Sa but pajaih bangsa Giáy jum pataom, pachreih bac

Di xã Quang Kim, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, but pajaih Vàng hu pok brei angan lac but pajaih tự quản. 43 sang bangsa Giáy dalam but pajaih hu mbaoh tangin tame harak sanya tự quản tui  quy ước, hương ước njauk tui adat hukum. Quy ước hu dom sang dalam but pajaih pataom tame bruk pato pakai abih gauk ngak tui hukum, ngak tui gia phong, jum pataom daong gauk patagok kinh te, dak padang radiuk ilimo di labik daok. Meng bruk jum pataom, anit ranam daong gauk di yaok sang ngak ka but pajaih Vàng di Bát Xát dak harei dak khang kajap, rik daong khik ramik an ninh palei pala. Kadha vak di Thanh Thủy, urang vak di rayo sap ndom VN daok di bhum Tây Bắc.

          Umo 42 thun, anek bhik jeng hu nao bac đại học di Hà Nội, bruk sang jar var, min saai  Vàng Thị Hoa  jeng bac blaoh tal bac phổ cập pacang tái mù chữ kayua huyện Bát Xát peih tabiak di palei Làng Kim. Hadei di saai Hoa hu biak rilo adei saai karei di but pajaih jeng tui bac. Saai Vàng Thị Hoa lac : “ Dalam but paljaih Vàng daok 5 adei saai oh ka thau akhar haroh nan ye but pajaih hu taom gauk ginum biai piah pachreih kol dahlak nao bac. Praong thun paje bo nao bac jeng mboh melau, min dalam but pajaih thei jeng sangka nan ye kham merat nao bac”

         Ngan saong dom adei saai dalam but pajaih oh ka thau cambaih akhar haroh, piah pachreih dom saai nao bac, but pajaih Vàng hu rilo mbang taom gauk ginum biai saong ba tabiak jalan daong ka dom adei saai nao bac. Tuk jar var bruk hamu cakak, but pajaih parabha menuac daong sang hu menuac nao bac. Kadung jien pachreih bac di but pajaih Vàng hu padang tagok meng bruk halan hatian rik tame di yaok sang tagok tal labaih 10 triệu đồng. Paok jien ini piah pok meyaom, pachreih ba dom adei bac da-a siam saong dom adei saai bac tamat tal bac phổ cập pacang tái mù chữ. Bruk bac da-a, paglaong ilamu, xóa mù chữ di dom amaik, dom saai dalam but pajaih lac kreih camin saong tapa nan nyu pachreih ba anek kamuan kham merat. Saai Vàng văn Dương daok ngak bruk di uy mban bhapbini xã Quang Kim brei thau :“Bruk bac da-a dalam but pajaih jeng karei jang dahlau. Dom urang nao dahlau hu ba mbuan lagaih ka anek kamuan tui bac. Dom sang jeng kham merat brei anek di drei bac takik di abih jeng salah pakat bac 3, hadei nan nao bac veik atau bac bruk duah bruk ngak”

Gam saong bruk pachreih bac, dom sang dalam but pajaih Vàng biak sangka tal bruk pacang caga ma túy, pacang caga tội phạm saong khik caga siam mekre palei pala. Lac labik taphia ban sit Lào Cai, min but pajaih Vàng di xã Quang Kim oh hu anek nghiện nyuk ma túy saong ngak suan adat hukum .

Talei pambuak bruk di dom sang dak harei dak kajap, oh njauk lac bruk palei pala bo daok hu trach nhiem ngak tui quy ước. Dalam but pajaih hu sang halei daok kan kandah, dom sang laneng jang, hu ilamu ngak mbang hu brei bruk daong dom sang ini gam patagok kinh tế. Saai Vàng Văn Lùi, sang patagok kinh tế tui mô hình VAC di palei Làng Kim, xã Quang Kim lac: “ Urak ini raong ikan, raong pabui sang jeng ngak rilo di abih dalam but pajaih. Kol dahlak jeng tacei pato dom sang kan kandah saong daong brei anek pajaih, meyah kurang jian ye daong gauk mesraiy jien piah daong gauk yam tapa kan kandah”

Tui bruk patagok kinh tế VAC di sang saai Vàng Văn Lùi, dom sang dalam but pajaih jeng caoh danao raong ikan saong peih praong taneh bein glai, patagok raong glang saong thâm canh tăng vụ. Palei Làng Kim urak ini hu labaih 5 hécta danao ikan. Jalan tame palei hu 43 sang rik daong pren yava, jien padai piah tuh bê tong hacih saat, sang ilimo hu padang ngak praong siam. Dalam but pajaih Vàng daok 2 sang kathaot min, oh hu tệ nạn xã hội.

Mô hình but pajaih  tự quản yau but pajaih Vàng di xã Quang Kim jeng rik daong paglaong bruk jum pataom bangsa, patagok pren khang jum pataom di yaok sang dalam but pajaih. Bruk jum pataom nan hu jeng yếu tố daong puk palei patagok kinh tế - xã hội, khik ramik an ninh palei pala ./.