Dom phun praong di puk palei Tay Nguyen

mBan tacei pato Tây Nguyên hu peih nyaom biai pok meyaom urang hu angan je dalam bhapbini bangsa takik saong chuc sac, urang ngak bruk agama hadah krah bhum Tay Nguyen. Ini lac “dom phun praong” di dom puk palei, hu dom rik daong praongdalam bruk jum pataom bangsa, gam saong bhapbini ngak siam jalan adat, sarak di karja, yam tapa truh kan kathaot. Urang vak di rayo sap ndom VN hu taom gaok dom urang hu angan je, chuc sac agama hadah trah piah pang urang khan ka raidiuk di drei.

Ravang ban sit Buôn Ma Thuột, taha palei A BLong daok dang yaok số tầng di sa tòa sang daok jaik canah 6, di kreh ban sit.. Ong lac Buôn Ma Thuột biak rilo menuac, biak praong saong gheih lo, bruk hagait jeng karei, bruk hagait jeng takre.

Tala A BLong brei thau, tuk barau peih paha, ong lac sa urang Rơ Măm daok di bhum biên giới Mô-rai, tỉnh Kon Tum, hu nao bac di Buôn Ma Thuột, blaoh mai ngak gru pato. Buôn Ma thuột tukvak nan, dalam glo akaok di ong, oh karei hagait xã Mô-rai palei ong harei ini. Urak ini, bhum biên giới Môrai hu menhek truic hadah, anek taco urang Rơ Mâm thei jeng hu bac da-a saong hu 7 adei bac tal cao đẳng đại học. Taha palei A BLong khan lac, hadei di mbang nao ini, ong njauk jak ba mikva bac megru rilo jang, bhum atah bayah dak kan kandah dak njauk bac megru, bac meng dom bruk sit abih, yau nan meng cakrok hu : Hu Đảng karja daong rilo, urak ini mikva thau ngaka padai, thau pala drak…raidiuk urak ini jeng hu tani tanat. Bruk hagait drei ngak hu njauk megru tui, pagap ye kinh te lac megru bruk pala drak, blaoh mbang daok lac njauk mbang tasak menyum ia tasak, jak ba pathau  khan mikva ngak tui jalan adat, hukum di karja, patagok kinh te, blaoh lac dom bruk ngak suan ye taha palei njauk dang tabiak langyah samal dalam puk palei..

Amuk Her, sa taha palei bangsa Ba Na, mai meng xã A Yun, huyện Mang Yang, tỉnh Gia Lai brei thau, angaok jalan nao tal Buôn Ma Thuột dự lễ, amuk hu nao tapa rilo labik bhapbini daok, rilo khu phố gheih, di Plei Ku, Chư Sê, Ea H’Leo, Buôn Hồ, min Buôn Ma Thuột lac ban gheihdi abih. Amuk Her mboh lac, xa hoi urak ini dak cakrok, dak hadar tal dom hy sinh dalam dom thun bilan mesruh metak: Bhapbini bangsa takik dahlau thiah kak kajap saong Đảng, oh sahneng hagait tal rup drei, meng blah ao, baoh ché, baoh chiêng…jeng daong ka cach mang piah taong kalin My meblah taneh, piah peih paha yasa taneh ia hu yau harei ini. Lac patui bruk ngak ye drei thau khik, dak padang puk palei dak harei dak khang kajap drei sir haniem phuan; pato pakai anek taco drei thau ngak po, khik caga negar, khik caga tỉnh drei, jhui caik rah tabiak srau kadau ngak lahik bruk jum pataom .

