Pathau mikva saong taong abih gauk! Ngan haong bhap bani Thái, khèn bè oh lac sa alat ragam pambuak pagam haong rai diuk, bo daok hu makna nhân sinh quan biak dalam. Hu urang ndom lac, khèn bè brei mboh bruk cakrok patagok glaong gah âm nhạc, lac biểu tượng ilamo biak gheih di urang Thái. Danak dak harei ini daa mikva saong taong abih gauk duah thau ka khèn bè dalam rai diuk ilamo di urang Thái saong jalan ngak khèn bè di mikva.

Dahlau deih, mbaik khèn bè di urang Thái nan lac biểu tượng di hatai ranam, brei thau ka bruk meyut meyau siam mekre min oh jeng. Harei ini, meng dom mbaik khèn bè bo ralo likei dam kumei dara jeng diuk jeng pasang. Sap khèn hu jeng ragu ragam taom gaok gauk, lac talei pambuak pagam urang likei saong urang kamei grauk puk palei.

Khèn bè lac alat ragam pambuak pagam haong dom lễ hội, dom adat cambat tanarakun dalam rai diuk di urang Thái. Khèn bè oh kurang hu dalam adat tame sang bahrau, adat lakhah atau dalam dom melam daoh tamia. Khèn bè daok yava tagok dalam dom melam aia bulan hadah, lac sap piah ka likei dam kumei dara mai taom gaok gauk…

Urang Thái hu ralo dalikan ndom ka bruk tabiak rai di mbaik khèn bè. Meng kan diah hu urang likei họ Lò kathaot, siam hatai saong gheih yuk sáo, ba hatai ranam urang kamei anek di sa urang kaya meda dalam palei. Min kayua sang biak kathaot nan ye urang likei nan njauk amaik ame urang kamei nan oh lakhah brei. Duh hatai, tuk taduan mek meng urang ranam sa janih pandap lac sa pok lin dangko, urang likei nan kabak nao abih harei ini tapa harei diah, tal tuk padeih takai di sa baoh craoh. Kayua hadhal tal urang ranam nan ye urang likei meng ngak sáo piah yuk. Mboh ralo mbaik nứa theik di craoh, urang likei dhul kak veik mek lin dangko di urang ranam brei bịt veik dom khe hở di dom ống sáo. Saong mboh biak tatuak drei, meng mbaik sáo dom sap yava tuk glaong tuk biar yau ndom tagok hatung hatian di urang likei nan, yau dom kadha daoh ka dom harei bilan haniem phul di urang likei nan tapen urang kumei ranam di drei. Mbiah tal tuk metai tapen kraong, tangin di urang likei nan jeng daok pal kajap mbaik khèn. Meng nan, dam dara grauk puk palei urang Thái bac megru tui urang likei, ngak khèn piah yuk. Mbaik khèn bè hu jeng ayut sahabat di dom likei kamei dalam dom melam pataom…

Tui Tiến sỹ Vi Văn An, Akaok phòng Nghiên cứu  saong roh duah bhum Đông Nam Á (Miuyim Dân tộc học Việt Nam), urang Thái daok hu sa dalikan karei biak drut droi bo mikva daok khik veik tal harei ini: Khèn bè  mai meng sa dalikan pambuak pagam tal bruk meyut meyau di dam dara bhum Tây bắc. Dalikan lac hu sa urang kamei Thái di Việt Nam ranam sa urang likei gah Lào jeng lac urang Thái min kayua sang kathaot nan ye amaik ame dua gah oh brei ngak lakhah. Urang kumei saong urang likei nan njauk  atah di gauk, piah vak veik dalikan ini piah truyền meng rai ini tapa rai diah ye urang likei nan mek sa mbaik nứa sit saong paraoh ngak jeng mbaik sáo yuk, ngak sa mbaik yuk mboh bingi pang lo nan ye urang likei nan meng ngak dom mbaik tra saong pagam veik haong gauk yau sa baoh bè saong baoh bè hu cần glaong, cần biar tuk yuk tagok ye manuac urang mboh yau sa bruk meyut meyau biak mekre min dua urang nan atah di gauk paje.

Meng janih alat ragam di dom ragu ragam meyut meyau harei nan, urak ini khèn bè hu mbaok dalam dom lễ hội, dalam raidiuk di urang Thái. Tuk ye khèn bè hu pandar piah đệm nhạc ka dom ragu daoh bhap bani, tuk ye ngak nền ka dom ragam tamia di dom urang kamei Thái. Tuk dalam rup hu alak pahe, sap yava bingi pang nan nyu ngak ka anek manuac yau ba drei tame langik tasik, ba drei tame bruk meyut meyau./.