# Thủ tướng raja-ei Nguyễn Xuân Phúc njuak hatai brei padang Ủy ban negar ka bruk palahik ruak Lao. Ủy ban negar ka bruk palahih ruak Lao kayua Phaok Thủ tướng raja-ei Vũ Đức Đam ngak Chủ tịch, pandar bộ máy daong bruk gam haong Ủy ban pakat negar pacang, cakak AIDS saong pacang cakak tệ nạn ma túy, mại dâm. Dalam 10 thun tapa, pambak tui dom roh duah điều tra dalam negar mbang ka 1 thun 2007, mbang ka 2 thun 2017 saong dom roh duah phụ trợ, ruak lao di Việt Nam trun hu 31%, kuhria rah tapa 3,8% sa thun. Dom thun jaik di ini, tốc độ trun samar jang, abih di nyu hadei di tuk Thủ tướng Raja-ei tabiak Chiến lược Quốc gia pacang cakak lao tal thun 2020, pamaong tal 2030. Kapul nyaom Y tế dunya ndom lac Việt Nam daok angaok jalan palahik ruak lao kayua hu dom tacei pato khang di Đảng, Karja saong hu ginup abih dom sarak yau daong piah thanh toán janih ruak nguy hiểm ini di thun 2030.

# Tok Kuhria dalam  quý I/2019, dom bruk ma túy hu duah mboh  dalam negar tagok tal labaih 6.500 bruk, rilo jang abih thun 2018. Rilo bruk hu chap mek hu biak rilo, hu bruk tal labaih 1 tấn ma túy. Tui Đại tá Vũ Văn Hậu, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm ka ma túy-Mintri Công an, gah Công an khang hatai mesruh pacang khol tội phạm ka ma túy, oh caik ka Việt Nam jeng sa labik Piah pajeng ba ma túy di khu vực.

# Jamriak tut angan iek ruak tự động” kayua Ban Công nghệ thông tin sang iek ruak Quân dân y Miền Đông ngak tabiak mek hu giải nhất di Nyaom biai Tacei pato saong roh duah y học quân sự bhian thun thun 2018 kayua Học viện Quân y peih ngak; giải nhất saong mek hu Chứng nhận sáng kiến Loại A di Nyaom pakacah Sáng kiến cấp Quân khu 7 thun 2018. Đại tá, bác sĩ Trịnh Ngọc Chí, Bí thư Đảng ủy, Phaok akaok Sang iek ruak Quân dân y Miền Đông, breu thau: “Dahlau diah, sang iek ruak hu 7 quầy đăng ký, samu haong 7 nhân viên. Urak ini ngan haong 3 quầy đăng ký iek ruak saong tok khin hu sa urang nhân viên daong, sa harei sang iek ruak khám bệnh meng 1.200 - 2.000 mbang urang ruak. Sang iek ruak caong khin panduan jao công nghệ ini ka dom sang iek ruak di TPHCM saong dalam negar”.

# Dự án ngak veik 1,3km jalan Hồ Chí Minh di xã Cà Dy (huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam) hu ba tame pandar jaik 4 thun, min oh tagok hu siam lagaih bo dok khut khat trak. Khu tái hiện 1,3km jalan Hồ Chí Minh di xã Cà Dy hu padang ngak di thun 2013 saong yaom jien abih tih labaih 7 tỷ đồng, piah khik ramik yaom glaong sajarah di baoh jalan  huyền thoại dalam bruk peih  paha gah merong, yasa taneh ia, ngak jeng labik piah tagok du lịch tpak ni. Dự án hu: Pasiam veik labik đường mòn, ngak ribaong tathuak ia, pasiam veik dom labik glut jaleih, ngak tatua, sang parang iek ,sang raok tuuai, sang padeih padei , ging  Hoàng Cầm, lubang limo.

Thun  2015, dự án hu jao ka huyện Nam Giang khik ramik song ba pandar. Min, hadei di 4 thun, nyu mbaih mbaoh, klaak saoh. Makna lac kayua labik padang ngak oh lagaih, dok di labik ia nduac jiak takai krong mbuan si glut jaleih, abih di nyu nan lac di bilan hajan,ia sua, lingiu di nan, nyu hu padang di mblang taneh sit, oh hu labik pataok radeih ka tuai damuai mai rivang main.