Gaok gauk di nyaom biai pok meyaom urang hu angan je dalam bhapbini bangsa takik, chuc sac ngak bruk gah agama hadah trah, urang kuan gauk, pan kajap tangin gauk, pambuak pagam dom urang hadah trah di ceik glai Tay Nguyen. Yaok urang lac sa camin hadah dalam bruk pathau khan, jak ba mikva dom bangsa takik, tin do dom agama, pakacah gauk ngak mbang, padang ngak palei pala barau, patagok kinh te xa hoi, patagok ilimo bangsa, khik tani tanat chinh trị xã hội bhum Tây Nguyen. Ông Y Dhun Hmôk, daok di xã Đu Kmăn, huyện Krông Ana, tỉnh Đắc Lắc, khan lac, patui jalan hu angan je di sa but pajaih praong dalam bhapbini Ê đê, ong saong dom urang dalam sang tuk halei jeng kham merat, ndom nao pagam saong ngak, mikva puk palei meng ngak tui : Piah ka urang jia tui,  drei njauk ngak, pagap ye jak ba ngak kinh te drei njauk ngak dahlau, ngak caphe drei ngak dahlau; saong dom bruk karei, pagap ye anek bik njauk nao bac da-a tal labik tal dhua, yau anek dahlak  3 urang ngak cong an, dua urang ngak gru pato. Ndom bloh njauk ngak drak samal oh meda ndom saoh, meng nan drei jak ba urang meng pang tui”

Amuk Hà Thị La, bangsa Thái, umo 72 thun, 20 thun ngak Bí thư chi bộ dom palei Đắc Thanh, Phú Sơn (dalam xã Ea Pô, huyện Chư Dút, tỉnh Đắc Nông), amuk padang hu bruk pachreih bac khang di puk palei, padang hu dom kalup kapul sang oh bạo lực:, jhul kadun likuk bruk tảo hôn, jak ba mikva buh pren yava padang ngak rilo cong trình cong cộng yau hội trường palei, jalan mbak…Yaom lac urak ini oh daok hu mbaok tame ngak bruk xã hội, min amuk jeng daok kham merat langyah dom bruk srau kadau di puk palei, lac urang ba jalan dalam bruk padang ngak palei pala barau. Amuk Hà Thị La khan lac : meyahpagam pambak tame karja jeng lac hu mức độ min, urak ini bhapbini drei ngak hu bruk hagait ye kham merat ngak, kayua taneh ia daok rilo labik kan kandah jang drei. Dahlak taha pren takik paje, oh ndua naong abih bruk, min dom bruk sit abih dalam palei njauk kham merat yam tagok piah ka dom anek taco ngak tui”

Tây Nguyên daok di jalan patagok khang, min jeng daok hu dom paga pacang oh meda yah abih dalam sa tukvak katut panak, tuk akaok sahaneng di mikva dom bangsa daok bair, jalanngak mbang suai salih bahrau, raidiuk di rilo urang daok kan kandah. Meng glo akaok saong bruk ngak di drei, Ni trưởng Thích nữ Như Tịnh, akaok mban từ thiện Ban trị sự Phật giáo tỉnh Lâm Đồng, caong khin bhapbini gam ba tangin rik pren tame piah urang kan kathaot yam tagok :Dom bhum atah bayah, bhum bangsa takik lac daok rilo kan kandah,  kol dahlak jeng abih hatung hatai rik daong pren yava tame, yaok thun yau nan meda rik daong biak rilo tỷ đồng. Kol dahlak caong khin lac, drei daong lithei ao thaoh oh ka lac bruk praong, bo njauk ngak habal padang hu jalan diuk rai ka bhapbini, piah urang ngak tabiak hu drap ar, eng drei yam tagok ye nyu siam jang”

Mai meng rilo agama, rilo bangsa karei di gauk, dom urang hadah krah hu pok angan dalam mbang ini, jeng thau cambaih labik dang, trach nhiem di drei. Lac dom phun praong di puk palei, dom urang nan meng dom bruk ngak siam mekre, ngak brei pamedeih tagok ilamu anit taneh ia di bhapbini, gam saong mikva dom puk palei, dom labik agama jhul kadun likuk bruk eik lipa, kan kathaot, khik tani tanat chính trị saong patagok Tây Nguyên khang kajap./.

Thúy Linh