Hadei di 5 thun peih ngak danak dak padang ngak palei pala bahrau, tal harei ini mbaok meta dom palei Cam Bình Thuận dak harei dak salih bahrau, ralo jalan xã, jalan palei hu tuh menyek, hu tuh bê tông. Bruk ini palagaih ka mikva nao mai jeng yau pajeng ba pandap panda. Yau nan min, hareik hareim saong aih limo aih kubao jeng daok hu mboh angaok dom jalan; ralo sang jeng daok raong kareik athur dalam sang saong parah klaak hareik bal glai bal klo. Bruk nan oh siam ka môi trường palei pala bo daok ngak jhak tal mbaok meta di sa xã Cam daok caga hu pok brei angan xã palei pala bahrau di akaok thun 2017 tal. Kadha vak di Jasi – Urang vak di Rayo sap ndom Việt Nam daok pak bal raya Hồ Chí Minh hu ndom tal bruk ini:

       Phan Thanh nan lac sa xã harat urang Cam akaok meti di huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận hu ngak salah blaoh 19/19 tiêu chí padang ngak palei pala bahrau saong tui kuhria meda hu công nhận di akaok thun 2017 tal. Ini oh lac kadha bui sambai di Đảng bộ, raja-ei bo daok lac kadha bui sambai di bhap bani urang Cam xã Phan Thanh. Dalam 3 thun jaik di ini, xã Phan Thanh hu tuh menyek, tuh bê tông jaik 25km jalan nao mai dalam palei mek hu chuẩn di Mentri Giao thông Vận tải. Saong yaom jien ngak abih tih labaih 11 tỷ 200 triệu đồng. Jalan nao mai siam mekre, lagaih ka bruk nao mai, pajeng ba pandap panda di mikva, paglaong yaom pandap panda kaya nong. dalam xã Phan Thanh jeng hu mboh ralo mô hình pambuak gauk ngak mbang, sản xuất saong pablei kaya pandap di urang nong saong doanh nghiệp, grap tanat bruk pablei tabiak, dak harei dak patagok jalan ngak mbang  kinh tế tập thể di puk palei. Baoh sang kathaot tui chuẩn đa chiều meblah  3,18% dalam taong abih dom sang dalam xã (lac 53/1.666 sang).

      Lingiu di bruk sangka padang ngak jalan mbak nao mai, paglaong chuỗi giá trị kaya nong, karja di labik ini daok sangka tal tín ngưỡng di mikva Cam pak ini. Ủy ban bhap bani huyện Bắc Bình hu tabiak Quyết định ka bruk dak padang quy chế nghĩa trang ngan haong mblang taneh praong jaik 5ha. Dalam bilan 11 thun 2016 meng blaoh, karja palei hu jak ba mikva saong dom urang ngak pahla hu jaik 60 triệu đồng piah ngak bahrau labik cuh ka mikva urang Cam Ahiar  di palei Canar (thôn Bình Mỹ), palaghaih ka mikva ngak ndam cuh dalam bilan hajan ribuk.

       Lingiu bruk bui sambai di sa-ai Dương Quốc Khánh daok di palei Mai Lãnh, atau ong Văn Vĩnh Lạc di palei Canar thôn Bình Mỹ, ralo mikva Cam di labik ini jeng daok mboh duh hatai tuk mong mboh aih limo aih kubao daok pambuk angaok jalan bahrau tuh bê tông. Dom baoh sang sinh hoạt cộng đồng hu jeng labik daok tapa melam di dom tapol pabe. Jaman gah dalam mblang bein sang sinh hoạt cộng đồng di dom puk palei oh daok pandar hu.

