Pathau mikva saong taong abih gauk,

Urang Thái oh lac pandar lịch piah iek harei melam bingun kanam bo daok pandar lịch piah thau harei thau bilan pala dark. Bruk ngak lịch di urang Thái jeng kuhria tui “can – chi”, pandar 12 drei anek sak lac 12 chi piah yaok. Kadha “dom bangsa adei sa-ai” harei ini, kol drei duah thau ka bruk kuhria harei melam piah ngak lịch di urang Thái jhuk bhum Tây Bắc.

Harak tapuk meng kan mai di urang Thái vak lac, tuk Tạo Xuông, Tạo Ngần meng Mường Ôm, Mường Ai ba kapul urang Thái panduan nao daok di bhum taneh bahrau Mường Lò (Yên Bái), jeng hu menuac iek harei melam siam, nan lac dom “po mự”-  (daok ieu lac ong mo).  Dom “po mự” urang hu siphau iek harei bilan siam saong iek bói toán ieu lac "pặp mự".

Muk kei di urang Thái thau pandar lịch Thái piah iek harei siam bilan siam meng labaih 1 ribau thun ini mai. Taong abih bruk meng sit tal praong yau ngak sang, likhah caga, pala drak, paik, yuak…. Urang jeng tui panuac tacei di dom “po mự” (lac gru mo iek harei, bilan). Kayua yau nan ye, “po mự” nan lac urang hu angan je di abih dalam palei.

Urang Thái sahneng lac, yaok urang ndih tapui tabiak, diuk di dunya jeng hu 3 bruk ngak kayua Then (lac pô lingik) alin brei. Tok diuk tok pasang, padang ngak sang danaok saong padang talei jum pataom dalam bhap bini (pagap yau pui khuah ba gauk padam, khamang tal ba gauk taong). Bruk pilih ruah harei siam, bilan siam dahlau meng tuk peih ngak dom bruk ini biak hu iek praong. Hu lime harei kiêng kỵ di abih, nan lac harei “vên ok” – lac harei ndih tapui, kuhria harei ndih tapui di pô sang, harei “kảu côn”- lac harei amaik ame metai, harei “Hùa đỏn” -  harei ba suan amaik, ame tagok sang, harei“xành phay pá” – harei am tau amaik, ame, harei “vên tông” – lac harei cúng tổ. Yaok but pajaih hu sa harei cúng tổ karei dig auk. Ong Lường Văn Tun, daok di bản Nà Lính, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La khan lac:

Urang họ Lường ye harei Tân, urang họ Lò lac harei Nhâm, urang họ Cà lac harei Tý atau harei Giáp, ini lac bruk meng saman dahlau caik mai. Họ halei, ong kaok ong kơr di họ nan metai harei halei ye mek harei nan piah ngak.

Ngan saong bruk ngak hamu, bruk pilih ruah harei biak hu yaom glaong. Amuk Lò thị Xỏm daok di bản Cang Mường, huyện Sông Mã brei thau:

Meyah lac harei “hùa lỏn”( lac harei ba suan amaik ame tagok sang) oh brei tagok puh, ngak hamu, kayua nao ngak dalam harei ini ye padai oh njauk, phun pala oh siam. Daok harei “Cảu kôn”(lac harei amaik ame metai),  meyah drei pala drak ye bhian hu halak palai kaik.

Oh lac oh brei ngak dom bruk praong bo dom bruk sit yaok harei jeng brei njaik dom harei nan. Urang Thái hu panuac lac:

Vên ók nha lông, vên tông nha khửn.

Makna lac: harei ndih tapui oh trun, harei ngak pathi oh tagok

Vên ók nha pày đồng, vên tông nha pày xỏn

Makna lac: Harei ndih tapui oh tame glai, harei ngak pathi oh nao chap ikan.

Dom harei kiêng kỵ jeng hu iek tui lịch Thái, kayua lịch Thái hu khan brei thau rilo ka harei, bilan, tukvak, bruk lingik tasik:

Bườn Chiềng phồn líu li, Bườn Nhi ti phồn ti báu, Bườn Xàm nặm dàm ta, Bườn Xí nặm hí kõn, Bườn Hả phồn xắng lãu”

Makna lac: bilan 1 hajan sraiy, bilan 2 labik hajan labik ô, bilan 3 ia bak tapen, bilan 4 ia trun biar, bilan 5 hajan la bingu lau…Kayua dreih gauk gah sap ndom, panuac puac saong ilamu, nan ye hu dom bhum palei, urang Lào jeng iek tui lịch Thái  ka dom bruk praong dalam sang saong bruk ngak mbang, pala drak. Ong Lò Văn Chuông, bangsa Lào, daok di bản Cang Mường, huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La bhian pandar lịch Thái piah iek harei, iek bilan.

 Urang Lào saong urang Thái diukrai, ngak mbang dreih yau gauk, bruk iek harei bilan jeng dreih yau gauk. Urang Lào daok di Mường Và, Sốp Cộp, Mường Lạn jeng yau nan. Tok karei di labik lac urang Lào tal harei 18 bilan 9 saka ia bulan meng peih bruk huak lisei bahrau, karei jang harei huak lisei bahrau di urang Thái. Bruk likhah caga jeng dreih yau gauk, jeng iek sak, iek harei yau urang Thái.

Pathau mikva saong taong abih gauk! Dahlau deih lịch Thái tok hu di sang ong mo “po mự”. Mbiah tal dom thun 1990, dom urang roh duah di Sơn La hu ngak jeng baoh lịch Thái. Tuk camereip, nan lac dom sổ tay, hadei di nan hu ngak jeng lịch tual. Livik livik harei, bruk hu mbaok di lịch Thái angaok dom block lịch dig ah pachreih nong Sơn La hu mikva urang Thái biak takre, duah blei. Bruk njauk uan tabuan nan lac, lịch Thái urak ini daok hu tin học hóa. Phần mềm ini hu kỹ sơ Cà Văn Chung - Phó giám đốc Sở khoa học công nghệ tỉnh Sơn La padang ngak. Kol dahlak daok duah thau cambaih jang ka lịch Thái angaok computer saong khan brei mikva  thau dalam danak dak hadei hadei. Likau salam taong abih mikva urang pang rayo..