Sình Ca – ilimo gheih mekre dui pagam bhapbini di urang Sán Chỉ

Urang Sán Chỉ hu raidiuk phong phú, dalam nan, Sình Ca hu maong lac bruk daoh trữ tình lãng mạn saong pabak suan yava di raiduk. Lac sa janih daoh bhap bini patabiak meng raidiuk, Sình Ca jeng daok hu mbaok saong daok kandaong tame dalam hatai menuac urang di ini.

Ragu daoh bhapbini atau daok ieu lac “Sình Ca” Sán Chỉ hu meng tuk halei oh thei thau cambaih, tok thau lac urang Sán Chỉ di xã Hưng Đạo (Bảo Lạc - Cao Bằng), meng rai ini tapa rai thiah, urang taha pato ka uranaih; amaik amek tacei veik ka anek bruk daoh dam dara jaik dreih yau daoh ví, daoh lượn di urang Tày; daoh trống quân, daoh quan họ di urang  Việt.  Yau hu pagun dahlau, yaok tuk xuan mai, grauk palei urang Sán Chỉ danei tagok sap daoh dam dara di likei dam saong kumei dara.  Hatai anit ranam gauk di likei kumei hu khan brei ka gauk thau tapak meng dom baoh panuac tabiak meng baoh hatai.

Urang Sán Chỉ pandar akhan Hán klak hu meng rabau thun, yau nan ye hu rilo dalikan, ariya, hò vè, panuac pandit, ngạn ngũ hu vak veik. Abih di nyu nan lac njauk ndom tal daoh sình ca, bruk mein phong phú, pachreih hatai saong jeng lac ilimo gheih mekre dalam ilimo di urang Sán Chỉ. Daoh Sình Ca di urang Sán Chỉ ngan saong kadha daoh dam dara, likei kumei daoh nao mai saong gauk meng tukvak ini tapa tukvak  karei, maong ye oh thau tuk halei padeih. Panuac daoh nao mai mộc mạc hu dom urang likei, kumei mebhuk daoh. Daoh Sình Ca yau ndam tame dalam rilo darah yaok urang likei, kumei Sán Chỉ. 

Urang Tày, Nùng daoh sli, daoh lượn, urang Kinh daoh quan họ bhian di dom harei lễ, tết. Min, ngan saong urang Sán Chỉ, dom urang nan daoh di grauk labik. Harei daoh, melam daoh, nao di jalan jeng daoh. Nao darak, nao hamu gaok gauk urang Sán Chỉ daoh nao mai. Nao sang gauk, dom urang nan daoh salam po sang, daoh tuk gaok ayut, ndam likhah daoh. Urang Sán Chỉ  rilo tuk pok sap daoh kadha daoh bhapbini ye ranam raidiuk yaok harei, sa jalan taom gaok ndung bak ilimo. Kadha daoh bhapbini Sán Chỉ pachreih urang daoh, urang pang tal tuk mebhuk. Ini lac bruk piah urang Sán Chỉ brei thau hatai di drei. Bruk daoh hu urang Sán Chỉ daoh mộc mạc, oh cang capi, yau nan ye meda daoh tuk halei jeng hu. Asal kadha daoh lac dom hagait rah tabiak pambuak tal rup urang nan, tal raidiuk, yau nan ye dom urang nan biak takre. Njauk ndom lac,  nan bruk ndom puac meng ragu ragam gheih, takik hu bangsa halei hu. Saai Đặng Văn Goành, sap daoh hu angan di xã Hưng Đạo brei thau : mengkan dom urang taha thau daoh pato veik ka anek taco, yau nan ye thei jeng thau daoh. Yau nan ye, thei tari tarieng megru, tari  tarieng vak, pasram lac daoh hu, yau kiểu bac dalam hatian, yau nan ye tuk halei daoh ye daoh.

Bhian mboh, dom var daoh Sình Ca bhian dui atah, dom kadha daoh hu  meng 700 - 1.000 kadha hu blaoh. Urang daoh njauk joi ndom biai nao mai saong caik hatai biak glaong, kayua meyah tok daoh suan sa khar, atau sa vần lac oh meda oh hu, kadha daoh oh yau gauk; melam hadei oh daoh veik dom kadha daoh melam dahlau daoh blaoh.

Dalam dom melam daoh, urang Sán Chỉ bhian daoh meng 7 - 8 tuk melam tal pagaiy harei hadei. Dom urang pataom tame hu parabha jeng dua kapul likei saong kumei, daoh tui bruk nao mai. Yaok kapul hu sa akaok kapul lambaok, lac urang daoh gheih, puac joi. Dom urang njauk lac urang oh ka jeng diuk jeng pasang, oh gam rilo darak. Dalam dom var daoh nao mai, hu pagam adat cambat ye : ndam metai, ndam likhah, urang daoh meda panadar tapuk hu vak akhar mengkan piah pilih ruah kadha daoh ka njauk. Urang Sán Chỉ sahaneg lac, daoh Sình Ca lac bruk daoh dam dara, dui pagam hatai anit ranam di meyut mayau, yau nan ye dom urang jeng diuk jeng pasang oh pataom hu. Caong pataom tame lac tok hu daoh di dom harei xuân, tadhau yuh tết atau di ndam likhah. Saai Triệu Văn Chuốn, daok di Khuổi Tặc, Hưng Đạo brei thau : mengkan mai damdra nao mein harei lễ, dom urang nao mein palei karei lac daoh piah thau gauk. Ini lac talei rohim meyut meyau piah meng di nan meda jeng diuk jeng pasang. Di Hưng Đạo harei ini, urang Sán Chỉ tok hu sa palei, caong dauh hu ayut daoh barau njauk nao takai labaih 20 km piah tapa Lũng Nặm (Bắc Kạn).

Meda lac, daoh Sình Ca lac sa ilimo gheih mekre, brei mboh talei pambuak bruk siam mekre di dom adat cambat saong dom bruk ngak dalam ndam likhah di urang Sán Chỉ. Hadei di dom mbang daoh nao mai tapeng takai ceik, dalam dom rija roya, meng dom panuac Sình Ca lai li-an, hu rilo likei kumei caik hatai anit ranam gauk bloh jeng diuk jeng pasang. Ndam likhah lac labik nao tal haniem phuan akaok mereip di dom yau likei kumei urang Sán Chỉ tuk nao tapa sa jalan anit ranam gauk kayua hataei anit nan hu ngak jeng kadha daoh Sình Ca.

                                                            Thúy Linh