Labaih 30 thun kuhria meng harei taneh ia hu tame jeng sa baoh negar, jeng lac tukvak  urang bangsa Cơ Tu daok di gah pai tỉnh Quảng Nam hu pahadah jang akaok sahneng di drei. Min dom bruk, dom kadha di sa saman rambah rambup di urang kumei Cơ Tu jeng daok sarak dalam hatai di dom sa-ai kumei, dom urang amaik. Abih di nyu nan lac ngan saong dom amaik, dom amuk urak ini umo kurang labaih 50 thun jeng daok kanal cambaih bruk rambah rambup glaih glar di adat brei pandap likhah, nan lac pandap  di gah pasang likei brei ka gah sang kumei hu salih meng abih rai di urang kumei.  Kim Cương, urang vak di rayo sap ndom VN hu kadha vak brei thau veik ka bruk nan.

Meyah tác phẩm “Diuk pasang A Phủ” di nhà văn Tô Hoài brei mboh raidiuk glaih glar di urang kumei daok di bhum ceik gah barak ye adat ndok pandap likhah tuk likhah anek kumei nao daok gah pasang likei nan lac kadha camereip di angaok jalan rambah rambup di urang kumei Cơ Tu.

Ngan saong urang Cơ Tu, hu anek rilo nan lac siam, kayua hu rilo anek ye hu rilo pren rilo menuac ngak bruk, abih di nyu nan lac, hu rilo anek kumei ye hu rilo pandap tuk anek kumei nao tok pasang. Dahlau deih, bruk “amaik ame caik pak halei anek daok pak nan” biak hu iek praong dalam bruk khin likei khin kumei di urang Cơ Tu. Tuk urang likei Cơ Tu mboh sa urang kumei bloh caik hatai anit ranam, meyah urang kumei njauk hatai ye 2 urang nan yam tal bruk jeng diuk jeng pasang. Gaok tuk mai, urang likei urang kumei oh ka thau gauk, oh ka mboh mbaok gauk kayua bruk likhah caga nan meng amaik ame sanya gauk dahlau meng tuk anek daok dalam tian amaik. Bruk likei kumei anit ranam gauk nan lac sa bruk karei, daok bruk jeng diuk jeng pasang hu halei oh daok kayua pandap likhah di gah likei bayar ka sang gah kumei. Pandap likhah rilo du halei ye urang kumei glaih glar, rambah rambup du nan. Amuk ALăng Thị AJây daok di palei Arấh, xã Lăng, huyện Tây Giang hadar veik rai rambah rambup ngak anek metau di drei yau ini:

Urang kumei nao daok gah pasang ye njauk urang ngak pap. Gah pasang tuk halei jeng ndom lac kayua habar oh khin ngak bruk, urang brei pandap likhah rilo nan ye oh brei daok saoh bo brei nao ngak bruk. Hu rilo sang urang daok puac, daok taong paoh tra. Ngak ginup bruk meng kaoh njuh tal nao chap ikan, hadang di kreh melam ia bulan hadah. Ndih tapui bloh 3 harei brei nao ngak bruk. Urang oh brei daok livik di sang, meyah daok livik ye urang lac drei lah, drei oh taring. Urang lac, urang oh hu padeih, drei lac anek metau thei brei padeih ngak, 3 harei bloh brei nao ngak bruk, yau nao kuac taneh, kaoh njuh, soak brah… Dahlau deih, urang kumei nao yuak padai, chai padai bloh ba mai tahanek lisei piah huak. Dahlau deih urang kumei rambah rambup lô. Abih di nyu nan lac dalam tuk drei nao yuak padai oh brei drei menyum ia, huac drei menyum ia lô ye nao drei nao me-ik, kayua bilan yuak oh brei aih me-ik di mblang hamu. Ia oh brei ba tui, yaom lac lapa ia du halei jeng oh brei menyum. Dahlak dahlau deih jeng njauk tamaha ngak pap yau nan tuk tal bilan yuak padai. 