         Tapa pasang iek duah thau, dom sang pandar aia hacih sa-at dalam xã Phan Thanh hu labaih 98% (lac 1.641/1.666 hộ); taong abih baoh sang hu jaman hợp vệ sinh hu labaih 60%. Dalam xã urak ini hu labaih 80% jalan hu tuh menyek, tuh bê tông. Xã jeng hu pambuak bruk haong Ban Khik iek bruk ngak công cộng huyện Bắc Bình pataom mek hareik hareim, dalam adit hu 2 mbang radaih mai tal sang mikva pataom mek hareik ba nao tuh di labik brei adat. Yau nan min, jeng daok hu sang oh ngak tui saong ta-eng drei ba hareik nao tuh di mblang taneh likuk palei atau tuh trun kraong taphia nan. Lavik harei patom veik, nyu mbau bruk ô nhiễm môi trường. Taphia di nan jeng hu dom baoh sang daok caik aia nerak nduac tabiak langiu jalan. Ndom tal bruk ini, ong Trần Ngọc Tân – Phaok Akaok Ủy ban bhap bani huyện Bắc Bình lac: Yaok khu dân cư tập trung di palei di xã njauk hu jalan tathuak aia nerak. Yau nan min dom canah jalan mikva drei  oh ka hu jalan tathuak aia abih di nyu nan lac 3 xã harat urang Cam. Urak ini aia nerak daok tathuak tabiak di tukvak halei nan, di dom canah jalan halei nan. Tavak di abih nan lac bruk tathuak aia nerak tabiak jalan di dom baoh sang bo tui adat, drei njauk takac hố ga piah tathuak ia di sang drei min jaik abih dom baoh sang ini caik aia neriak nduac tabiak langiu jalan.

      Bruk xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận hu pok brei angan xã palei pala bahrau dalam dom harei anak tal nan lac kadha bui sambai prong saong jeng lac trách nhiệm daok caik tabiak ka Đảng bộ, karja saong bhap bani xã Phan Thanh. Kayua lac mek hu angan xã palei pala bahrau lac kan paje, piah khik kajap angan ini dak kan jang. Piah ngak hu bruk ini biak caong hu bruk rik daong pren yava di yaok urang Cam labik ini./.

Việc cần làm ngay ở một  xã Cam đạt chuẩn nông thôn   

         Sau 5 năm triển khai thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới, đến nay diện mạo của các làng Chăm tỉnh Bình Thuận ngày càng khởi sắc, nhiều tuyến đường trục xã, trục thôn được nhựa hóa, bê tông hóa. Việc này tạo điều kiện thuận lợi cho bà con đi lại cũng như lưu thông hàng hóa. Tuy nhiên, rác thải sinh hoạt và những phế phẩm từ gia súc vẫn còn vương vãi trên các tuyến đường; nhiều hộ gia đình vẫn còn nuôi nhốt gia súc quanh nhà và xử lý rác thải tùy tiện. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến môi trường nông thôn mà còn làm xấu cảnh quan ở một xã Chăm chuẩn bị công nhận xã nông thôn mới vào đầu năm 2017 tới.

        Phan Thanh là một xã thuần Chăm đầu tiên của huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận đã hoàn thành 19/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới và theo dự kiến sẽ được công nhận vào đầu năm 2017 tới. Đây không chỉ là niềm vui của Đảng bộ, chính quyền mà còn là niềm vui của đông đảo bà con Chăm xã Phan Thanh. Anh Dương Quốc Khánh ở thôn Mai Lãnh, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận cho biết: Tôi thấy đường làng ngõ xóm được được bê tông hết, đẹp. Nhờ có nông thôn mới mà được như vậy. Năm sau đẹp hơn năm trước. Từ chỗ đó mà làm vui nên hết lòng ủng hộ phong trào. Có bao nhiêu thì mình đóng góp bấy nhiêu.

         Trong 3 năm gần đây, xã Phan Thanh đã nhựa hóa, bê tông hóa gần 25km đường giao thông nông thôn đạt chuẩn theo yêu cầu của Bộ Giao thông Vận tải. Với tổng kinh phí hơn 11 tỷ 200 triệu đồng. Giao thông thông thoáng, không chỉ thuận lợi cho việc đi lại của bà con mà còn giúp thông thương hàng hóa, nâng cao giá trị nông sản. Trên địa bàn xã Phan Thanh cũng đã xuất hiện nhiều mô hình liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm giữa nông dân và doanh nghiệp, đảm bảo đầu ra ổn định, từng bước phát triển mô hình kinh tế tập thể tại địa phương. Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều chiếm 3,18% trên tổng số hộ toàn xã (53/1.666 hộ).

