Hu biak rilo kadha piah thau lac ruak lao phổi, min oh lac thei jeng thau piah samar iek ruak. Kayua yau nan ye. Rilo urang njauk ruak lao phổi jeng oh thau lac drei njauk ruak mbiah tal tuk ruak trak. Hadei di ini, likau khan dom kadha bhian mboh di ruak piah abih gauk thau saong samar nao iek ruak.

    - Patuk: Patuk lac triệu chứng di abih dom janih ruak phổi cấp saong mạn tính. Taong abih urang ruak patuk labaih 3 adit oh lac kayua viêm phổi, viêm phế quản, giãn phế quản, ung thư phổi bo pandar jru kháng sinh oh abih patuk, njauk sahneng tal ruak patuk kayua lao phổi.

     - Khạc tabiak labar: lac bruk tăng xuất tiết kayua phổi phế quản nyu njauk kích thích atau kayua hu tổn thương di  phổi phế quản. Kayua yau nan ye, meyah hadei di tuk pandar jru kháng sinh, mboh khạc đờm oh abih, urang ruak mboh patuk khạc labaih 3 adit, njauk saneng tal ruak kayua lao phổi.

    - Patuk tabiak darah: Patuk tabiak darah lac bruk bhian mboh di 60% dom urang lao phổi, brei mboh lac hu tổn thương, sraiy darah dalam jalan hô hấp

     - Pandik cada, kan suak yava: Pandik cada lac bruk mbuan mboh tuk njuak ruak lao phổi. Patuk rilo ngak brei ức chế tagok phế quản, ba tal kan suak yava, pandik cada, abih di nyu lac tuk phổi daok njauk tổn thương ye bruk trao đổi khí dak kan kandah jang.

      - Lavang, trun kilo: Bhian mboh di rilo urang lao phổi. Dom urang ruak lavang, trun kilo oh thau kayua halei, oh lac kayua aih craoh, njom HIV/AIDS… min mboh hu dom triệu chứng hô hấp yau nan njauk sahneng tal lao phổi.

     - Pandiak: Bhian mboh di urang lao phổi. Pandiak meda lac: pandiak glaong, tuk pandiak tuk li-an, min bhian mboh di abih lac pandiak li-an tuk biar harei. Urang halei mboh rup pabhap yau nan gam saong dom triệu chứng gah hô hấp yau patuk, khạc tabiak labar, patuk tabiak darah…njauk sahneng lac kayua lao phổi.

     - Tabiak ia hauk: kadha ini meda kayua rilo makna. Dalam lao phổi, tabiak ia hauk lac kayua rối loạn thần kinh thực vật bo menuac sia bhian ieu tui sap Yuan lac ra mồ hôi trộm, bruk ini di uraniah bhian mboh di abih.

     - Lah mbang, glaih glar: lac bruk bhian mboh, meda kayua tâm lý,kayua pren yava oh siam, căng thẳng, stress ngak ka drei mboh glaih glar, kurang ndih oh khin mbang huak. Rilo menuac oh mboh kadha praong ni.

       Njauk ruak lao oh lac oh pasiam hu:

      Njauk samar mboh, samar thau dom dấu hiệu di ruak lao phổi piah hu jalan iek ruak njauk tukvak. Bruk chủ quan, lah metah lac jalan katut panak ba tal metai. Meyah gaok dom kadha yau nan atau mboh yau hu vi khuẩn lao, njauk nao tapak tal dom cơ sở y tế piah dut iek ka nyu tantu. Meyah njauk ruak lao oh njauk lac abih jalan, kayua urak ini, ruak hu iek tui dom phác đồ, pambuak haong bruk mbang menyum, ndih daok siam mekre meda samar ngak ka hala phổi hu khang kadang veik.

      Bruk iek ruak lao lac piah pametai palahik abih vi khuẩn lao di labik tổn thương piah thit abih ruak saong plaih ruak veik, patrun dom biến chứng saong metai lihik, padam abih dom jalan njom mbak ka menuac sia. Iek ruak lao brei menyum jru. Klauk vắc-xin pacang lao (BCG) lac jalan ngak siam di abih piah pacang caga ruak ka uranaih. Njauk klauk jru dalam tuk daok 6 bilan hadei di tuk menek saong klauk veik tuk umo 15 thun.

       Daok urang ruak, jhui khạc nhổ trun haluk, tuk ruak daok cakrok njauk ndih karei, pandar panyin jam karei saong brei rao meng ia pandiak hadei di tuk mbang menyum bloh.. Khan ao, phui kamo yaok adit brei tram dalam ia pandiak hadei di tuk papahj bloh. Tuk biai gauk, meda cuk khẩu trang atau oh maong tapak mbaok urang karei. Njauk kham merat iek ruak laonjauk tukvak saong njauk tui tacei pato di gru jru mbiah tal tuk thit abih ruak./.