(Jasi saong Hani Pha lang tapa sap Cam)

# Dalam dom bruk di Festival Biển Nha Trang - Khánh Hòa 2019 (rah tabiak meng harei 10 tal harei 13-5), harei 13-5, danak dak pamong tal tasik hu bruk du lịch pulao yến Đông Tằm saong palao 15.000 drei ikan pajaih (rilo meng lac dom janih ikan bớp, chẽm, chim) trun labik tasik jaik pulao Đông Tằm hu peih ngak ngan haong bruk hu mbaok di rilo tuai damuai. Ini lac bruk ngak hu makna piah pasiam veik, pabak kaya ikan dalam aia ka tasik, pathau khan paglaong akaok saneng ka manuac sia dalam bruk khik iek môi trường tasik, kaya ikan dalam aia; rik daong khik ramik, parilo kaya ikan dalam aia ka vịnh Nha Trang.

        # Urak ni TPHCM brei padeih blei pabui meng 4 xã di huyện Trảng Bom song 2 xã dalam huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai kayua ni lac labik tabiak panuac lac hu jit  ruak tả pabui châu Phi. Min, tui amuk Nguyễn Huỳnh Trang, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP HCM, tapa pasang iek pandap meng di tuk rah tabiak jit tả pabui châu Phi ye rilaow pabak ka  ban raya oh kurang, tok huac urang takik mbang. Urak ni yaom pabui daok diuk patrun 5.000 đồng sa kg dok ngak kan kandah ka urang nong .

# Meng hatai caong khik ramik saong klah rabha, ba nao urang puac tapuk, abih di nyu lac dom ayut ranaih dom siam gheih bo học giả Hoàng Xuân Việt hu pataom cuak dalam dom baoh tapuk di drei, bahrau ini, Diuk - angan je tapuk Việt bahrau tái bản Tu tapuk bac ngak manuac di học giả Hoàng Xuân Việt. Học giả Hoàng Xuân Việt (1930 - 2014) angan biak lac Nguyễn Tùng Nhân, palei di Vĩnh Thành, Bến Tre. Ong  lac sa dalam 4 học giả daneiy angan ka janih tapuk bac ngak manuac, hu pambak tal rilo rai rah urang puac (3 urang daih lac Nguyễn Hiến Lê, Nguyễn Duy Cần saong Phạm Cao Tùng). Tal urak ini, ong hu jaik 300 baoh tapuk ndom kac jalan bac ngak manuac, pathram ilamu diuk rai saong ndom puac daok dang.

  # Đại nhạc hội Kpop Concert 2019 mbang camereip hu peih ngak di Việt Nam di harei 1-6 di sân vận động Quốc gia Mỹ Đình. Ni lac jalan peih tabiak ka taong abih dom urang khin duah thau song takre ilamu, abih di nyu nan lac âm nhạc Hàn Quốc. Melam nhạc pataom hu dom urang daoh hu angan je di  Việt Nam song Hàn Quốc yau:  Bi Rain, Nyaom kumei doh Mamamoo, nyaom Pentagon, ca sĩ Noo Phước Thịnh, Tóc Tiên... Melam nhac doh hu mbaok di gru saih huấn luyện viên Park Hang Seo.

# Bruk mehit lac nghệ sĩ hài Hồng Tơ njauk cap mek kayua daok ma-in mbia mbang jien di sang drei eng saong urak ini urang likei nghệ sĩ ini daok njauk kreik di trại giam Chí Hòa, ngak ka dom nghệ sĩ saong khán giả sangka tal. Ini oh njauk lac mbang akaok meti mehit nghệ sĩ angan je pagam tal bruk ma-in mbia. Meng lavik mai, bruk ma-in mbia di oh takik urang nghệ sĩ hu mboh rilo. Bruk nghệ sĩ hài Hồng Tơ sa mbang tra lac kadha ngak brei pamedeih ka dom urang takre mebuk haong bruk ma-in mbia. Njauk plaih atah dom tệ nạn meyah oh khin padeih bruk ngak, jalan ngak nghệ thuật bo dom urang nghệ sĩ glaih glar tui ngak.

# Harei 10-5, Trung Quốc tabiak panuac lac mboh damen anak bruk tagok jien je ngan song 200 tỷ đô la pandap blei meng Trung Quốc, meng 10% tagok  25%. Dom pandap njauk kak je hu pandap pandar, phonee tangin, komputer, khan aow song pandap main uranaih  Mintri pablei salih Trung Quốc brei thau Trung Quốc cong pambuak haong Mỹ langyah bruk meriak gauk dalam pablei salih tapa pambuak bruk song tham vấn. Mintri ni daok brei thau lac, Trung Quốc halan hatain hu dom jalan trả đũa Mỹ meyah lac khin.

