Pathau mikva saong taong abih gauk!
Tết di dom bangsa daok
pak Tây Nguyên lac Tết lisei bahrau, Tết Bỏ mả, Tết akaok padai, Tết aia, Tết
apui. Nan lac dom lễ hội chreih chrai di abih dalam thun. Dalam kadha “dom
bangsa adei sa-ai harei ini” daa mikva saong taong abih gauk duah thau dom Tết
biak karei di urang bangsa daok di Tây Nguyên:
Bangsa Sêđăng: Tết Apui saong Tết
aia. Urang Sêđăng (daok ralo di tỉnh Kon Tum), sahneng lac hu dua po yang
prong di abih nan lac Yang aia saong Yang apui. Nan lac dua po yang di mùa màng
saong rai diuk. Tết Apui biak di nyu lac Tết lisei bahrau, uan bilan yuak
bahrau. Tết Aia lac adat kakuh Yang aia, bhian peih ngak di bilan 3 saka aia
harei.
Hadei di bilan yuak, urang ramik pasiam veik máng aia,
rao uak dom janih pandap padang aia, hadei di nan ngak adat “kakuh máng” dalam
yaok baoh sang saong ngak adat haong gauk dalam palei. Urang ba gok, thùng,
baoh kadhaoh thu tabiak máng atau craoh
piah mek aia bahrau, daa gru mai iew yang, blaoh mbang huak, menyum tapai,
taong cồng chiêng, adaoh tamia, bui ma-in luac dom harei gam.
Bangsa Gia Rai: Tết Bỏ
mả. Urang Gia Rai daok ralo di tỉnh Gia Lai. Lễ Bỏ mả di urang jeng dreih
yau adat tảo mộ tiết thanh minh di urang Yuan, lac bruk pok kakuh saong hadar
tal amuk kei, pasiam veik kabo di gauk gar metai bloh. Dalam dom harei Tết Bỏ
mả, mikva dalam palei ba gauk mai tal yaok baoh sang piah rik bui sambai.
Tuk lễ Bỏ mả peih tabiak, langiu taneh kabo yava tagok
sap cồng, chiêng, thanh la, gar. Taong abih manuac urang ba gauk mai dom sang
kabo, angaok tangin pan mbaik troy hadah pui. Anak sang
kabo, manuac urang klauk sa phun nêu tuan meng dom hala bùa hijao bhong, ong
gru iew yang ayau po sang pok tangin kakuh likau Yang, caong suan yava di urang
metai mai ma-in bui sambai haong gauk gar daok diuk. Di labik sang kabo, urang
ba alak tapai, rilo, cuh apui mbang menyum, cồng chiêng, chat tamia, bui sambai
luac melam.
Bangsa Stiêng: Tết mbang akaok padai
bahrau. Urang Stiêng daok ralo pak tỉnh Kon Tum. Harei Tết Mbang akaok padai
bahrau, sang halei jeng blei khan ao bahrau ka dam dara, urang kamei thei jeng
cuk taong abih meh pariak drei hu piah meyaih haong urang dalam palei. Sang
halei jeng hu yaok pluh caik tapai saong jeng thik kubao, limo, pabui piah
payak mikva dalam palei.
Dalam Tết mbang akaok padai bahrau, mikva dalam palei
peih bruk ngak lễ klauk kubao, cồng chiêng daoh prew luac melam. Urang Stiêng
hu adat harei Tết mbang akaok padai bahrau nan lac mek talei havei ia jan klik
srau haong taneh, blaoh luk tagok rup babhap yaok urang piah kakei anek taco
lac meng kan dalau manuac urang menek tabiak tok hu rilo bo oh hu talang. Tết
mbang akaok padai bahrau di urang Stiêng dui atah dua klau harei.
Bangsa K’ho: Tết Nholir- Bông. Urang
K’ho daok ralo di tỉnh Lâm Đồng. Tết Nholir-bông jeng lac Tết mbang akaok padai
bahrau, lisei bahrau min oh rah tabiak dalam dua klau harei yau dom bangsa
karei bo dui atah jaik abih bilan, lac
bilan padeih padei hadei di tuk yuak kuak. Dahlau di tuk rah tabiak Tết Nholir
- Bông, mikva peih ngak lễ kakuh yang angin, likau ka angin harei pak hamu
apuh, likau ka angin khang piah halong padai ka nyu hacih.
Tame Tết Nholir - Bông, sang halei jeng thik kubao,
limo, pabui, menuk, caik tapai piah kakuh yang padai bahrau. Urang K’ho hu adat
dalam harei Tết ini thik takoi drei menuk, mek darah luk tagok la-i padang
padai, dom pabah mbang prong, pabah mbang tho; srau darah menuk haong akaok menyik, amaok haluk, kanduh phun đa, hareik tranh thaok klik, hadei di nan luk
tagok cada, tagok dhei di dom urang dalam sang, luk tagok dom janih pandap pandar
dalam sang ngan haong makna lac likau patuah jamo, pa-teok but khamot.
Dalam bilan Tết, taong abih mikva dalam palei ba gauk
nao meng sang ini tapa sang diah mbang menyum, tadhau ayuh gauk, chat tamia
biak chreih chrai, bui sambai./.
Viết bình luận