        Không chỉ chú trọng đầu tư xây dựng hạ tầng cơ sở, nâng cao chuỗi giá trị nông sản, mà chính quyền nơi đây còn quan tâm đến tín ngưỡng của bà con Chăm sở tại. Ủy ban nhân dân huyện Bắc Bình đã có  Quyết định về việc xây dựng quy chế nghĩa trang với tổng diện tích gần 5ha. Riêng trong tháng 11 năm 2016 vừa qua, chính quyền địa phương đã vận động bà con cũng như các nhà hảo tâm được gần 60 triệu đồng để làm mới nơi hỏa táng cho bà con Chăm Bà-la-môn ở thôn Bình Mỹ, tạo điều kiện thuận lợi cho bà con thực hiện nghi lễ hỏa táng, kể cả trong mùa mưa bão. Ông Văn Vĩnh Lạc ở thôn Bình Mỹ, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận phấn khởi: Bà con thôn Bình Mỹ này họp nhau lại kể cả chức sắc, chức việc cùng nhau đi vận động để có tiền bê tông hóa khu hỏa tàng này. Để cho linh hồn của người quá cố được siêu thoát. Tôi thấy so với trước đây là tốt lắm rồi. Dân ở đây ai cũng vui.

        Bên cạnh niềm vui của ông Dương Quốc Khánh ở thôn Mai Lãnh, hay ông Văn Vĩnh Lạc ở thôn Bình Mỹ, nhiều bà con Chăm nơi đây vẫn còn thấy chạnh lòng khi nhìn thấy những bãi phân bò vương vãi trên các con đường vừa mới bê tông. Một số nhà sinh hoạt cộng đồng đã trở thành nơi trú ngụ qua đêm “bất đắt dĩ” của những đàn dê. Nhà vệ sinh bên trong khuôn viên nhà sinh hoạt cộng đồng ở một số thôn không còn sử dụng được. Giải thích vấn đề này, ông Đào Văn Lượng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận cho biết: Xây dựng nông thôn mới địa bàn của xã thì đường sá được bê tông, sạch đẹp. Nhưng có một số hộ còn nuôi bò, dê thả rong trong làng. Thời gian tới xã sẽ tiếp tục vận động, thông qua các vị chức sức tác động thêm, chăn nuôi thế nào cho tốt hơn, giữ gìn được cảnh quan đường làng ngõ xóm sạch đẹp.

       Qua điều tra khảo sát tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch hợp vệ sinh toàn xã Phan Thanh đạt trên 98% (1.641/1.666 hộ); tổng số hộ gia đình có nhà tiêu hợp vệ sinh đạt trên 60%. Trên địa bàn xã hiện có hơn 80% tuyến đường được nhựa hóa, bê tông hóa. Địa phương cũng đã ký hợp đồng với Ban Quản lý chương trình công cộng huyện Bắc Bình thu gom rác thải, trong tuần có 2 lượt xe đến tận hộ gia đình thu gom rác về nơi quy định. Tuy nhiên, vẫn còn một số hộ không hợp tác và tự xử lý rác thải sinh hoạt gia đình bằng cách chở ra đổ ở những khu bãi đất trống sau làng hay đổ ngay trên bờ kè sông. Lâu ngày tích tụ, tạo nên mùi hôi thối làm ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó,  một số hộ dân vẫn  ngang nhiên để nước thải  sinh hoạt chảy ra đường đi lối lại . Đề cập vấn đề này, ông Trần Ngọc Tân – Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Bắc Bình nói: Mỗi khu dân cư tập trung của thôn xã phải có hệ thống tiêu thoát nước thải thông thoáng hợp vệ sinh. Thế nhưng một số tuyến đường mà bà con mình làm chưa có hệ thống thoát đặc biệt là 3 xã thuần Chăm. Hiện nay nước thải có vấn đề ở một số thời điểm, ở một số đoạn tuyến. Vướng nhất là việc tiêu thoát nước thải của hộ gia đình mà theo quy định mình đào hố ga tự thoát ở nhà nhưng hầu hết các hộ đều thoát nước ra đường.  

      Việc xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận sẽ được công nhận là xã nông thôn mới trong nay mai là niềm vui lớn và cũng là trách nhiệm đang đặt ra cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Phan Thanh. Bởi đạt danh hiệu xã nông thôn mới đã khó rồi, để giữ vững danh hiệu này thì càng khó hơn. Để làm được điều này rất cần sự chung tay góp sức của mỗi người Chăm nơi đây./.