# Xinh-ga-po hu tabiak panuac brei thau ka bruk njaom vi-rút ruak đậu mùa takik gaok akaok meti di negar ini. Tui mentri Y tế Xinh-ga-po (MOH), urang ruak njaom mbak vi-rút Măng-ki-pót (Monkeypox) atau daok iew lac đậu mùa khỉ lac sa urang Ni-giê-ri-a, umo 38 thun, mai Xinh-ga-po di harei 8/5. Hadei di tuk mboh urang njaom mbak vi-rút ruak đậu mùa, Mentri Y tế Xinh-ga-po hu pba urang ini daok karei saong thau hu 23 urang taom gaok haong urang ruak ini.

Tui pathau khan di Pasak pasang iek saong pacang caga jit ruak Mỹ, dahlau diah, ruak tagok baoh aia tok hu mboh di 3 urang njauk ruak langiu châu Phi, nan lac di Mỹ, Anh saong I-xra-en.

# Kapul khik ramik alam dunya brei thau: Kapul roh duah hu 34 urang ilamu bahrau tong yaom bruk pambuak gauk di dom krong di dunya, atah abih tih lac 12 triệu km. Tapa roh duah mboh lac, tok hu 1/3 (lac labaih 37%) dalam 246 krong atah di abih di dunya  dok hu nduac tự do – dalam nan hu dom krong di labik Tiểu vùng krong Mê Công. Tui dom urang ilamu, tuk dom boh krong khang kadang meda dong pasiam an ninh lương thực ka yaok triệu người, pabak phù sa dong ka bhum taneran oh tram ala ia tasik, patrun kan kandah di ia sua song pandiak bhang, pacang khat lihik cơ sở hạ tầng song glut jaleih... Kayua yau nan ye, bruk khik ramik dom jalan ia nduac tự do dok lac bruk njauk ngak samar piah khik ramik  đa dạng sinh học di  hệ sinh thái ia taba./.

Trang tin sáng thứ Hai 13/5

                                                                                         H.Thủy biên soạn

# Trong khuôn khổ Festival Biển Nha Trang - Khánh Hòa 2019 (diễn ra từ ngày 10 đến 13-5), hôm nay 13-5, chương trình hướng biển gồm du lịch đảo yến Đông Tằm và thả 15.000 con cá giống (chủ yếu là các loại cá bớp, chẽm, chim) xuống khu vực biển thuộc đảo Đông Tằm đã được tổ chức với sự tham gia của đông đảo du khách. Đây là hoạt động ý nghĩa nhằm tái tạo, bổ sung nguồn thủy sản cho biển, tuyên truyền nâng cao ý thức của mọi người trong việc bảo vệ môi trường biển, nguồn lợi thủy sản; góp phần bảo tồn, đa dạng hóa nguồn lợi thủy sản cho vịnh Nha Trang.

       
        # Hiện TPHCM đã ngưng nhập heo từ 4 xã thuộc huyện Trảng Bom và 2 xã thuộc huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai do đây là địa bàn đã công bố dịch bệnh tả heo châu Phi. Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Huỳnh Trang, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP HCM, qua theo dõi nguồn hàng từ khi xảy ra dịch tả heo châu Phi thì nguồn thịt cung cho TP không thiếu, chỉ lo người tiêu dùng giảm sử dụng. Hiện giá heo hơi đã giảm 5.000 đồng/kg đang gây khó khăn cho nông dân.

# Với mong muốn giữ gìn và chia sẻ, truyền tải đến độc giả, nhất là các bạn trẻ những giá trị tốt đẹp mà học giả Hoàng Xuân Việt đã đúc kết trong các đầu sách của mình, mới đây, Sống - thương hiệu Sách tác giả Việt vừa tái bản Tủ sách học làm người của học giả Hoàng Xuân Việt. Học giả Hoàng Xuân Việt (1930 - 2014) tên thật là Nguyễn Tùng Nhân, quê ở Vĩnh Thành, Bến Tre. Ông là một trong 4 học giả nổi bật về loại sách học làm người, có ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều thế hệ độc giả (3 người còn lại là Nguyễn Hiến Lê, Nguyễn Duy Cần và Phạm Cao Tùng). Đến nay, ông có gần 300 đầu sách về cách học làm người, rèn luyện các kỹ năng sống và giao tiếp.

