Adat uan lisei barau di urang Lự Lai Châu

       Yaok thun hadei di tuk paik yuak blaoh, bangsa Lự di tỉnh Lai Châu peih bruk ngak adat uan lisei barau piah paling muk kei, dhar phol lingik tasik taneh riya saong pok likau ka thun anak tal pala drakj njauk. Ini lac adat ngak nong oh lac hu makna  tâm linh bo daok hu yaom ilimo di bhapbini Lự. Thúy Ngoạn, urang pambuak bruk saong rayo sap ndom VN daok di bhum Tây Bắc hu kadha vak brei thau ka adat ini, daa mikva saong grauk yut tui pang :

       Tuk padai barau tasak, amuk po sang urang Lự mek yot gui padai meda camereip mai ngak ndiuk cốm (khảu háng) piah ngak adat uan lisei barau. Salao paling yang lac dom kaya pandap meng plak tangin di anek taco ngak tabiak, hu : pabui, menuk, ndiuk, alak…Langiu di nan, daok hu domjanih pandap ngak meng ikan saong dom janih côn trùng, labung, njam glai. Tui hatai sahaneng di urang Lự lac pandar rilo dom anek athur, côn trùng bhian palai kaik padai brah piah ngak jeng pandap paling yang, hu makna lac ngak ka dom janih athur, côn trùng nan nyu huac. Amuk Tao Thị Đa, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, brei thau: “Adat uan lisei barau di urang Lự hu meng kan livik. Hadei di tuk yuak padai barau mai sang ye ngak adat paling muk kei, ong muk amaik ame piah brei mboh hatung hatain di drei ngan saong dom urang metai blaoh; taphia nan likau ka pren yava khang kadang saong hajan siam angin lagaih, ngak hamu hu padai, ngak puh hu tangei dalam dom thun tal.”

      Adat uan lisei barau hu urang Lự ngak dalam sang, labik gian thờ, ini hu maong lac libik daok di suan yava muk kei, dom urang metai blaoh. Ông po sang pok salao pandap paling tagok gian thờ saong kakuh mukkei. Adat ngak blaoh, po sang daa adei saai gauk gar, mikva puk palei gam mai huak var lisei bui sambai. Urang da-a gauk cavar alak saong mbang dom pandap mbang bangsa hu ngak meng dua plak tangin gheih di adei saai urang kumei Lự. Dalam adat uan lisei barau oh kurang hu dom janih ahar mengkan yau : bánh nếp, bánh chưng. Amuk Tao Thị Pénh, bản Hon 2, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu khan lac : “Sang drei ngak ahar ndiuk, oh lac piah paling yang bo daok piah payak tuai saong ngak pandap alin. Piah hu ahar bingi njauk ruah brah ndiuk pahe saong tram meng melam  kabroi, dah pagaiy harei hadei srong brah tagok caik thu ia meng ba nao chai klik jeng tapung blaoh tapat saong saradang ka nhuyễn, tapaok hala blaoh ba nao riak ka pasak.

 Sa dalam dom bruk jeng oh kurang hu dalam adat uan lisei barau di urang Lự lac kiêng sang. Hadei di tuk mbang menyum, ông pô sang pak blah phên yau meta anek cáo ieu lac “ta leo”, mek hala hijao kak tame saong klauk anak bambang sang. Kiêng dalam 3 harei, oh pablei salih, nyim mesraiy atau brei ka urang halei sa janih pandap hagaiyt dalam sang saong oh brei tame, oh brei tabiak truh sang. Tui hatai sahaneng di urang Lự, blah phên meta nek cáo lac piah pacang dom but khamot kayua blah phên hu rilo meta jang but khamot. Daok kiêng sang lac caong khin siam mekre, trei sir saong pataoh jamo mai ka sang. Ông Tao Văn Pầu, umo labaih 70 thun daok di xã Bản Hon, huyện Tam Đường daok brei thau lac: “Dalam taong abih adat ngak yang di urang Lự jeng cắm “ta leo”, dalam nan hu adat uan lisei barau. Cắm “ta leo” meng caong khin pacang but khamot, pacang dom bruk oh siam mai ka sang, paih ông muk, amaik ame khang kadang, daok ratuh thun taha, uranaih mbang drah praong saong pataoh jamo mai ka abih gauk.

     Harei ini, raidiuk hu salih bahrau ralo, min urang Lự di Lai Châu jeng daok khik ramik, caik veik adat uan lisei barau. Adat ini ndung bak bruk jum pataom kayua dom sang dalam bản jeng peih ngak saong hu mbaok di bhapbini palei. Ini jeng lac tuk piah mikva taom gaok, uan dom bruk ngak hu saong patagok bruk jum pataom dak apdang puk palei./.

Thúy Linh