Ilamut ndom puac, daok dang di urang Thái

Urang Thái biak iek praong bruk ndom puac yaok harei dalam sang saong dalam puk palei. Yaok sap ndom, panuac puac jeng biak bingi pang, brei mboh hatai iek praong urang anak mbaok drei. 

Dalam raidiuk yaok harei, tuk gaok gauk urang jeng tangi sua gauk saong tadhau yuh ka gauk. Urang Thái biak iek praong pren yava, yau nan ye, baoh panuac akaok mereip tuk halei urang jeng tangi sua pren yava. Tuai mai sang tuk halei jeng nao gai kanyan gah langiu saong oh njauk lac thei takre daok di halei lac daok. Dalam sang di urang Thái, gian langiu lac labik raok tuai, hu sa baoh ging caik saoh meda caik piah riak ia bilan la-ar sưởi ấm, min tuai tuk halei jeng daok gah langiu baoh ging nan, po sang daok di gah angaok, hadei di nan urang lang sa blah ciuk angaok nan.

Tuk tuai tame sang, tuk halei pô sang jeng lang dua blah cieu, min tuai tok hu daok di blah cieu gah ala. Kayua habar yau nan, kol drei pang ông Lường Song Toàn langyah :Blah cieu nan hu rilo urang oh thau, blah cieu nan urang Thái sahaneng nan lac menuac drei hu suan hu thap, thei nao pak halei jeng hu suan hu thap, 90 vía, vía urang nao tui nan ye cieu nan caik ka vía urang nan daok oh njauk caik ka drei daok. Drei daok ye urang hu cieu brei ka drei daok paje, hu urang oh thau nan ye daok tame cieu nan po sang oh bui sambai.

Tuk tuai mai sang, urang Thái pak halei jeng yau nan, oh tuk halei urang tangi huak bloh hai daok? Tuai mai meteh dhi, njauk lac tuai oh ka mbang huak, urang njauk kuhria caga lisei brei ka tuai, oh caik ka tuai kan ndom. Tuk tuai mai sang, yaom lac randap hai oh urang jeng kuhria caga var huak.Tuk pok sang ngak bloh lisei huak, yaom lac salao lisei hu rilo, min tuk halei po sang jeng khiêm tốn ndom lac, livik livik tuai mai sang me-in, njauk lac hu pandap bingi daa tuai, min kayua sang kathaot tok hu njam glai labung tuk, caong khin tuai ma-ah brei. Tuk nan, urang tuai duah panuac kheih piah javap veik. Kayua yau nan yengan saong urang Thái, dahlau si yam takai tabiak truh sang piah nao ravang thei nan, bruk akaok mereip urang njauk kuhria dahlau nan lac  Nao sang urang, saai daok yau habal njauk kuhria ginup, sa pa-nyin ia, sa cavan alak jeng njauk ndua dhar phuan urang, sa var lisei jeng njauk ndua dhar phor ngak habal ginup makna hu sa salao lisei. Nan ye urang Thái lac yam takai tabiak truh sang lac njauk thau kuhria ka takai yam di drei. Nao sang urang daok labik halei njauk thau hu labik daok di drei, drei oh tuk halei daok gah angaok po sang saong tuk urang daa lisei, daa alak ye drei njauk hu panuac ndom pabak  veik bruk rap ar  di urang. Urang Thái sahaneng lac, tuai mai sang njauk payak ka siam, pandap mbang njauk tamo drei. Kayua yau nan ye, yaom lac po sang hu rilo kubao, rilo ratha blei di darak, jeng sa binah di drei kubao, drei ratha oh njauk lac sa drei, nan ye urang bhian sik menuk. Meyah oh hu menuk piah sik rilo ye njauk mek baok tuk salih ka drei menuk, yau ye drei sik drei menuk payak tuai. Tuk raok tuai gah Ngoại (nan lac ame, amaik, adei saai gah diuk) yaom lac hu rilo pandap bingi yau habar jeng oh kurang hu rilo menuk. Tuk nan akaok, takai saong pha menuk bhian hu caik tame prieng karei caik di anak mbaok urang tuai praong di abih (lac urang praong thun, ame, amaik di diuk, sa-ai di diuk atau akaok kapul, akaok nyaom tuai) brei mboh bruk pok je tuai. Meyah sang hu uranaih ye dua gah pha menuk hu parabha ka uranaih, daok veik akaok saong takai caik tamo, oh mbang. Ông Lường Văn Tun, daok di bản Nà Lính huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La  ndom yau ini :

 Dalam salao lisei, tuai jeng oh brei mbang prieng akaok nan, takai menuk urang bhian caik pih maong bói iek siam atau jhak yau habal, hu urang maong akaok, iek harei nan atau tukvak nan po sang hu bruk siam jhak yau habal. Urang bhian brei ka uranaih dua gah pha, daok akaok saong takai meyah mbang harei hadei meng mbang hu.

Salao lisei di urang Thái bhian hu caik rah tui gah atah di baoh sang. Labik daok jeng hu dak tui thứ tự. Urang tuai praong abih meda daok taphia po sang saong daok gah angaok, nanlac kuhria meng gah thờ tự. Urang likei bhian daok gah angaok, urang kamei saong uranaih daok gah ala saong daok gah “ chan” nan lac labik rao, ngak mbang ngak huak. Taphia pring akaok saong takai menuk, po sang caik dua cavan alak taphia gauk anak meta urang tuai. Kol drei gam pang ông Lường Văn Tun langyah Dua cavan alak ini tượng trưng ka po sang, di bhum Thuận Châu urang oh menyum, bo tamat var nan tuh klak min, daok labik  xã Sơn la urang menyum. Tamat var huak, po sang saong tuai menyum, po sang menyum sa cavan saong tuai praong abih harei nan menyum sa cavan” 

Dhalau si menyum cavan alak akaok mereip, po sang saong tuai bhian tuh dom kanjaoh trun sàn atau mek tangin ca-ndieng srah alak tapa akaok, tantu drei oh thau bruk nan hu makna yau habar, min tui ông Tun ye:Urang sahaneng, drei nao menyum alal lac hu but pajaih, ong amuk ong kei nao tui tui khik caga drei,  nan ye drei njauk srah tabiak ka dom urang nan gam mbang.Nan lac drei mbang njauk hadar tal urang daok taphia drei.

                                                                                              Thúy Linh