# Đại nhạc hội Kpop Concert 2019 lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam vào ngày 1-6 tại sân vận động Quốc gia Mỹ Đình. Đây sẽ là cơ hội tuyệt vời cho tất cả những ai muốn tìm hiểu và yêu thích văn hóa, đặc biệt là âm nhạc Hàn Quốc. Đêm nhạc quy tụ dàn sao đình đám của cả Việt Nam và Hàn Quốc như: nam ca sĩ Bi Rain, nhóm nhạc nữ Mamamoo, nhóm Pentagon, ca sĩ Noo Phước Thịnh, Tóc Tiên... Đêm nhạc còn có sự góp mặt của thầy trò huấn luyện viên Park Hang Seo.

# Thông tin về việc nghệ sĩ hài Hồng Tơ bị bắt quả tang đang đánh bạc ăn tiền tại nhà riêng và hiện nam nghệ sĩ này đang bị tạm giam tại trại giam Chí Hòa, khiến giới nghệ sĩ và khán giả xôn xao. Đây không phải là lần đầu tiên thông tin về nghệ sĩ tên tuổi dính đến nạn cờ bạc. Từ rất lâu, chuyện sát phạt phía sau hậu trường của không ít nghệ sĩ đã không còn xa lạ. Sự việc nghệ sĩ hài Hồng Tơ thêm lần nữa là hồi chuông cảnh tỉnh cho những ai còn mê mải với những canh bạc đỏ đen. Cần phải tránh xa trước các tệ nạn nếu không muốn chấm dứt sự nghiệp, con đường nghệ thuật mà bản thân đã khổ công theo đuổi.

# Ngày 10-5, Trung Quốc tuyên bố lấy làm "hối tiếc" trước quyết định của tăng thuế đối với 200 tỷ đô la hàng nhập khẩu từ Trung Quốc từ 10% lên 25%. Các sản phẩm bị áp thuế bao gồm từ hàng tiêu dùng, điện thoại di động, máy tính, quần áo và đồ chơi trẻ em./. Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết, Trung Quốc hy vọng cùng với Mỹ giải quyết vấn đề tranh chấp thương mại thông qua hợp tác và tham vấn. Bộ này cho biết thêm, Trung Quốc sẵn sàng có các biện pháp trả đũa Mỹ nếu cần thiết.

# Xinh-ga-po đã báo cáo trường hợp nhiễm vi-rút bệnh đậu mùa hiếm gặp đầu tiên tại nước này. Theo Bộ Y tế Xinh-ga-po (MOH), bệnh nhân bị nhiễm vi-rút Măng-ki-pót (Monkeypox) hay còn gọi là đậu mùa khỉ là một công dân Ni-giê-ri-a, 38 tuổi, đến Xinh-ga-po vào ngày 8/5. Ngay sau khi phát hiện trường hợp nhiễm vi-rút bệnh đậu mùa, Bộ Y tế Xinh-ga-po đã cách ly bệnh nhân và đã xác định được 23 người có tiếp xúc với bệnh nhân này.

Theo báo cáo của Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ, trước đây, bệnh thủy đậu chỉ ghi nhận 3 trường hợp mắc bệnh ngoài châu Phi, đó là tại  Mỹ, Anh và I-xra-en.

# Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới cho biết: Đội nghiên cứu gồm 34 nhà khoa học vừa đánh giá tình trạng kết nối của các con sông trên thế giới, với tổng chiều dài là 12 triệu km. Qua nghiên cứu cho thấy, chỉ hơn 1/3 (khoảng 37%) trong số 246 con sông dài nhất trên thế giới còn được chảy tự do - trong đó có các con sông tại khu vực Tiểu vùng sông Mê Công. Theo các nhà khoa học, khi những dòng sông khoẻ mạnh sẽ giúp cải thiện an ninh lương thực cho hàng triệu người, bồi đắp phù sa giúp các đồng bằng không bị chìm dưới mực nước biển, giảm thiểu tác động của lũ lụt và hạn hán, ngăn mất mát cơ sở hạ tầng và xói mòn... Vì vậy, việc bảo vệ các dòng chảy tự do còn lại là vấn đề cấp bách nhằm bảo tồn đa dạng sinh học của hệ sinh thái nước ngọt./.