# Phim katut Một khu đất tốt di đạo diễn trẻ Phạm Ngọc Lân bahrau taduan mek hu giải glaong abih hạng mục phim katut negar langiu di Liên hoan phim (LHP) katut panak dunya Vienna (Áo - VIS) ngan haong yaom giải thưởng 4.000 Euro.  LHP katut panak Dunya Vienna mbang ka 15 rah tabiak di Vienna, Áo (meng harei 28-5 tal harei 2-6). Dalam 305 bộ phim payua mai VIS thun ini, 67 phim hu trình chiếu di dua hạng mục ndih dalam thể loại phim viễn tưởng - tài liệu saong hoạt hình Avantgarde (gah trường phái tiên phong); 23 phim meriak gauk di hạng mục brei ta-eng ka điện ảnh negar po sang. Dom bộ phim ini hu palih ruah meng labaih 4.000 hồ sơ dự thi payua mai meng gruak labik angaok dunya piah hu cơ hội mek hu tổng giải thưởng yhu aom 20.000 Euro jeng hu mong iek xét duyệt meblah giải Oscar saong giải thưởng Điện ảnh châu Âu dalam thun 2020.

# Malaysia dok kham merat khik ramik sap ndom takik mboh. Kristang hu rilo meng panuac Bồ Đào Nha min ngữ pháp nyu dreih yau sap  Malay - sap hu ndom nyai rilo abih di Malaysia. Yaom lac nyu mbuan lahik abih, dom lagu  bingi pang di sap ndom panuac puac Kristang jeng dok hu pandar dalam  khu định cư sit di Malacca, labik bhap bini urang Á - Âu dok. Dom urang likei umo prong halan hatain pato veik ka rai hadei. Dom tal bac di  Malacca jeng hu brei anek saih doh meng sap Kristang. Di negar Singapore jiak tapen, Kevin Martens Wong, sa gru pato urang châu Âu, dok nao dahlau dalam bruk kham merat patagok sap ndom panuac puac Kristang song pato sap ndom ni ka yaok ratuh anek saih meng di thau  2016.

# Raja-ei bal ine Niu Đê-li di Ấn Độ brei thau, urang kamei meda oh abih jien tuk nao mai angaok phương tiện giao thông công cộng di bal ini nan lac radaih buýt saong tàu điện ngầm. Tui raja-ei puk palei, jalan ngak ini meda hu peih ngak dalam 2 tal 3 bilan anak tal saong hu pandar ngan haong jaik 850 ribau uranbg kamei. Meng ini tal puac thun, raja-ei bal meda buh tabiak jaik 7 tỷ ru-pi (samu 101 triệu đô la) ka danak dak ini. Tui kuhria, danak dak ini meda khut jaik 115 triệu đô la yaok thun, min hu caong khin daong pasiam veik an ninh saong trun ô nhiễm môi trường.

Tukvak jaik di ini, rilo urang njuak pandar tal  phương tiện cá nhân kayua hệ thống giao thông công cộng kurang chất lượng gam haong yaom vé dom tuyến radaih điện ngầm tagok jaik dua mbang.

# Tui sa roh duah bahrau, patrun pandiak di bilan Hè tapa patrun  khí thải cácbon meda dong ka yaok ribau urangMỹ klah di metai. Ni lac bruk roh duah camereip tui iek dom kịch bản langik tasik karei di gauk dalam harei anak tal hu tác động yau habar ngan song bruk metai lahik di urang kayus langik pandiaik. Tui dom urang roh duah, pacang cakak nhiệt độ dunya tagok oh tapa 2 độ C meda dong hu ka 70 tal 1.980 mbang klah di metai pagam tal langik pandiak di yaok ban di  Mỹ. Niu Yoóc song Lốt An-giơ-lét lac labik kuhria mboh lac hu menuac metai pagam tal pandiak glong abih, sa binah kayua ni lac dom ban hu rilo menuac./.

