takoi manuk, tuh ia tame ché alak cần.  Panuac langkan : “ Manuk khang kajap, alak mbong jangiah…pandap panda ini piah hadar dhar phol po yang mebang”. Hadei di nan, manuk hu ba caik anak papan kakuh gah Meraong sik takoi, ia hu tuh tame ché alak. Bloh dua urang dalam sang mai dang taphia ché alak , njuk ia lak cần tabiak kalaok, panjin, pok tapa papan kakuh gah Barak.

Patui di nan lac adat ngak yang praong. Papan kakuh gah brak caik jaik danieng sang. Angaok danieng sang, kreh papan kakuh, urang mek dua  talei kak sa gah akok atah labaih 8 tấc atau kak kajap dui gar tapa  sa  talei. Angaok nan urang tuan sa bộ ao, khan, siuk di urang kumei, dua gah akaok talei hu tual tame dua  asar baoh njuk. Pandap ngak adat hu sa drei manuk, sa ché alak cần, 5 panyin lisei bak tambaok glaong.  Angaok yaok sa panyin lisei hu sa drei arieng ceik saong 1 akaok lasun daok tamo hala. Langiu di nan daok hu rilo panjin kamang pandaih, brah, ia, hala paneing. Dom pandap nan hu caik jeng klau salao dak tui gauk; salao da-a dom po yang, salao ka mukkei, salao ka yang taneh . Asar kadha langkan nan lac da-a dom po yang pajeng langik tasik, hangin hajan,  kayau patau, anek muac saong cim brim, da- muk kei, suan sap dom urang oh daok di dunya ini mai mbang padai birau saong likau dom po yang daong ka bruk caik menek di anek menuac, di anek raong saong phun pala.

Puac di abih nan lac adat da-a yang padai, tangei. Urang bangsa Raglai sahaneng lac padai saong tangei jeng hu suan sap. Padai lac suan di urang kumei, tangei lac suan di urang likei saong njauk ngak adat. Dalam adat ini hu dom kaha daoh ru padai, tangei. Tuk ngak adat blaoh, gru ieu yang tadhau ayuh ka dom urang dalam but pajaih.  Hadei di tuk  dom gru ngak blaoh dom adat da-a yang , kapul urang taong mã la paoh pasan tamia vòng tròn saong taong hagal, chieng. Ba kaok nan lac urang taong hagal praong, angui cuh khan ao birau meng gah langiu nao tame sang, tui taok nan lac 7 urang taong mã la. Urang gam tamia gam paoh yaok rituh ragam pasan. Urang da-a gauk menyum alak cần dalam bui sambai, chreih chrai. Rilo likei dam ba tui dom alat ragam di drei yau raklaiy camboi, khèn bầu, chapi saong panuac that dom baoh panuac meyut meyau saong gauk tapa alat ragam saong dom ragu daoh dam dara yau ragu daoh manhi, hari, sari, mayeng, kathơng, daoh dam dara…Urang menyum alak cần, paoh pasan, tamia luac melam…

Makna di adat ngak yang mbang padai birau nan lac adat tapa bilan, palao bilan pandiak bhang, likau hajan, likau ia ka bilan pala hu siam mekre. Adat  nan daok hu makna brei thau lac tamat sa chu kỳ pala drak dalam thun ngan saong hatai bui sambai, thau dhar phon muk kei, dom po yang hadar dom panuac caong khin meng thun dahlau bo chraong daong brei pala drak njauk. Tui chu kỳ, adat daok hu makna ndua dhar phol dom po yang di bilan pala dahlau saong likau brei siam mekre jang ka bilan pala anak tal. Adat ini daok lac tuk piah ka mikva dalam but pajaih gah amaik jeng yau gah ame  mai taom mbaok, tangi sua gauk. Dom bruk kandah gauk, ginong gauk (meyah hu) jeng hu langyah ba brei siam meng dom gai njuk alak cần saong gauk dalam sa ché alak cần da-a muk kei./. 

 

Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023
KADHA DAOH “DHAR  PHOL AMAIK”

KADHA DAOH “DHAR PHOL AMAIK”

CHAM.VOV.VN - Kadha daoh “Dhar phol amaik” kayua Aruah rapaneh Đàng Năng Quạ paneh tabiak, tui sap daoh di Thập Ariya hu ngak brei druat druai baoh hatai rilo menuac saong thaot binguk amaik rambap rambeip, tuk pasang plang lahik, sa drei raong anek praong jeng menuac jeng urang.

20/10/2024

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)