Urak ini, bangsa Cam di Việt Nam hu labiah 170.600 urang, daok di 35 huyện, bna sit di 10 tỉnh, ban bhum taneh Nam Trung Bộ saong Nam Bộ. Dalam inem krung ilamu Viet Nam, ilamu Cam hu mboh tapa dom bimong kalan saong di dom bruk karei yau: adat cambat, tanarakun, rija roya, agama, sap ndem panuac puac, akhar vak, kadha daoh, tamia…Min, anak bruk daok mbeik drei yam tame dunya yau urak ini, dom ilamu Cam jeng dang anak dom kan kandah. Ong Thap Lien Truong- urang roh duah ilamu Cam, tỉnh Ninh Thuan lac, ilamu Cam biak rilo saiam gheih karei. Piah khik ilamu Cam, patagok aong ilamu dom bangsa karei, dahlau di abih, urang Cam brei khik panuac nuac ndem, akhar thrah. Akhar Trah bangsa Cam hu khik ramik saong pandar meng abap 16 mbaih tal ini. Jaik abih dom tapuk sakayat, dalikan, kinh kệ, Cam Ahier, abih di nyu nan lac yaok pluh ribau blah tapuk klak vak meng akhar thrah. Urak in, akhar Cam klak ralo hu pato di dom sang bac tieu hoc di bhum urang Cam, oh ka pandar ralo dalam bhap bini. Hu dom urang Cam daok vak tui akhar latinh, oh dreih yau gauk. Ong Truong lac, njauk peih rilo mbang pataom ginum, ngak sajalan yau gauk ka akhar huroh Cam klak; ngak veik akhar Cam klak njauk yau tamo di nyu tuk ba tame pato; peih rilo jang tal pato vak akhar Cam klak, piah urang meda bac jeng, hu thau saong vak joi akhar bangsa drei. Ong Truong brei thau:
“Khin khik hu ilamu Cam, njauk brei khik ramik ilamu saim gheih karei di drei, bien soan veik akhar huroh Cam klak….”
Roh duah ilamu Cam tapa lagu daoh urak ini, Thạc sỹ Vũ Thị KimYến-Biên tập viên âm nhạc Rayo papar sap papar binguk Ban raya Ho Chi Minh lac, paneh tabiak dom lagu daoh bangsa saong hu tame pandar dalam adat cambat bangsa, urang Cam ngak jeng ilamu karei di drei. Gam tui nan, urang Cam ngak jeng rilo alat ragam biak karei yau: Kanhi, baraneng, ginang, saranai,chieng…yaok alat ragam, uang Cam hu paneh tui kadha siam gheih karei di nyu oh meluk haong bangsa karei. Yau nan min, dom janih alat ragam Cam nan urak ini tok pandar dalam bhap bini tapa riya roya, takik ba tabiak main bui sambai. Birau ini, dalam dom riya roya, adat cambat di dom palei , daoh tamia van nghe bhap bini, hu mboh dom alat yau baraneng, ginang, saranai hu pandar. Dom nghe nhan main dom alat ragam nan, urang daoh, urang paneh kadha daoh Cam dak harei dak taha; dom danak dak daoh tamia Cam ralo meng dom kadha daoh tui lagu Cam…Thac sỹ Vũ Thị Kim Yến mboh lac, piah khik ramik alat ragam Cam, patagok sumu bruk cak rok patagok khang kajap di taneh ia , njauk brei caik hatai dom kadha dom bruk yau ini:
“ Khol drei njauk peih bruk pakacah paneh kadha daoh, dom tal pato paneh kadha daoh, main alat ragam piah duah tabiak urang birau, kadha birau piah khan brei bhap bini…”
Thạc sỹ Vũ Thị Kim Yến daok lac, njauk ba alat ragam, kadha daoh Cam tame me-in bui sambai dalam saong langiu bhap bini, salih ka bruk urak in, dom alat ragam tok pandar dalam dom adat cambat, riya roya. Dom nghệ nhân, nghệ sỹ saong dom jabta chức năng brei roh duah thu am saong ngak tabiak parieng daoh kadha daoh Cam piah khik ramik, yaih khan jeng yau brei ka urang khin dauh thau, pang yaom di rilo urang sangka. Tapa nan, yaih khan am nhac Cam rilo jang di dom rayo, harak mbao…
Tiến sỹ Phú Văn Hẳn - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Xã hội bhum Nam Bộ lac: Bhap bini Cam di Nam Bộ meng kan rilo kan kandah. Duah thau dom hagait nyu lagaih di bhap bini Cam piah hu jalan khik ramik suai lavik, roh duah dom ilamu siam gheih karei di urang Cam. Dalam tuk Viet Nam daok cak rok patagok yam tame dunya, bruk khik ramik saong patagok dom ilamu Cam nan lac bruk najuk ngak.
Dom panuac rik daong tame di dom urang roh duah meda daong ka gah khik iek ilamu di dom palei hu bhap bini Cam jeng yau bhap bini Cam mboh hu trách nhiệm di drei dalam bruk khik ramik, patgok dom ialmu saim gheih di bangsa drei, sumu bruk cak rok patagok khang kajap taneh ia./.
Viết bình luận