Trang tin  sáng  ngày 10/6

                                                                  (H.Thủy biên soạn)

    # Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đồng ý thành lập Ủy ban quốc gia về chấm dứt bệnh Lao. Ủy ban Quốc gia về chấm dứt bệnh Lao do Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam là Chủ tịch, sử dụng bộ máy giúp việc chung với Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm. 

    Trong 10 năm qua, dựa trên các nghiên cứu điều tra toàn quốc lần 1 năm 2007, lần 2 năm 2017 và các nghiên cứu phụ trợ, bệnh lao ở Việt Nam đã giảm được 31%, trung bình 3,8%/năm. Những năm gần đây, tốc độ giảm nhanh hơn, nhất là sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược Quốc gia phòng chống lao đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Tổ chức Y tế Thế giới nhận định Việt Nam đang trên con đường chấm dứt bệnh lao bởi có những chỉ đạo quyết liệt của Đảng, Nhà nước và có đầy đủ các chính sách như hỗ trợ để thanh toán loại bệnh nguy hiểm này vào năm 2030.

         #  Chỉ tính trong quý I/2019, số vụ ma túy được phát hiện trong cả nước lên tới hơn 6.500 vụ, lớn hơn cả năm 2018. Nhiều vụ được bắt giữ với số lượng lớn, có vụ tới hơn 1 tấn ma túy. Theo Đại tá Vũ Văn Hậu, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy-Bộ Công an, lực lượng Công an quyết tâm đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm về ma túy, không để Việt Nam trở thành địa điểm trung chuyển ma túy tại khu vực.

       # Máy đăng ký khám bệnh tự động” do Ban Công nghệ thông tin bệnh viện Quân dân y Miền Đông thực hiện toàn bộ  đã đoạt giải nhất tại Hội nghị Đào tạo và nghiên cứu y học quân sự thường niên năm 2018 do Học viện Quân y tổ chức; giải nhất và đạt Chứng nhận sáng kiến Loại A tại Hội thi Sáng kiến cấp Quân khu 7 năm 2018. Đại tá, bác sĩ Trịnh Ngọc Chí, Bí thư Đảng ủy, Phó Giám đốc Bệnh viện Quân dân y Miền Đông, cho biết: “Trước đây bệnh viện có 7 quầy đăng ký, tương ứng 7 nhân viên. Hiện nay với 3 quầy đăng ký khám bệnh và chỉ cần 1 nhân viên trợ giúp, một ngày bệnh viện khám bệnh trung bình 1.200 - 2.000 bệnh/lượt. Bệnh viện mong được chuyển giao công nghệ này cho các bệnh viện của TPHCM và trên cả nước”.

       # Dự án tái hiện 1,3km đường mòn Hồ Chí Minh tại xã Cà Dy (huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam) đã được đưa vào khai thác khoảng 4 năm nhưng không phát huy được hiệu quả mà còn xuống cấp nghiêm trọng.  Khu tái hiện 1,3km đường mòn Hồ Chí Minh tại xã Cà Dy được xây dựng năm 2013 với tổng kinh phí hơn 7,5 tỷ đồng, nhằm bảo tồn giá trị lịch sử của con đường huyền thoại trong công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cũng như tạo sản phẩm phát triển du lịch tại địa phương. Dự án gồm: khôi phục đoạn đường mòn, đào mương thoát nước, gia cố các điểm bị sạt lở, làm cống, cầu tạm, công trình nhà trưng bày, nhà đón tiếp, nhà nghỉ chân, bếp Hoàng Cầm, hầm bò...
      Năm 2015, dự án được bàn giao cho huyện Nam Giang quản lý và khai thác. Tuy nhiên, chỉ sau 4 năm, công trình đã xuống cấp, hoang phế. Nguyên nhân do vị trí chọn để đầu tư không phù hợp, nằm ngay dòng chảy sát bờ sông sạt lở rất nguy hiểm, đặc biệt vào mùa mưa lũ; không chỉ vậy, dự án này còn nằm trên khu đất hẹp, không thể xây dựng bãi đậu xe phục vụ khách tham quan.

