Sa dalam dom ruak bhian gaok dalam bilan hajan, abih di nyu lac tuk jalan phố bhian dauk aia, nan lac tuk dom janih ruah langiu kalik yau  ia mbang takai, viêm nang lông, mun aia angaok kalik, viêm ké...Njauk caik hatai nan lac dom janih ruak yau laka lakaih, tagok baoh aia, tamuh mban bhong…

        Dom kadha brei thau lac ruak laka lakaih, tagok baoh, naih camin saong jalan pacang caga.

Kalik anek naih lac kadha caong takre di taong abih urang kamei. Kayua kalik anek naih biak lamar, patih mbong saong biak mbuan tổn thương. Bruk khik caga eng di kalik daok yếu, kalik ranaih biak mbuan saluah, mbuan lika saong mbuan njaom khuẩn. Kayua yau nan ye dom urang ngak amaik njauk iek glang kalik di anek naih ka nyu siam piah plaih dom janih ruak langiu kalik yau hadei ini.

           1. Laka lakaih

          Laka lakaih nan lac sa dalam dom janih ruak langiu kalik bo anek naih bhian gaok. Ruak bhian tamuh dom baoh aia gul vin, lipih, hadei di dom tuk, baoh aia nyu đục nao, hu Laneh blaoh patuh, ngak jeng kakah sambo màu kanjik katam. Laka lakaih meda pambak tapa dom labik jaik taphia, ngak viêm hạch bạch huyết jaik di nan. Hadei di tuk tapok kakah, bhian hu sanam suai lavik. Ruak ini mbuan njaom mbak saong hu hu makna kayua vi khuẩn.

         Uranaih njauk ruak oh pandiak glaong min bhian barah baoh hạch jaik taphia labik laka. Vết tapok laka biak mbuan njaom mbak tapa dom labik kalik siam karei. Meyah amaik oh caik hatai saong samar iek ruak ka uranaih meda ba tal ruak viêm cầu thận. Viêm cầu thận meda cak rok patagok hadei di tuk tapok kakaih kayua liên cầu khuẩn. Viêm cầu thận hu mboh hadei di tuk tapok lakaih jaik 2 adit. Triệu chứng ba tal barah mbaok,  barah puk meta, me-ik takik, hu darah dalam aia me-ik, tagok darah, khang khớp saong pandik khớp.

       Piah pacang caga, amaik njauk khik hacih ka kalik di anek naih; hanjul tangin uak hacih labik njauk ruak meng sabon ala vòi aia saong hadei di nan băng veik; cakak kakau tangin ka anek naih piah ka nyu darao oh haluak…

        2. Ndaih camin, tagok baoh

Ndaih camin, tagok baih bhian mboh ralo di uranaih dalam bilan p[andiak, abih di nyu nan lac ranaih ala 3 thun. Makna lac kayua langik pandiak bhang, uranaih tabiak aia hauk ralo min oh tathuak tabiak abih, daok kandong veik dalam ống bài tiết. Cambuai ống mbuan hu dhul mul, ngak sir pabah ngak ka kalik ndaih tagok ralo baoh aia sit samo màu hồng, tamuh jeng labik praong. Dak jaik dom labik aia huak tabiak ralo yau di dhei, di takuai, ka-ing, cadha,... dak hu ralo camin, ralo baoh aia.

Piah pacang caga, amaik ame njauk khik kalik di uranaih tuk halei jeng hu lahơi, brei ka ranaih cuk dom janih khan ao ngak meng cotton, njom hu aia huak, caik ranaih di labik laneng lanoi, plaih di labik pandiak pa-uh saong oh hu angin, menei ka ranaih saong caik hatai tal bruk mbang huak ka uranaih …

       3. Baoh aia

      Baoh aia lac ruak langiu kalik meda njaom mbak. Ranaih daok jaik atau taom gaok urang ruak jeng njauk njaom mbak. Uranaih njauk ruak tagok baoh aia bhian hu ndaih baoh aia (nyu tamuh biak samar saong ndaih bak rup). Anek naih sit bhian takik pandiak, dalam tuk ranaih umo labaih 7 thun saong urang prong bhian hu pandiak glaong, glaih glar, lah mbang. Dom baoh aia ini bhian ndaih tui yaok mbang, pablak tame baoh aia klaak haong baoh aia bahrau.

Baoh aia bhian oh ngak kanjah jhak tal pren yava di uranaih. Abih di nyu, meyah njauk sa mbang ye bhian oh gaok tra. Brei ka uraniah daok di sang padeih padei, munyum jru katal, pandiak atau dom triệu chứng karei yau ruak cúm.

      Kluak jru pacang caga meng vắc-xin nan lac jalan ngak siam di abih piah pacang caga ruak saong patrun ruak. Kuak 2 liều piah uranaih hu pacang khik siam di abih. Dua liều vắc-xin tagok baoh aia  biak siam ka uranaih./.