Adat bayar pandap likhah dalam bruk likhah caga nan lac sa naong trak dalam raidiuk di urang Cơ Tu. Tuk ngak likah, sang gah kumei halei jeng abih biak takik jien padai min taduan hu biak rilo pandap likhah hu yaom meng sang gah likei yau kubao, limo, pabui..... Kayua abih rilo yau nan bo urang likei Cơ Tu brei ka drei quyền oh ngak bruk hagait kayua hu diuk ngak brei ka drei ye. Taha Coor Tam daok di palei Voòng, xã Tr’hy, huyện Tây Giang brei thau:

Biak yau nan, urang kumei dahlau deih glaih glar lô, Urang kumei sang kaya meda jeng glaih glar yau nan. Yaok mbang likah anek ba metau kumei mai sang ye abih biak rilo jien padai. Kayua yau nan ye, sang gah likei bhian oh ngak bruk hagait. Urang lac, urang abih rilo jien padai ka anek metau kumei yau nan ye anek metau kumei njauk mai ngak bruk, kham merat ngak piah raong tamaha, raong pasang likei, anek bhik, gauk gar gah pasang.. Urang abih chiêng, ché,… sa baoh ché klak meda salih hu sa urang menuac, nan ye anek metau klumei brei ngak bruk abih rai, yaom lac oh khin oh takre min brei ngak bruk ka sang di pasang likei di drei. Hu rilo urang kumei tuk mai daok gah pasang bloh pametai rup eng. Dahlau deih adat cambat ini kan kandah lô, ngak rambah urang kumei lô.

Bruk ndok pandap likhah di sang gah likei jeng hu makna lac urang kumei nan oh daok lac anek kamuan di drei tra. Raidiuk di urang kumei tuk nan nyu tui bruk di gah pasang likei, bingi sahanăng atau glaih glar ye sang gah kumei oh hu quyền ndom biai hagait. Meng hatai anit ranam anek bhik, rilo sang gah kumei yaok thun lac nao rivang anek kumei piah ba pandap nao ka gah likei. Tapa nan gam brei mboh talei rohim anit ranam gauk, nao rivang gauk yaok thun, gam khin gah likei ngak siam haong anek kumei di drei. Kayua yau nan ye, adat nao rivang anek kumei yaok thun daok ieu lac adat “vội rơhay” hu tabiak meng bruk nan saong daok veik mbiah tal harei ini. Taha Bhling Đhao daok di palei Công Dồn, xã Zuôh, huyện Nam Giang lac:

Urang bhian nao rivang anek kumei di bilan 4 saong bilan 9 yaok thun. Gam nao rivang anek kmei gam nao ngak hareik, mek njuh daong ka anek kumei, saong daok ba tui pandap mbang, pandap menyum brei ka sang gah likei. Pagap yau anek kumei di drei nao ngak metau urang oh njauk hatai, bruk hit oh yau hatai caong di urang ye bruk drei nao rivang anek kumei yau ye bruk drei caong ndom haong gah likei jhui pamaoh, jhui ngak pap anek kumei di drei.

Dom thun jaik di ini, dom pakat hội, dom kapul nyaom hu jhul khang bruk jak ba, pathau khan rilo sarak, rilo jalan ngak di Đảng saong Karja tal yaok sang, yaok puk, palei, jak ba mikva tah klaak adat cambat klak oh siam oh lagaih, dak padang raidiuk bahrau, jhul patagok bruk ngak mbang kinh tế, khan brei thau adat hukum likhah caga, daong bruk adat  hukum ka pakat xã piah khik ramik, khan brei ka dom urang jaik likhah thau, padang kapul urang pambuak bruk dân số dalam puk palei hu peih ngak praong, dalam. Min dalam raidiuk di urang Cơ Tu harei ini, urang kumei jeng oh ka tabiak truh hu abih dom glaih glar meng pandap likhah caik veik. Di labik ini labik deih jeng daok hu urang kumei Cơ Tu  daok kaong ka-ing ngak bruk piah bayar pandap likhah ka sang pasang likei di drei ./.