     # Phim ngắn Một khu đất tốt của đạo diễn trẻ Phạm Ngọc Lân vừa nhận giải cao nhất hạng mục phim ngắn nước ngoài tại Liên hoan phim (LHP) ngắn quốc tế Vienna (Áo - VIS) với giải thưởng trị giá 4.000 Euro.  LHP ngắn Quốc tế Vienna lần thứ 15 diễn ra tại Vienna, Áo (từ ngày 28-5 đến 2-6). Trong số 305 bộ phim gửi về VIS năm nay, 67 phim được trình chiếu tại hai hạng mục thuộc thể loại phim viễn tưởng - tài liệu và hoạt hình Avantgarde (thuộc trường phái tiên phong); 23 phim tranh tài tại hạng mục dành riêng cho điện ảnh nước nhà. Những bộ phim này được lựa chọn từ hơn 4.000 hồ sơ dự thi gửi về từ khắp nơi trên thế giới để có cơ hội giành được tổng giải thưởng trị giá 20.000 Euro cũng như được xét duyệt tranh giải Oscar và giải thưởng Điện ảnh châu Âu vào năm 2020.

     # Malaysia đang tích cực bảo tồn ngôn ngữ hiếm. Kristang có phần lớn từ vựng tiếng Bồ Đào Nha nhưng cấu trúc ngữ pháp tương tự như tiếng Malay - ngôn ngữ được sử dụng phổ biến nhất ở Malaysia. Bất chấp viễn cảnh biến mất, những giai điệu du dương của ngôn ngữ Kristang vẫn được sử dụng trong khu định cư nhỏ ở Malacca, nơi cộng đồng người Á - Âu còn lại sinh sống. Những người đàn ông lớn tuổi nhiệt tình truyền lại cho thế hệ sau. Một số lớp học ở Malacca cũng cho học sinh hát bằng tiếng Kristang. Ở nước láng giềng Singapore, Kevin Martens Wong, một giáo viên người châu Âu, đang đi đầu trong nỗ lực hồi sinh ngôn ngữ Kristang và đã dạy ngôn ngữ này cho hàng trăm học sinh kể từ năm 2016.

       # Chính quyền thủ đô Niu Đê-li của Ấn Độ cho biết, phụ nữ sẽ được miễn phí phương tiện giao thông công cộng tại thành phố này gồm xe buýt và tàu điện ngầm. Theo chính quyền địa phương, biện pháp này sẽ được triển khai trong 2 đến 3 tháng tới và áp dụng đối với khoảng 850 nghìn  phụ nữ. Từ nay đến cuối năm, chính quyền thành phố sẽ chi khoảng 7 tỷ ru-pi (khoảng 101 triệu đô la) cho chương trình này. Dự kiến, chương trình này sẽ tốn kém khoảng 115 triệu đô la mỗi năm, nhưng được kỳ vọng giúp cải thiện an ninh và giảm ô nhiễm môi trường.

Thời gian gần đây, nhiều người đã buộc phải dùng phương tiện cá nhân do hệ thống giao thông công cộng kém chất lượng cùng với giá vé một số tuyến xe điện ngầm tăng gấp đôi.

       # Theo một nghiên cứu mới, giảm bớt nắng nóng mùa Hè thông qua giảm khí thải cácbon sẽ cứu sống hàng nghìn người Mỹ. Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên xem xét các kịch bản khí hậu khác nhau trong tương lai có tác động như thế nào đối với nguy cơ tử vong ở người do nắng nóng. Theo các nhà nghiên cứu, khống chế nhiệt độ toàn cầu tăng không quá 2 độ C sẽ giúp tránh được từ 70 đến 1.980 ca tử vong liên quan đến nắng nóng gay gắt ở mỗi thành phố của Mỹ. Niu Yoóc và Lốt An-giơ-lét được dự báo có số người chết liên quan đến nắng nóng cao nhất, một phần do đây là những đô thị đông dân./.